سوسن صادقی
خبرنگار
رهبر معظم انقلاب در بیانات اخیر خود در جمع نخبگان کشور خواستند که «ایران جزو ۱۰ کشور برتر حوزه هوش مصنوعی قرار گیرد». اما چه اقدام و بسترهایی باید فراهم شود تا زودتر بتوانیم به این خواسته مقام معظم رهبری برسیم. کارشناسان حوزه هوش مصنوعی در گفت و با گو «ایران» اعلام کردند که با تهیه سند راهبردی و اجرای فوری آن می توان به این خواسته مقام معظم رهبری رسید. هر چند در این راستا مرکز ملی فضای مجازی دست به کار شده و از برگزاری نشست‌های تخصصی با هدف تدوین پیش‌نویس سند هوش مصنوعی کشور خبر داده و گفته که این سند اصول سیاست‌های کشور در این حوزه را تبیین کرده تا براساس آن، برنامه اقدام در بخش‌های مختلف کشور اعم از حاکمیتی و خصوصی صورت پذیرد.
نیاز به برنامه‌ریزی جامع و مدون
محمدرضا معبودیان رئیس کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران به «ایران» گفت: برای قرار گرفتن در بین 10 کشور برتر هوش مصنوعی ابتدایی‌ترین اقدام، تهیه سند راهبردی هوش مصنوعی کشور است. همه کشورهای برتر در حوزه هوش مصنوعی از سال‌های قبل این سند ملی و راهبردی را برای هوش مصنوعی تولید و منتشر کرده‌اند از این رو ما نیز باید برنامه جامع هوش مصنوعی را با بازیگران اصلی آن (سازمان‌های حاکمیتی، دانشگاه‌ها و صنعت) و همکاری آنها تدوین کرده و با تعریف وظایف و تکالیف به این هدف دست یابیم.
معبودیان با اشاره به اینکه باید در برنامه‌ریزی ملی هم به قانونگذاری قوانین و امور نظارت نیز بپردازیم، افزود: از سوی دیگر باید با افزایش سرمایه گذاری‌های ملی حدود اختیارات متولیان و کنترل تعارض منافع را شفاف‌سازی کنیم. مهمتر اینکه باید کاربردپذیری و نیاز به هوش مصنوعی در سازمان‌های دولتی، خصوصی و صنایع را نیز افزایش دهیم و بر صادرات خدمات هوش مصنوعی تمرکز کنیم. به گفته وی در کشور ما اقدام‌های جسته و گریخته‌ای در حوزه انتشار اسناد بالادستی و برنامه‌ریزی کلان ملی در حوزه هوش مصنوعی انجام شده اما نیازمند یک عزم ملی و توان مضاعف هستیم تا از اقدام‌های انجام شده جهان در این حوزه با مطالعه تطبیقی الگوبرداری کنیم.
به اعتقاد معبودیان به عنوان اولین بستر ارتقای جایگاه هوش مصنوعی باید اکوسیستم حکمرانی هوش مصنوعی کشور به صورت دقیق نیز ساماندهی شود. در این اکوسیستم حکمرانی ملی هوش مصنوعی باید برنامه‌ریزی‌های بخشی (از قبیل شهرهوشمند، صنایع آب و برق و گاز و تلکام هوشمند، پلیس هوشمند، کشاورزی هوشمند، کارخانجات هوشمند، نظام مالیات هوشمند و...) نیز از سوی متولیان امور تدوین شود.
به باور وی، به موازات ساماندهی نظام حکمرانی ملی هوش مصنوعی، باید شاخص‌های توسعه هوش مصنوعی کشور مانند تعداد نیروی انسانی متخصص و با استعداد در کشور، توسعه زیرساخت‌های پردازشی و ارتباطاتی کشور، میزان پژوهش و تحقیقات در حوزه هوش مصنوعی و مهمتر از همه حجم تراکنش مالی کشور در حوزه هوش مصنوعی (در داخل و خارج از کشور) شناسایی و تدوین شوند.
به عقیده این کارشناس، «ساماندهی حکمرانی ملی و تعریف شاخص‌های کلان توسعه هوش مصنوعی» بسیار مهم و اساسی است و باید با این نگاه، بسترهای ملی هوش مصنوعی مدیریت، تقویت و گسترش یابند.
