عطیه لباف
 خبرنگار
 
با عبور از تابستان بدون خاموشی امسال، اکنون این سؤال مطرح است که چه اقداماتی باعث شد تا مانند دو سال گذشته برق خانه‌ها قطع نشود و آیا تراز تبادلات برقی کشور در این مدت منفی بوده است؟ برای پاسخ به این سؤال سراغ علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو رفتیم. او در گفت‌وگو با «ایران» بیان کرد که چگونه امسال تمام ظرفیت‌های تولید برق کشور فعال شد و در همین حال چه مذاکراتی برای افزایش تبادلات برقی انجام شد. به گفته وزیر نیرو بزودی صادرات به ترکیه و به طور کلی تبادلات برقی با این کشور آغاز می‌‌شود. درحالی که طی 4 سال اخیر صادرات برق ایران به ترکیه صفر شده بود.
تولید و تأمین برق تابستان امسال چگونه انجام شد که خاموشی‌ رخ نداد؟
ابتدا عنوان کنیم که امسال در بخش ایجاد ظرفیت‌های نیروگاهی شاهد رکوردشکنی بی‌نظیری بودیم، بالاترین رکورد ایجاد ظرفیت نیروگاه‌های کشور تاکنون 4 هزار و 200 مگاوات بود که در تابستان سال جاری با رشد 50 درصدی شکسته شد و به 6 هزار مگاوات رسید. اما پیش از ورود به اینکه چگونه چنین دستاورد و موفقیتی حاصل شد، باید گفت که به دلیل عدم توسعه متوازن‌ زیرساخت‌های صنعت برق با رشد تقاضا، ناترازی قابل توجهی را میان تولید و مصرف شاهد بودیم که ناشی از برخی محدودیت‌ها و دیدگاه‌های مدیریتی گذشته بود. این ناترازی در تابستان سال 1400 به 15 هزار مگاوات رسیده بود، وضعیتی که آثار آن را در خاموشی‌های مکرر تابستان آن سال شاهد بودیم و شاید بتوان گفت خاموشی‌های بی‌برنامه در این سال، بیشترین خسارت را به بخش صنعت و تولید کشور وارد کرد. پیش‌بینی می‌شد این ناترازی با توجه به رشد سالانه تقاضای برق و در اوج بار مصرف تابستان امسال به 17 هزار مگاوات برسد، بنابراین ضرورت داشت با تدابیر مختلف، وضعیت موجود را مدیریت کرده و تبعات آن به حداقل رساند. همان‌گونه که در جریان هستید 100 برنامه در این رابطه تدوین شد که 38 اقدام در بخش افزایش ظرفیت تولید و تأمین برق تعریف شده بود.
براساس چشم‌اندازهای بلندمدت یعنی تا پایان دولت سیزدهم، صنعت برق افزایش 35 هزار مگاوات تولید را در حوزه نیروگاه‌های حرارتی، تجدید‌پذیر و نیروگاه‌های اختصاصی برق صنایع دیده است و اجرایی شدن این برنامه را با جدیت دنبال می‌کند، در عین حال افزایش 6 هزار مگاوات ظرفیت برای عبور از اوج بار مصرف تابستان امسال برنامه‌ریزی و اجرایی شد، با اجرایی شدن این برنامه‌ها ظرفیت تولید نیروگاه‌های حرارتی از 72 هزار مگاوات فراتر رفت. بر اساس تفاهمنامه منعقد شده با وزارت صمت به منظور مشارکت در تولید انرژی، بخشی از این افزایش ظرفیت به میزان 183 مگاوات نیز به نخستین نیروگاه برق صنایع یعنی نیروگاه شهید باکری سمنان اختصاص داشت. نیروگاهی که باید 12 تا 14 ماه زمان احداث و بهره‌برداری آن به طول می‌انجامید، اما با عزم جهادی و تکیه بر توانمندی داخلی ظرف مدت 8 ماه وارد مدار شد.
این در حالی است که نیاز مصرف برق نیز در اوج تقاضای تابستان سال جاری با 3.7 درصد رشد نسبت به سال گذشته رکورد جدیدی را به ثبت رساند و به 69 هزار و 457 مگاوات رسید، ارقام تولید برق نسبت به مدت مشابه سال قبل از رشدی معادل هشت و نیم درصد برخوردار بوده است. اما پاسخگویی و تأمین این رشد تقاضا، مرهون اقدامات متعددی است که افزایش ظرفیت نیروگاهی و آمادگی حداکثری نیروگاه‌های کشور برای تولید در اوج بار مصرف تابستان بخش‌هایی از آن است، برای دستیابی به این مهم 93 هزار و 641 مگاوات تعمیرات در نیروگاه‌های حرارتی صورت گرفت و ضریب آمادگی این نیروگاه‌ها تا قبل از شروع اوج مصرف به 98 درصد رسید. این امر سبب شد نرخ خروج اضطراری نیروگاه‌ها در اوج بار شبکه به کمتر از 2 درصد برسد.
