امین محمودی
 خبرنگار

ایران به لحاظ اقلیمی یکی از متنوع ترین مناطق تولید محصولات کشاورزی در جهان را به خود اختصاص داده است به طوری که کارشناسان معتقدند کشورمان علاوه بر خودکفایی در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی و تأمین نیاز مصرفی مردم می‌‌تواند سهم عظیمی در صادرات محصولات کشاورزی به دیگر کشورها داشته باشد.
اخیراً سازمان فائو (خواربار جهانی) اعلام کرده ایران علاوه بر تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی برای خود می‌تواند نیاز کشورهای حوزه خلیج فارس را تهیه و تأمین کند.
با تشدید تحریم‌های پولی و بانکی امریکا و متحدانش علیه کشورمان صادرات محصولات کشاورزی و محصولات پتروشیمی توانسته‌اند بیشترین ارزآوری را برای کشورمان به همراه داشته باشند.
در سال گذشته 8 میلیون و 502 هزار تن محصول کشاورزی و مواد غذایی به ارزش 5 میلیارد و 258 میلیون دلار به دیگر کشورها صادر شد که بخش عظیمی از این صادرات روانه کشورهای همسایه از جمله عراق، چین، افغانستان، پاکستان، ترکیه، کویت، عمان، امارات و کشورهای اوراسیا شد، به همین دلیل می‌‌توان گفت محصولات کشاورزی و مواد غذایی ایران در دنیا بازار 500 میلیون نفری را به خود اختصاص داده است.
در بین این کشورها همواره طی 5 سال اخیر عراق بیشترین تقاضا برای واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی از ایران را داشته است به طوری که طی این مدت 13 میلیارد دلار از این محصولات به این کشور صادر شده است.
بررسی آمارهای پنج ماهه گمرک نشان می‌‌دهد طی این مدت 44 میلیون و 75 هزار و 277 تن کالا به ارزش 20 میلیارد و 924 میلیون و 489 هزار دلار از کشور صادر شده که از این میزان 2 میلیون و 970 هزار و 329 تن آن به ارزش یک میلیارد و 674 میلیون و 395 هزار دلار به محصولات غذایی و کشاورزی اختصاص دارد.
80  درصد صادرات محصولات کشاورزی به کشور‌های همسایه است
با توجه به آنکه اولویت تجاری دولت سیزدهم، ارتباط با کشورهای همسایه به جای کشورهای غربی است، بیشتر محصولات کشاورزی نیز به مقصد این کشورها صادر می‌‌شوند در این خصوص  سرپرست دفتر امور بین‌المللی وزارت جهاد کشاورزی گفت: برای اولین بار در حوزه صدور خدمات فنی و مهندسی بویژه دانش بنیان با ازبکستان تحولات مثبت صورت گرفته است.
هومن فتحی گفت: اگر از منظر عضویت در شانگهای روابط با ازبکستان به عنوان یکی از کشورهای عضو سازمان مطرح شود، باید دید که عضویت در سازمان شانگهای چه مزایایی  بعد از توسعه روابط کشاورزی دارد.
 به گفته وی، سازمان شانگهای یکی از سازمان‌های مهم است که در بعد اقتصادی فعالیت دارد، به طور مشخص در حوزه کشاورزی سازمان همکاری شانگهای در قالب اجلاس منظم وزرای کشاورزی حوزه صادرات هماهنگ می‌‌کند.
فتحی می‌‌گوید: صادرات بخش کشاورزی تکیه بر کشورهای منطقه است به طوری که بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد صادرات کشاورزی ایران به کشورهای همسایه و منطقه است؛ بنابراین با عضویت در شانگهای بخش اعظم صادرات به کشورهای چین، روسیه، قزاقستان و ازبکستان  انجام می‌‌شود.
سرپرست دفتر امور بین‌الملل و سازمان‌های تخصصی وزارت جهاد کشاورزی گفت: طی سال‌های اخیر به طور متوسط حدود ۵۰ میلیون دلار محصولات کشاورزی به ازبکستان صادر شد که عضویت در شانگهای حداکثر می‌‌تواند تا ۴ برابر مناسبات ما با ازبکستان در حوزه‌های تولید و خدمات فنی و مهندسی بویژه دانش بنیان افزایش دهد. بنا بر گفته فتحی، در حوزه خدمات فنی و مهندسی بویژه دانش بنیان با ازبکستان تحولات مثبت صورت گرفته است به طوری که ماه اخیر هیأتی از شرکت‌های مهم دانش بنیان فعال در بخش کشاورزی به سرپرستی مسئولان ارشد وزارت جهاد کشاورزی به ازبکستان اعزام کردیم.