وی در ادامه به مهمترین اقدام‌ها اشاره کرد و گفت: باید حوزه‌هایی که در کشور ما، پتانسیل عملیاتی‌سازی و بومی‌سازی دارند، شناسایی شوند. باید بدانیم در چه صنایعی سرمایه‌گذاری اصلی صورت بگیرد. از سوی دیگر نیز باید روی تجاری‌سازی محصولات دانش بنیان حوزه هوش مصنوعی به صورت ویژه تمرکز شود.
معبودیان درباره جایگاه کنونی هوش مصنوعی نیز در کشور گفت: خوشبختانه انواع خدمات هوشمندسازی سازمانی (با استفاده از هوش مصنوعی و داده کاوی)، سیستم‌های توصیه گر، انواع چت بات‌ها، سامانه‌های جلوگیری از تقلب و تخلف، سامانه‌های داده محور مدیریت مخاطرات، پلتفرم‌های هوش مصنوعی به صورت SaaS، سامانه‌های پردازش متن، پردازش گفتار، بینایی ماشین و... از سوی شرکت‌های دانش بنیان انجام شده و در کشور وجود دارد.
قانونگذاری و حمایت از نیروی انسانی
ناصر مزینی استاد هوش مصنوعی دانشگاه علم و صنعت نیز معتقد است برای آنکه بتوانیم به جایگاه قابل قبول جهانی و رتبه 10 دنیا در هوش مصنوعی برسیم، دولت باید این مقوله را به‌صورت یک اولویت فوری مدنظر قرار داده و برای آن برنامه‌ریزی کند.
مزینی با اشاره به اینکه تأکید رهبر معظم انقلاب بیانگر اهمیت پرداختن به این موضوع در همه سطوح نظام است به «ایران» گفت: در حال حاضر وضعیت کشور در زمینه هوش مصنوعی از نظر توان تخصصی و قابلیت‌های بالقوه بد نبوده و رسیدن به رتبه دهم جهانی نیز غیرممکن نیست ولی نیاز به برنامه‌ریزی سریع، اقدام‌های زمینه ساز و نظارت مداوم دارد.
وی با بیان اینکه امروز هوش مصنوعی از حوزه مهندسی فراتر رفته و به ابزاری فراگیر در تمام رشته‌های تحصیلی دانشگاهی، صنایع تولیدی و شرکت‌های تجاری تبدیل شده، افزود: بر اساس گزارش سال 2020 مجمع جهانی اقتصاد، مقوله هوش مصنوعی در اکثر کشورهای دنیا جزو سه محور اصلی توسعه قرار دارد حتی یکی از کشورهای منطقه چند سال قبل نیز وزارتخانه هوش مصنوعی تأسیس کرد و اینها همه حاکی از اهمیت موضوع و اولویت بالای آن برای توسعه اقتصادی صنعتی و حتی اجتماعی کشورهاست.  به گفته مزینی در ابتدا باید منابع لازم برای رسیدن به این هدف را فراهم کرد که در صدر آن نیروی انسانی متخصص است. متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد مهاجرت زیاد دانش آموختگان بخصوص در رشته کامپیوتر و بیشتر از همه در گرایش هوش مصنوعی هستیم به‌حدی که دانشجویان نه تنها فردی، بلکه به صورت گروهی و به همراه استارتاپ خود جذب کشورهای اروپایی شده و در آنجا به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
وی در ادامه گفت: به نظر می‌رسد اگر می‌خواهیم به رتبه قابل قبول جهانی برسیم باید تربیت و حمایت از نیروی انسانی متخصص و ماهر را در اولویت قرار داده و زمینه‌های فعالیت آنها را به‌خوبی فراهم کنیم. در مرحله بعد باید موانع فعالیت شرکت‌ها و استارتاپ‌ها مرتفع شود که نیاز به قوانین به روز و کارآمد دارد.
مزینی افزود: مالکیت معنوی، قوانین مربوط به محتوای آنلاین و موارد از این دست وظیفه مجلس شورای اسلامی را سنگین کرده که بستر فعالیت درحوزه هوش مصنوعی آن را مطالبه می‌کند، چرا که قوانین سنتی پاسخگوی نیاز امروز نیست.
