عطیه لباف / نزدیک به یک ماه از آغاز فصل پاییز و سال جدید آبی می‌گذرد. در این مدت، ارتفاع کل ریزش‌های جوی (از اول مهر لغایت 28 مهر سال آبی 1401-1400) حدود 4 میلی متر بوده که این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت 43 درصد کاهش یافته است. این میزان حتی از بارش‌های مدت مشابه سال گذشته که خشک‌ترین سال آبی نیم قرن اخیر بود، هم کمتر است. به‌طوری که آمارها نشان می‌دهد، میزان بارندگی اول تا 28 مهر نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته 20 درصد کمتر است.
میانگین بارش‌های این بازه زمانی که نزدیک به یک سوم فصل پاییز را شامل می‌شود، در درازمدت 7 میلی متر و سال آبی گذشته 5 میلی متر بوده است. اما امسال 4 میلیمتر یعنی حدود 6.592 میلیارد مترمکعب است و این یعنی یک شروع سخت برای سال آبی 1401-1400 که درست بعد از خشک‌ترین دوره 50 ساله اخیر قرار دارد و وضعیت ذخایر آبی نه در سفره‌های زیرزمینی و نه در سدهای کشور خوب نیست.
فقط 37 درصد سدها پر است
شروع یک سال خشک با سدهای خالی، یعنی سوت آغاز یک تنش و حتی بحران آبی! آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران اکنون نشان می‌دهد که سدها شرایط نامطلوبی از نظر پس‌انداز آب دارند و اگر در فصل پاییز که معمولاً در آن بارش‌ها روند افزایشی می‌گیرد، آمارها بهبود نیابد، دوره سختی از نظر منابع آبی پیش روی کشور خواهد بود. چراکه علاوه بر کمبود منابع آب سطحی، برداشت از منابع زیرزمینی نیز بیشتر می‌شود. درحالی که سفره‌های آب زیرزمینی همین حالا هم حدود 110 میلیارد مترمکعب کسری دارد. بر اساس داده‌های شرکت مدیریت منابع‌ آب ایران، ظرفیت کل سدهای کشور حدود 50.5 میلیارد مترمکعب است. اما اکنون پرشدگی سدها فقط حدود 37 درصد است و این رقم هم متوسط پرشدگی سدهاست. یعنی در برخی از سدهای کشور از جمله در حوضه آبریز مرزی شرق همین میزان پرشدگی نیز وجود ندارد. در یک ماه اخیر، ورودی آب سدها حدود 28 درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته شده و به 860 میلیون مترمکعب رسیده است. به‌دنبال این کاهش ورودی، خروجی سدها نیز 39 درصد نسبت بمدت مشابه سال قبل کم شده و به رقم 1.69 میلیارد مترمکعب رسیده است. در همین حال پرشدگی سدهای کشور 28 درصد کمتر از مهر سال گذشته است.