خوشبختانه بخش عمده افزایش ظرفیت نیروگاهی تا پایان تابستان در مدار قرار گرفت و به شبکه سراسری متصل شد، در واقع توانستیم با توجه به توسعه‌ای که صورت گرفت و سایر اقدامات اعم از استفاده از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی و تجدید‌پذیر، افزایش تبادل برق و همچنین برنامه‌های مدیریت مصرف در تمامی بخش‌ها اعم از خانگی، صنایع، کشاورزی، ادارات دولتی و بخش عمومی، دوره اوج بار مصرف برق کشور را با اعمال حداقل محدودیت سپری کنیم.
اما برخی می‌‌گویند که قطع برق صنایع کمک کرد که خاموشی‌ها تکرار نشود.
چنین نیست. برخلاف سال گذشته با اقدامات صورت گرفته پایداری برق بخش خانگی، تجاری و 580 هزار واحد صنعتی خرد کشور حفظ شد. ۴۹‌ هزار ‌و ‌۵۵۸ مشترک متوسط و مستقر در شهرک‌های صنعتی تنها 12 ساعت در هفته با محدودیت تأمین برق مواجه بودند که امکان جبران آن در روز جمعه میسر بود. با 442 واحد صنعتی بزرگ نیز تفاهم شد که این ایام را به تعمیرات اساسی و تعطیلات سالانه خود اختصاص دهند. برق صنایع سیمانی برای تنظیم بازار تأمین شد و علاوه بر این صنایع می‌توانستند با برقراری شیفت‌های شبانه برق مورد نیاز تولید خود را در این ساعات تأمین کنند و محدودیت‌های تفاهمنامه در ساعات شبانه برطرف شد. برق بخش کشاورزی با مدیریت مصرف 5 ساعت در ساعات اوج بار مصرف، رایگان محاسبه و با مجموع اقدامات انجام شده کمک شایانی به مدیریت بار شبکه شد. به عنوان مثال در زمان اوج مصرف برق شاهد هزار و 500 مگاوات صرفه‌جویی در بخش خانگی بودیم که این صرفه‌جویی به تأمین برق کشور کمک کرد، به‌گونه‌ای که در تأمین برق صنایع نسبت به سال قبل رشد 15 درصدی صورت گرفت و گزارش‌های رسمی کشور نیز حاکی از رشد تولیدات واحدهای صنعتی است که نشان می‌دهد تأمین برق آن‌ها نسبت به سال گذشته وضعیت به مراتب بهتری داشته است.
اخیراً به رفع محدودیت‌های تولید در واحدهایی که از مدار تولید خارج شده بودند، اشاره کردید. برای کدام نیروگاه‌ها و چه اقداماتی انجام شد؟ چرا در سال‌های اخیر این اتفاق نیفتاده بود و این ظرفیت چه کمکی به عبور از بحران خاموشی امسال کرد؟
با آغاز به کار دولت و از شهریورماه سال گذشته انجام و تکمیل تعمیرات نیروگاهی پیش از ورود به فصل گرم سال و به منظور استفاده حداکثری از ظرفیت تولید مورد توجه قرار گرفت. آمادگی نیروگاه‌ها به منظور تأمین برق پایدار تابستان مورد تأکید قرار داده شد و در همین راستا خوشبختانه با تلاش‌های جهادی، تعمیرات اساسی نیروگاه‎ها پیش از ورود به دوره گرم سال به اتمام رسید. این موضوع نقش بسزایی در گذر از اوج بار مصرف برق در تابستان داشت. در این رابطه انجام تعمیرات نیروگاهی در ایام تعطیل سال و حتی ایام نوروز هم تعطیل نشد و شخصاً بر روند انجام تعمیرات در سراسر کشور نظارت داشتم و پیگیر بودم.