به گفته این استاد دانشگا؛ بستر قضایی و سیستم قضائی مناسب، سریع و کارآمد نیز لازم است تا ضمن اطمینان بخشی به کارآفرینان و شاغلان این بخش حمایت لازم از محصولات و خدمات ارائه شده، فراهم شود.
به اعتقاد وی بیشتر دستاوردهای حوزه هوش مصنوعی بر بستر نرم‌افزار و فضای دیجیتال است بنابراین زیرساخت حقوقی و قضایی کارآمد، چابک و مبتنی بر قوانین روزآمد لازم داریم تا با تخلفات در این حوزه از جمله سرقت دانش فنی، کپی‌سازی محصولات و خدمات و سوء‌استفاده‌ها و سرقت‌های سایبری مقابله شود.

محمد خالویی
دانشجوی دکتری هوش‌مصنوعی دانشگاه صنعتی امیرکبیر
بتازگی رهبر معظم انقلاب اعلام کردند که کشور باید در بین 10 کشور برتر هوش مصنوعی قرار بگیرد. در این راستا باید گفت که هوش‌مصنوعی آمیخته با سه کلید واژه داده‌، الگوریتم و پردازشگر است. در دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در زمینه تولید الگوریتم‌ها، مدل‌ها و روش‌های حل مسائل هوش‌مصنوعی نظیر یادگیری ماشین و یادگیری ژرف (عمیق) نسبتاً پیشرفت مناسبی داریم و محققان برجسته‌ای نیز در این زمینه تربیت شده ولی برای آموزش مدل‌های هوش‌مصنوعی به داده و پردازشگر نیاز داریم. داده‌های زیادی در دنیا منتشر شده که محققان داخلی و خارجی برای آموزش مدل‌های هوش‌مصنوعی‌ از آنها استفاده می‌کنند اما این داده‌ها برای تمام مسائل بومی مانند پردازش گفتار فارسی و متن فارسی، پردازش تصاویر اماکن، تولیدات کشور ما مفید نیستند و در برخی موارد هم داده‌ مناسبی وجود ندارد.
آزمایشگاه‌های پژوهشی کشور در چندسال اخیر تلاش کردند تا این کمبود را با تولید مجموعه‌ داده‌های بومی برطرف کنند ولی تولید مجموعه داده کاری بسیار پرهزینه‌ای بوده بنابراین نیاز است تا در این باره تمهیدات ویژه‌ای برای آزمایشگاه‌های فعال اندیشیده شود تا نواقص و کمبود داده حل شود.
همچنین باید بحث داده‌ باز یا OpenData در کشور با مدیریت و راهبری ویژه‌ای بیش از پیش فراهم شود، چرا که اگر الگوریتم و داده مهیا شود، محققان هوش‌مصنوعی برای آموزش مدل‌های و الگوریتم‌ها نیاز به پردازنده‌های توانمند دارد. غالباً رویکردهای جدید از پردازنده‌های گرافیکی یا
(GPU (Graphics Processor Unit نیاز است و نهادهای متولی باید این ریزپردازنده‌ها را نیز تهیه کنند تا بتوان مراکز پردازش فوق‌سریع ویژه هوش‌مصنوعی در کشور راه‌اندازی کرد. البته در برخی نهادهای حاکمیتی با گمنام‌سازی داده‌های حساس می‌توان مجموعه داده‌هایی تولید کرد که در اختیار پژوهشگران هوش‌مصنوعی قرار گیرد و به حل مسائل نهادهای مختلف کشور بپردازند و از علم هوش‌مصنوعی در عمل و بطن مشکلات جامعه و سازمان‌ها استفاده کنند تا موجب آبادانی و مثمرثمر بودن این علم در جامعه باشند.