کاهش‌های 100 درصدی بارش‌ها
میزان ریزش‌های جوی مهر تا پایان 28 مهر سال آبی 1401-1400 در مقایسه با متوسط درازمدت و سال آبی گذشته همین دوره و درصد افزایش یا کاهش آن در سطح کشور به تفکیک 6 حوضه آبریز اصلی و حوضه‌های آبریز درجه دو(سی‌گانه) زاویه دیگری از کم آبی‌های مهرماه را نشان می‌دهد. بر اساس داده‌های موجود، در این مدت، 4 حوضه آبریز دریاچه ارومیه، فلات مرکزی، مرزی شرق و قره‌قوم بارشی را ثبت نکرده‌اند و به این ترتیب 100 درصد کاهش بارش نسبت به مدت مشابه سال قبل و همین‌طور 53 سال اخیر را داشته‌اند. بارش‌ها در این مناطق حتی به یک میلیمتر هم نرسیده است. در حوضه‌های آبریز فرعی هم شرایط به‌همین ترتیب بوده است. بارش‌ها از دریاچه ارومیه گرفته تا گاوخونی، کرخه و کارون بزرگ صفر بوده است. مهرماه متصل به سال آبی خشک نیم قرن اخیر، حتی از این سال هم خشک‌تر بوده است و این مسأله نه تنها بر تأمین آب شرب، بلکه بر امنیت غذایی کشور هم تأثیر‌گذار است. در روزهای اخیر، «احد وظیفه»رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی با پیش‌بینی بارش‌های کم در مهر و آبان امسال گفته بود: «با تداوم خشکسالی، کشت پاییزه بخصوص کشت دیم تحت تأثیر قرار گرفته و در برخی مناطق، شرایط بحرانی خواهد بود.» «سحر تاجبخش»رئیس سازمان هواشناسی نیز از بارش کمتر از نرمال در اکثر مناطق کشور طی پاییز 1400 خبر داده و می‌گوید که شرایط 13 استان در خصوص بارش‌ها حادتر خواهد بود؛ 13 استان اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، هرمزگان، کرمان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، لرستان، خوزستان و ایلام. به‌گفته تاجبخش بارش‌ها در پاییز کمتر از نرمال خواهد بود که مفهوم آن از دست دادن بیشتر منابع آب سطحی و زیرزمینی است.
راهی جز مدیریت مصرف نداریم
وضعیت منابع آبی کشور مانند منبعی است که فقط یک سوم آن آب دارد؛ مشخص نیست که چه زمانی آب در آن شارژ می‌شود و باید با همین میزان یک دوره نامعین را پشت سر گذاشت و حتی بخشی از آن را برای روزهای نامعلوم پیش رو حفظ کرد. هدایت فهمی، ‌کارشناس ارشد حوزه آب در این باره به «ایران» می‌گوید: «تا این لحظه نه تنها حجم بارش‌ها، بلکه حتی پیش‌بینی‌ها هم از کاهش شدید منابع آبی حکایت داشته است. ممکن است که سامانه‌های پربارش خلاف این پیش‌بینی‌ها وارد کشور شود اما اگر کم بارشی مهرماه در ماه‌های آتی نیز تداوم داشته باشه، کشور درگیر دوره‌های خشک شده و در این شرایط تنها راهکار موجود سازگاری با کم آبی، مدیریت تقاضا و کاهش مصرف آب در بخش‌های اقتصادی مانند صنعت و کشاورزی است. چراکه مصارف شرب -البته به شکل مدیریت شده- در اولویت هستند.» او با اشاره به اینکه سدهای کشور به هیچ وجه شرایط مناسبی ندارند و این یک تهدید برای منابع آب زیرزمینی است، ادامه می‌دهد: «امیدواریم که پیش‌بینی‌ها تغییر کند اما سطح آبخوان‌ها در صورتی که بارش‌ها به همین ترتیب زیر خط نرمال باشد، هر روز کمتر خواهد شد و صدمه بزرگی به آینده حیات در ایران وارد خواهد شد. همین حالا هم حدود 55 درصد تأمین آب کشور از آب‌های زیرزمینی است که با کاهش بارش‌ها، ورودی آنها کمتر و برداشت‌ها بیشتر خواهد شد و نتیجه‌ای جز منفی‌تر شدن تراز سفره‌ها نخواهد داشت.»