کاهش هزینه‌های تولید، راه افزایش صادرات
همچنین رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در گفت‌وگو با «ایران» عنوان کرد: برای افزایش صادرات محصولات کشاورزی و ارزآوری آنها باید هزینه‌های تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی کاهش یابد.
وی افزود: به‌عنوان‌مثال در حال حاضر قیمت میوه‌های هسته‌دار در بازارها بشدت افزایش‌ یافته که این امر طبیعتاً سبب خواهد شد بازارهای صادراتی این محصولات از بین برود.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی اظهار کرد: نظارت بر تولید و عرضه محصولات کشاورزی و بسته‌بندی این محصولات برای صادرات نیز می‌تواند به افزایش کمی و کیفی این محصولات کشاورزی منجر شود.
چین به دنبال واردات پرتقال و کیوی ایران است
چین یکی از کشورهایی است که از شروع به کار دولت سیزدهم تاکنون تمایل زیادی به واردات محصولات کشاورزی ایرانی از جمله عسل، کیوی و پرتقال نشان داده و به نظر می‌‌رسد به دنبال دیگر محصولات کشاورزی کشورمان نیز باشد.
در همین خصوص رئیس جهاد کشاورزی استان مازندران گفت: طبق پیگیری‌های وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران و مسئولان ارشد استان، کشور چین بعد از پرتقال خواستار واردات کیوی از مازندران است.
حسن عنایتی افزود: مذاکراتی برای صادرات محصولات کشاورزی از مازندران به کشورهای مختلف جهان در حال انجام است و چین اشتیاق خود را برای واردات پرتقال و کیوی از این استان نشان داده است.
وی با اعلام اینکه ظرفیت تولید سالانه کیوی در استان مازندران حدود ۲۰۰ هزار تن است، گفت: در صورت تداوم تولید کیوی باکیفیت، روند افزایش صادرات این محصول دنبال خواهد شد.
 رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران ادامه داد: در سال زراعی گذشته با اتخاذ رویکردهای علمی درصدد تولید کیوی یک اندازه در استان بودیم و با بازدیدهایی که تجار کشورهای مختلف از باغات این استان داشتند، اکنون محصولات کشاورزی مازندران در صف صادرات به کشورهای مختلف جهان قرار گرفته و باید رعایت دستورالعمل‌های به‌روز جهان برای صادرات محصولات کشاورزی مازندران با جدیت در دستور کار تجار قرار گیرد و در این راستا فعالان اقتصادی دارای اهلیت و دارای مجوز از اتاق بازرگانی، امکان فروش کیوی و پرتقال استان در خارج از کشور را خواهند داشت. عنایتی با اشاره به اینکه ظرفیت صادرات یک میلیارد دلاری محصولات کشاورزی و دیگر کالاها از مازندران به چین فراهم شده، تصریح کرد: اکنون اراضی باغی دارای محصولات باکیفیت در مازندران برای صادرات پرتقال به چین شناسایی شده که با توجه به ضوابط بهداشتی و خواسته‌های طرف چینی برای صادرات این میوه اقدام خواهیم کرد.