مهم‌تر اینکه باید همه بخش‌های دولت، هوش‌مصنوعی را به‌عنوان یک راه‌حل بهینه در حل مسائل مختلف وزارتخانه‌های خود ببینند. باید همه نهادهای حاکمیتی توجیه شوند که هوش‌مصنوعی از نفت مهم‌تر است و با تمهیداتی می‌توان چندین برابر فروش نفت، ارزآوری داشت و در عین تقویت روحیه علمی کشور، مشکلات داخلی را به‌صورت هوشمند دوچندان حل کرد. درواقع ارگان‌های مرتبط با زیرساخت کشور، باید بسترهای پردازشی را فراهم کنند. ارگان‌های مرتبط با آموزش نیز باید با رویکردهای نوین همگام با پیشرفت هوش‌مصنوعی فرایندهای آموزشی را پیش‌ ببرند و به روز باشند. همچنین باید به‌طور خاص آموزش‌ و پرورش مقدمات هوش‌مصنوعی را در مدارس آموزش دهند تا در زمان ورود دانش‌آموزان به دانشگاه، در همه رشته‌های مختلف از هوش‌مصنوعی با ایده‌های نوین استفاده کنند و خلاق‌تر وارد دانشگاه شوند.

افزایش بهره وری کشاورزی با داده‌های ماهواره‌ای

رئیس سازمان فضایی ایران گفت: شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند برای افزایش بهره‌وری هر یک از زمین‌های کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده، به کشاورزان مشاوره بدهند.
به‌ گزارش «ایران»، مرتضی براری، معاون وزیر ارتباطات در برنامه گفت‌و‌گوی ویژه خبری گفت: ما به‌ صورت روزانه داده‌های زمین‌های کشاورزی را به کمک شرکت‌های دانش بنیان حوزه فضایی دریافت می‌کنیم که هر یک از این داده‌ها تبدیل به سرویس می‌شوند. وی با بیان اینکه درحال حاضر یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان کشور به صاحبان بیش از ۶۰هزار هکتار زمین کشاورزی خرد مشاوره می‌دهد، گفت: ما ۱۴میلیون هکتار زمین کشاورزی داریم؛ اگر در هر هکتار زمین کشاورزی بهره‌وری را به میزان هزار تومان هم افزایش دهیم نزدیک به ۱۴ میلیارد تومان ارزش افزوده خواهیم داشت. به‌ گفته رئیس سازمان فضایی ایران، برخی از کشورها با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای ۲۰ درصد بهره‌وری در حوزه کشاورزی را افزایش داده‌اند. معاون وزیر ارتباطات خاطرنشان کرد: درحال حاضر بیش از ۴۰ استارتاپ فضایی در حوزه هواشناسی، زیست‌محیطی و کشاورزی فعالیت می‌کنند و ما پیگیرانه به‌ دنبال ایجاد زیرساخت‌ها برای فعالیت استارتاپ‌های بیشتری در این حوزه هستیم.


همکاری تایوان با شرق اروپا برای تولید تراشه

تایوان به‌ دنبال همکاری با کشورهای شرق اروپا برای تولید انواع تراشه و نیمه‌ هادی است و انتظار می‌رود این اقدام با واکنش مثبت اتحادیه اروپا مواجه شود.
به گزارش مهر، به‌دنبال کمبود تراشه و نیمه‌ هادی در جهان،اتحادیه اروپا از ماه‌ها قبل در تلاش بوده تا تایوان را راضی به همکاری با کشورهای عضو این اتحادیه برای تولید این نوع سخت‌افزار کند و حالا این تلاش‌ها به نتیجه رسیده و دولت تایوان راضی به این همکاری شده است. تایوان کشور کوچکی در شرق آسیا است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ سازنده تراشه و نیمه هادی مانند
تی‌ اس‌ام سی در آن مشغول فعالیت هستند. این کشور به مرکز تلاش‌ برای حل مشکل کمبود تراشه تبدیل شده است. به‌دنبال همه‌گیری کرونا و تعطیلی موقت و کامل کارخانه‌های تولید تراشه، برخی شرکت‌های اتومبیل‌سازی مجبور شدند تولید انواع خودرو را متوقف کنند. دامنه این تحولات به بازار لوازم خانگی نیز کشیده شده و مشکلات زیادی برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان ایجاد کرده است. تی اس‌ام سی، در حال ساخت یک کارخانه تولید تراشه ۱۲میلیارد دلاری در ایالت آریزونا در امریکا است، اما با وجود تلاش‌های اتحادیه اروپا و حمایت آن از سرمایه‌گذاری، هیچ پیشنهادی مبنی‌ بر علاقه به ایجاد تأسیسات مشابه در اروپا ارائه نکرده است.