همان طور که اشاره کردید بخشی از افزایش ظرفیت تولید نیروگاه‌ها در تابستان سال جاری دستاورد نوسازی و تعمیرات اساسی به موقع نیروگاه‌ها بود. از این طریق هزار و 35 مگاوات از 258 واحد نیروگاهی به ظرفیت تولید امسال اضافه شد. شامل 935 مگاوات ارتقای توان عملی نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی در 256 واحد نیروگاهی و 100 مگاوات رفع محدودیت‌های تولید در 2 واحد نیروگاه بخاری است. این اقدامات بر اساس روش‌های دانش بنیان و با هزینه‌ای کمتر از 5 درصد هزینه احداث نیروگاه‌های جدید به اجرا رسید.
در واقع اقدامات انجام شده باعث افزایش توان عملی و اسمی نیروگاه‌های حرارتی موجود شد و در نتیجه به مدیریت تأمین برق  سراسری کمک کرد، این در حالی است که مجموع افزایش ظرفیت از طریق روش‌هایی که ذکر شد، از ابتدای سال 1395 تا انتهای سال 1400 یعنی در مدت بیش از 5 سال از 2 هزار و 100 مگاوات فراتر نرفته بود.
علاوه بر این‌ها دو واحد نیروگاهی آسیب دیده داشتیم که سال‌ها از مدار خارج بودند. واحد 3 نیروگاه برقابی شهید عباس پور و واحد3 نیروگاه سیکل ترکیبی یزد که با اقداماتی که توسط شرکت‌های تعمیرات نیروگاهی و با کمک فناوری‌های بومی سازی شده و دانش بنیان انجام شد، این واحدها در مدار تولید برق قرار گرفتند و در حال حاضر در حداکثر تولید خودشان قرار دارند.
به نظر شما، آیا تابستان 1402 نیز بدون خاموشی سپری می‌‌شود؟ برای رفع این ناترازی تجمعی چه اقداماتی در دستور کار دارید؟
پیش‌بینی شده است برای تأمین برق پایدار پیک تابستان سال آینده ظرفیت نیروگاه‌های کشور 6 هزار مگاوات دیگر افزایش پیدا کند، در بخش تعمیرات نیروگاهی نیز بیش از 107 هزار مگاوات برنامه تعمیراتی در قالب 735 پروژه در دستور کار قرار دارد تا نیروگاه‌ها با حداکثر توان آماده ورود به تابستان سال 1402 باشند. پیش‌بینی ما این است که اوج تقاضای مصرف برق در تابستان 1402 به 72 تا 73 هزار مگاوات برسد، وزارت نیرو از تجارب موفق امسال برای تأمین برق تابستان آینده بهره خواهد برد، برای کاهش فاصله توان قابل تأمین نسبت به تقاضا، احداث 6 هزار مگاوات نیروگاه در دست اقدام است که از این میزان 3 هزار مگاوات توسط شرکت مادرتخصصی برق حرارتی اجرا می‌شود. بدیهی است پر کردن فاصله زیادی که طی سال‌ها بین رشد سریع تقاضا و روند توسعه ظرفیت نیروگاهی در کشور ایجاد شده است فرآیند زمانبری است، اما وزارت نیرو تلاش جدی خواهد کرد تا با سرعت بخشی به احداث نیروگاه‌های جدید و تداوم برنامه‌های بهینه‌سازی و مدیریت مصرف در بخش‌های مختلف، تا حد امکان بدون خاموشی، پاسخگوی نیاز برق کشور باشد.
هم اکنون سازوکارهای مدیریت مصرف برق در سال 1402 در دست بررسی است و به محض اینکه تدوین و نهایی شود، اعلام خواهیم کرد. اما برنامه این است که حدود 10 هزار مگاوات مصرف را مدیریت کنیم. باید توجه داشت که بخش مهمی از کار ما توجه به حوزه مدیریت مصرف است، اگرچه ایران از صادرکنندگان اصلی انرژی‌ در دنیاست، اما با مصرف بی رویه برق در واقع انرژی‌های تجدیدناپذیر کشور اعم از نفت و گاز را از بین می‌‌بریم، به همین دلیل معتقدم باید کماکان و با جدیت مباحث مدیریت و بهینه‌سازی مصرف در کشور پیگیری و نهادینه شود.