فهمی راهکار رهایی از بحران‌های جدی را مدیریت تقاضا و مصرف می‌داند و می‌گوید: «البته این مسأله جز با همراهی مصرف کنندگان به سرانجام نمی‌رسد. مسئولان، کارشناسان و رسانه‌ها باید این مشارکت مردمی را با آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی ایجاد کنند. در همین حال متولیان امر هم باید برای جایگزینی پساب در بخش صنعت و کشاورزی و همین‌طور استفاده از تکنولوژی‌های کاهنده مصرف هرچه سریعتر اقدام کنند و مانع از شکل‌گیری یک بحران جدی در کشور شوند.» او با اشاره به اینکه کم بارشی تبعات اقتصادی نیز برای کشور به همراه دارد، اذعان می‌کند: «باید برای معیشت جایگزین و استفاده از شیوه‌های کم آب بر در صنعت و کشاورزی فکری شود.» به گفته فهمی احتمالاً سال آبی 1401-1400 سال سختی خواهد بود. راهکارهایی مانند باروری ابرها هم در هر شرایطی قابل استفاده نیست. باید توده مرطوب برای این اقدام وجود داشته باشد و نهایتاً در صورت فراهم بودن شرایط فقط 10 درصد بارش را بیشتر خواهد کرد. لذا این دوره سخت تنها با کاهش مصرف قابل مدیریت است.

ثبت‌نام دور جدید مسکن از ساعت ۱۲ دیروز (چهارشنبه) در ۳۱ استان با ثبت‌نام متقاضیان واجد شرایط در سامانه جدید «ثمن» آغاز شد و تا یک ماه ادامه دارد. قصد دولت سیزدهم بر این است که با ساخت چهار میلیون واحد مسکونی، کسری مسکن در کشور را جبران کند. آن‌طور که از اولین جلسه شورای عالی مسکن مشخص شد کار با ساخت دو میلیون مسکن آغاز خواهد شد.
برای ثبت‌نام باید به کجا مراجعه کرد؟
ثبت‌نام از طریق سامانه «ثمن» به آدرس saman.mrud.ir انجام می‌شود.
ثبت‌نام از چه زمانی آغاز می‌شود؟
ثبت‌نام متقاضیان از ساعت ۱۲ دیروز در سامانه ثمن آغاز شده است.
برای ثبت‌نام تا چه زمان مهلت دارند؟
متقاضیان تا یک ماه فرصت دارند برای ثبت‌نام در این سامانه اقدام کنند. البته گفته می‌شود در صورت تأمین زمین در شهرهای جدید احتمال تمدید زمان ثبت‌نام وجود دارد.
کدام دسته از متقاضیان می‌توانند در این طرح ثبت‌نام کنند؟
همان چهار شرط قدیمی ثبت‌نام در طرح‌های دولتی در این دور هم وجود دارد. نخست سبز بودن فرم «ج» متقاضی به این معنا که از ابتدای انقلاب تاکنون از امکانات دولتی یا یارانه‌ای بخش مسکن و زمین و وام مسکن استفاده نکرده باشد، متأهل یا سرپرست خانوار بودن و داشتن سابقه حداقل ۵ سال سکونت در شهر مورد تقاضا و نداشتن مالکیت خصوصی املاک یا مسکن از جمله شروط اولیه ثبت‌نام است.
روند بررسی ثبت‌نام متقاضی در این دور چگونه است؟
در مرحله اول ثبت‌نام اطلاعات هویتی سرپرست خانوار یا متقاضی اخذ می‌شود و همچنین متقاضی باید اطلاعات افراد تحت قیمومیت و تحت کنترل خود را درج کند. واجد شرایط بودن متقاضی بعد از بررسی شرایط وی به او پیامک می‌شود و از آنها خواسته می‌شود که به ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها یا بنیاد مسکن مراجعه حضوری داشته باشند و مدارک سکونت در شهر مورد تقاضا را ارائه دهند. مرحله بعد نیز معرفی به بانک عامل و افتتاح حساب سپرده است و در نهایت متقاضی به پروژه‌های در حال احداث ارجاع داده می‌شود.
تغییرات احتمالی در شرایط ثبت‌نام در این دور چیست؟
ساخت مسکن به‌صورت متقاضی محور انجام خواهد شد و دولت قرار است محدودیت‌های مربوط به فرم «ج» را اصلاح کند، اما تا تغییر اصلاحات مربوط به فرم «ج» خانوارها، در این دور از ثبت‌نام هم شرایط مثل باقی طرح‌های حمایتی در دولت‌های گذشته است وزیر راه و شهرسازی درباره اصلاح محدودیت‌های مربوط به فرم «ج» گفته است: «نیاز به تغییراتی در فرم «ج» هست که به‌دنبال آن تغییرات هستیم. اگر کسی پیشتر خانه داشته و اکنون ندارد و اگر کسی ازدواج نکرده اما قصد ازدواج دارد (افراد مجرد) نیز باید بتواند از تسهیلات بهره‌مند شود.»