الگوی کشت محصولات کشاورزی یا همان برنامه کشت محصولات زراعی باید در ابتدای سال زراعی جدید (اول مهر هر سال) در کشور اجرا شود اما با وجود گذشت 13 سال از ابلاغ این طرح توسط مجلس به مرحله اجرایی نرسیده بود و دولت‌ها برای عدم اجرا یا موفق نبودن اجرای آن بهانه‌های مختلف را بیان کرده‌اند. اما برای نخستین بار و پس از 13 سال این طرح مهم دردولت سیزدهم عملیاتی می شود.این درحالی است که اجرای الگوی کشت می‌تواند به تولید محصولات زراعی کشور نظم و نظام دهد و از تولید بی‌رویه محصول که برای آن بازار وجود نداشته باشد یا کاهش و کمبود محصول در کشور جلوگیری به عمل آید؛ الگوی کشت حتی روی استفاده درست از منابع آبی نیز می‌تواند مؤثر باشد و از تولید محصولات آب بر در مناطقی که با تنش‌های آبی مواجه باشد جلوگیری به عمل آورد.  دولت‌های گذشته در سال‌های گذشته همواره دلیل عدم اجرای الگوی کشت محصولات کشاورزی را نداشتن ابزار لازم الاجرا می‌دانستند و این طور اعلام می‌کردند که نمی‌توان به کشاورز اجبار کرد که حتماً یک محصول خاص را بکارد و کشاورزان براساس منفعت خود اقدام به کشت محصولات می‌کنند اما دولت سیزدهم نیز با استفاده از همین ایجاد منفعت و مشوق برای رعایت الگوی کشت، مصمم است که این طرح مهم را در کشور اجرا کند.  بر این اساس وزارت جهاد کشاورزی برنامه دارد که به تولید کالاهای اساسی که نیاز اول کشور است یارانه بپردازد تا کشاورزان برای تولید آنها انگیزه بیشتری داشته باشند به‌طور مثال برای کشت گندم در سال زراعی جاری یارانه 1500 تومانی گندم در نظر گرفته شده است. دراین باره محمد قربانی معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی اظهارداشت: برای حمایت از تولید کالاهای اساسی در کشور به کشاورزانی که گندم، دانه‌های روغنی و نهاده‌های دامی بکارند یارانه به صورت مستقیم پرداخت می‌شود؛ در فاز اول به ازای هر هکتار 3 میلیون تومان به افرادی که دانه سویا بکارند پرداخت می‌شود، 3 میلیون تومان نیز به عنوان افزایش عملکرد بهره وری در این بخش پرداخت خواهد شد. وی افزود: 200 میلیارد تومان  برای کشت سویا در کشور یارانه بلاعوض در نظر گرفته شده و برای اجرا ابلاغ شده است. معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: برای سال زراعی آینده علاوه بر سویا؛ گندم، جو، برنج، کلزا، ذرت علوفه‌ای و عدس نیز به این صورت حمایت می‌شود تا شاهد جهش تولید در این محصولات باشیم.
افزایش 18 درصدی تولید محصولات کشاورزی با اجرای الگوی کشت
بنابراین گزارش وزارت جهاد کشاورزی پیش‌بینی کرده است که با اجرای الگوی کشت در کشور شاهد افزایش 18 درصدی تولید محصولات کشاورزی باشیم. حدود 125 میلیون تن محصولات کشاورزی در کشور تولید می‌شود اما در تولید کالاهای اساسی مانند گندم، برنج، دانه روغنی و خوراک دام شامل ذرت، سویا و جو کم و بیش با کمبود تولید و وابستگی به واردات آنها مواجه هستیم که امیدواریم در سال‌جاری ضریب خوداتکایی در تولید این محصولات افزایش یابد.
الگوی کشت محصولات زراعی سال جدید امروز رونمایی می‌شود
محمد قربانی معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی اظهار داشت: در روز دوشنبه 
4 مهر ماه سال‌جاری از الگوی کشت برای سال زراعی جدید با حضور خبرنگاران رونمایی و برای کشاورزان اطلاع‌رسانی عمومی خواهد شد. وی افزود: این طرح شامل الگوی کشت برای همه محصولات زراعی در سال جدید زراعی 1402 - 1401 است.
اجرای الگوی کشت پس از 13 سال در کشور
مهدی سروی، کارشناس کشاورزی و امنیت غذایی نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» در این خصوص اظهار کرد: خوشبختانه اجرای الگوی کشت در کشور پس از 13 سال قرار است بزودی اجرایی شود. وی افزود: مصوبه الگوی کشت محصولات کشاورزی در سال 88 توسط مجلس شورای اسلامی به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شد اما طی این سال‌ها این وزارتخانه نتوانست آن را عملیاتی کند. این کارشناس کشاورزی و امنیت غذایی خاطرنشان کرد: بدون شک اجرای این طرح در کشور امنیت غذایی و تولید پایدار محصولات کشاورزی را تضمین می‌کند و از طرف دیگر برای حفاظت منابع پایه و افزایش بهره‌وری عوامل تولید، ضروری است.
سروی گفت: اجرا نشدن این طرح طی سالیان اخیر سبب شده در برخی از سال‌ها با فراوانی محصولاتی از جمله سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی روبه‌رو شویم، به طوری که به‌ دلیل نداشتن بازارهای صادراتی و صنایع تبدیلی کافی در کشور، این محصولات تلف و کشاورزان با زیان گسترده‌ای روبه‌رو شدند.