تمرکز بر اقداماتی چون اصلاح سیستم روشنایی معابر و ارتقا آن به چراغ‌های LED پربازده و کم مصرف، اخذ مجوز شورای اقتصاد برای ایجاد نیروگاه‌های تجدیدپذیر خورشیدی، اصلاح استاندارد سیستم‌های سرمایشی و اقدامات گسترده دیگر را در برنامه داریم که نویدبخش توجه جدی‌تر بر منابع تجدیدپذیر انرژی و کاهش شدت انرژی در کشور و تأمین پایدار برق برای کلیه مشترکین در سال‌های آتی است. روند آن نباید متوقف شود و حتماً باید تداوم داشته باشد.
با توجه به شرایطی که در مصرف داشتیم آیا امسال تراز تبادلات برقی کشور منفی است؟
خیر. بررسی داده‌های صادرات و واردات برق کشور نشان می‌‌دهد که تراز انرژی ما مثبت است و 80 درصد صادرات و کمتر از 20 درصد واردات داریم. ما برنامه تبدیل ایران به‌ هاب برق منطقه را با جدیت در دستور کار داریم و در این راستا با کشورهای همسایه طی یک سال اخیر توافق یا مذاکره کرده‌ایم. خطوط برق ایران به افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق متصل است و اخیراً پروژه‌ای در ترکیه اجرا شده که بزودی به بهره‌برداری می‌‌رسد. زیرساخت تبادل برق Back to Back را با ترکیه برقرار کرده‌ایم که نخستین بار است و تاکنون این شیوه را اجرایی نکرده بودیم. در زیرساخت تبادل برق خوی‌باش‌قلعه، قرار بر این است که اتصال برقی دو کشور از طریق این شیوه نوین با توان ۶۰۰ مگاوات انجام شود و از این طریق با ارتقای ضریب بار مؤثر، شاهد افزایش ظرفیت تبادل انرژی باشیم. ترکیه تنها کشور همسایه که باقیمانده است و به نظر می‌‎رسد، اتصال شبکه برق ایران و ترکیه به نوعی دسترسی شبکه برق ایران به کشورهای اروپایی را نیز فراهم می‌کند. علاوه بر این، سنکرون شبکه برق با روسیه در مراحل اجرایی و نصب تجهیزات فنی است. با قطر هم از طریق کابل دریایی می‌‌خواهیم این تبادل را برقرار کنیم و در حال مطالعه و انتخاب مشاور هستیم. افق روشنی برای صادرات برق و همین طور تبادلات داریم و ما تمام ظرفیت‌ها را در این زمینه فعال کرده ایم.

قیمت نفت حدود چهار درصد جهش کرد و به بالاترین حد در پنج هفته گذشته رسید. این افزایش قیمت در پی تصمیم سازمان اوپک پلاس صورت گرفت.به گزارش مهر قیمت نفت برای پنجمین روز متوالی با وجود افزایش ارزش دلار افزایش یافت.
دلار قوی‌تر، نفت را برای دارندگان ارزهای دیگر گران‌تر می‌کند و معمولاً بر نفت و سایر دارایی‌های پرخطر تأثیر می‌گذارد.بهای معاملات آتی نفت برنت با ۳.۵۰ دلار یا ۳.۷ درصد افزایش به ۹۷.۹۲ دلار در هر بشکه رسید. نفت خام وست تگزاس اینترمدیت امریکا نیز ۴.۱۹ دلار یا ۴.۷ درصد افزایش یافت و به ۹۲.۶۴ دلار در هر بشکه رسید.
این بالاترین سطح بسته شدن نفت برنت از ۳۰ اوت و برای نفت خام امریکا از ۲۹ اوت بود. این دو قرارداد برای دومین هفته متوالی افزایش و بیشترین درصد افزایش از مارس این هفته را ثبت کردند. برنت در طول هفته حدود ۱۱ درصد و نفت خام امریکا ۱۷ درصد افزایش یافت.
چهارشنبه هفته گذشته سی و سومین نشست اوپک پلاس برگزار شد و در حالی که تا پیش از آن صحبت از کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید نفت اعضای این گروه مطرح شده بود، تصمیم کاهش ۲ میلیون بشکه‌ای به تصویب رسید. تصمیمی  که در همان ساعات اولیه بر قیمت نفت تأثیرگذار بود و قیمت را حدود ۲ درصد بالا برد.
این در حالی بود که اوپک پلاس در واکنش به فروپاشی تقاضا در اوج بحران شیوع ویروس کووید۱۹، تولید خود را از ماه مه سال ۲۰۲۰، ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز معادل حدود ۱۰ درصد از تقاضای جهانی محدود کرد، اما پس از آن زمان با بهبود تقاضا، محدودیت عرضه را به‌مرور تسهیل کرده است.