وام و اقساط مسکن ۴ میلیونی چقدر است؟
هنوز جزئیات اقساط و نرخ سود تسهیلات خانه‌های طرح جهش تولید مسکن برای دهک‌های مختلف توسط بانک مرکزی اعلام نشده است، اما به گفته وزیر راه و شهرسازی رقم تسهیلات اعطایی در شهرها ۴۵۰ میلیون تومان است که به سازندگان پرداخت می‌شود. همچنین وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده که تلاش می‌کند حداکثر کمک را به دهک‌های یک تا سه داشته باشد. بر این اساس برای دهک‌های اول تا سوم، شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر و مسکن روستایی حداکثر مساعدت دولت انجام می‌شود. این تسهیلات شامل زمین رایگان، کاهش نرخ سود تسهیلات، افزایش میزان وام نسبت به قیمت تمام شده و تخفیف یا معافیت از هزینه‌های خدمات مهندسی است.
ساخت خانه‌های مسکن ۴ میلیونی چقدر طول می‌کشد؟
ساخت و تحویل ۴ میلیون واحد مسکونی طی چهار سال و در طول فعالیت دولت سیزدهم انجام خواهد شد.
آن‌طور که «رستم قاسمی» وزیر راه و شهرسازی گفته است: اگر بخواهیم به برنامه زمانبندی که تحویل ۴ میلیون واحد مسکونی تا پایان دولت سیزدهم است برسیم، باید احداث ۲ میلیون واحد مسکونی را شروع کنیم چون ساخت مسکن یک سال و نیم تا ۲ سال طول می‌کشد؛ حدود ۶۰۰ هزار واحد مسکونی را در این طرح مردم (بخش خصوصی) می‌سازند و حدود ۴۰۰ هزار واحد مسکونی باید از سوی دولت ساخته شود.
تفاوت رقم تسهیلات در مسکن ملی و طرح ۴ میلیون واحد مسکونی چقدر است؟
میزان آورده اولیه در طرح مسکن ملی ۴۰ میلیون تومان و میزان وام دریافتی متقاضیان ۱۵۰ میلیون تومان بود که به ۲۵۰ میلیون تومان افزایش یافت؛ اما پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی در این طرح این است که عدد تسهیلات و کارمزد آن متفاوت باشد و بر اساس گروه درآمدی و توان خانوارها تنظیم شود.
متقاضیان در طرح مسکن ملی سود ۱۸ درصدی بعد از دریافت وام پرداخت می‌کردند اما آنچه تا الان از منابع غیر رسمی عنوان شده این است که سود تسهیلات در وام مسکن ۴ میلیونی بین ۱۲ تا ۱۵ درصد است. بر این اساس قرار است پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی درباره میزان آورده متقاضی و تسهیلات اعطایی ۴۰۰ میلیون تومانی در شهرها در شورای عالی پول بررسی شود. اکنون بر اساس قیمت تمام شده و دشواری انجام کار از نظر تراکم و ارتفاع ساختمان در شهرهای مختلف یک جدول متغیر از نظر میزان تسهیلات به همراه کارمزد تسهیلات، پیشنهاد شده است. چنانچه پیشنهادهای ارائه شده با موافقت بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار تأیید و مصوب شود، اطلاع‌رسانی عمومی خواهد شد. تسهیلات در نظر گرفته شده در سال نیز برای تأمین مالی این پروژه۳۶۰ هزار میلیارد تومان است و این عدد متناسب با تورم در سال‌های آتی افزایش پیدا می‌کند. / ایرنا