با این حال، نگرانی‌ها نسبت به کاهش دوباره تقاضای نفت، قیمت‌ها را به حدود ۸۰ دلار در هر بشکه کاهش داد و از همین رو اعضای اوپک پلاس تصمیم به کاهش دوباره تولید گرفت و همکاری در قالب اوپک پلاس را نیز تا پایان سال ۲۰۲۲ تمدید کرد. تصمیمی که امکان تمدید دوباره را دارد. در کنار این تصمیم که تقویت قیمت نفت را به‌دنبال داشت، کاهش ذخایر استراتژیک نفت امریکا نیز قیمت‌ها را بالا برد. این تصمیمات باعث شد تا قیمت نفت در هفته گذشته بیش از ۱۰ دلار در هر بشکه بالا رود. به نظر می‌رسد بیشترین بار کاهش تولید در این تصمیم بر عهده عربستان و روسیه خواهد بود؛ زیرا در شرایط فعلی، سایر اعضا همچنان پایین‌تر از سهمیه تعیین‌شده نفت تولید می‌کنند.
اوپک نهاد سیاسی نیست
دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت با تأکید بر اینکه این سازمان هیچ طرفی را نمی‌گیرد،  گفت: دنبال رسیدن به قیمت خاصی نیستیم و فقط می‌خواهیم بازار متعادل باشد.هیثم الغیس با تأکید بر اینکه این سازمان هیچ طرفی نمی‌گیرد و یک سازمان سیاسی نیست، توضیح داد: اوپک در حال تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به اقتصاد جهانی، تحولات اقتصادی، شاخص‌ها و غیره است. الغیس در مصاحبه‌ای گفت که این سازمان برای تضمین تداوم جریان‌های امن و روان نفت تلاش می‌کند و اشاره کرد که این به نفع رشد اقتصاد جهانی است.وی تأکید کرد: تصمیم اخیر اوپک نه از جانب یک کشور علیه یک کشور است و نه از طرف دو یا سه کشور علیه گروهی از کشورها.

به دنبال بی‌توجهی مشترکان بدمصرف آب به اخطارها، آب این دسته از مشترکان از روز یکشنبه ۱۷ مهرماه در ساعاتی از روز قطع خواهد شد. به گزارش وزارت نیرو، سید رسول باقری معاون امور مشترکین شر کت آب و فاضلاب استان تهران با اعلام این مطلب گفت: بر اساس بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه و همچنین ضرورت حفاظت از منابع آب که در سال‌های اخیر به علت تداوم خشکسالی با محدودیت مواجه شده است، آب مشترکان بدمصرف در ساعاتی از روز قطع می‌شود.
وی ادامه داد: در شرایطی که تهران با کمبود جدی منابع آبی و کاهش محسوس بارش‌ها مواجه است، عدالت حکم می‌کند که شهروندان، مسئولیت اخلاقی خود را در مدیریت مصرف آب در نظر داشته باشند تا دسترسی تمامی شهروندان به آب شرب بهداشتی که با کمبود مواجه است، پایدار بماند.
وی افزود: 4 درصد از مشترکان تهرانی بدمصرف هستند که ۱۰ درصد از کل حجم آب شرب خانگی را مصرف می‌کنند.
باقری با اشاره به تداوم مصرف بالای آب شهر تهران در روزهای پاییز تأکید کرد: برای مدیریت منابع آبی و جلوگیری از تبعات ناشی از کمبود آب، ضروری است مشترکان بدمصرف حداقل ۲۵ درصد از مصرف کنونی‌شان را کاهش دهند.
وی با تأکید بر اینکه الگوی مصرف آب در تهران ۱۴ مترمکعب برای هر خانوار در ماه است، گفت: مشترکانی که ماهانه تا دو برابر الگوی مصرف یعنی ۱۴ تا ۲۸ مترمکعب آب مصرف می‌کنند، «پرمصرف» و مشترکانی که ماهانه بیش از دو بر ابر الگوی مصرف یعنی بیش از ۲۸ مترمکعب آب مصرف می‌کنند، «بدمصرف» محسوب می‌شوند و همین دسته از این پس با قطع آب مواجه خواهند شد.
به گفته معاون امور مشترکین شرکت آب و فاضلاب استان تهران، گروه «بدمصرف‌ها» معادل ۳۱ میلیون و ۷۲۶ هزار و ۷۷۸ متر معکب آب را در نیمه نخست امسال مصرف کرده‌اند.