زهرا کشوری
خبرنگار
ورود دام‌های اهلی به مناطق حفاظت شده به مرگ حیات وحش در سه استان کشور منجر شد.طاعون نشخوارکنندگان هفت رأس کل و بز را در چالوس کشت و منطقه‌ دلیر مازندران را هم درگیر کرد. این بیماری ویروسی به استان البرز محدود نشد و حیات وحش منطقه «سالوک» خراسان شمالی را هم آلوده کرد‌. «شهاب الدین منتظمی‌» مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» تلفات این سه منطقه را ۲۵ رأس اعلام می‌کند اما «سیامک مسعودی» رئیس گروه بیماری‌های حیات وحش در سازمان حفاظت محیط  زیست در گفت‌و‌گو با ایرنا، تعداد تلفات این بیماری را در علفخواران‌ وحشی ۱۱۳‌ رأس اعلام می‌کند. این آمار تلفات جمع‌آوری شده‌اند.
منتظمی علت مرگ این گونه‌ها را ورود دام آلوده به منطقه و استفاده از آبشخورهای حیات وحش در مناطق می‌داند. سال‌ها است که ورود دام‌های آلوده به مناطق چهارگانه سرایت انواع بیماری ها و بروز مرگ و میر در حیات وحش را در پی داشته است.
منتظمی از اعزام‌ کارشناسان محیط زیست برای بررسی نزدیک موضوع به مناطق آلوده خبر می‌دهد: «هر ساله شاهد تلفات حیات وحش بر اثر شیوع طاعون نشخوارکنندگان هستیم. البته تعداد تلفات نسبت به چند سال گذشته کاهش یافته است.»
او انجام واکسیناسیون دام‌های اهلی را علت کاهش تلفات حیات وحش می‌داند و از شروع طرح ریشه کنی طاعون نشخوارکنندگان توسط سازمان دامپزشکی کشور خبر می‌دهد.
ابراهیمی کارنامی مدیرکل محیط زیست مازندران هم در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره تلفات حیات وحش این استان می‌گوید: «از ۲۸ شهریور هیچ گزارشی از تلفات نداشتیم.» گزارش‌ها نشان می‌دهد این بیماری تاکنون هفت کل و بز را در منطقه دلیر مازندران تلف کرده است.
ضرورت خروج دام ها از منطقه حفاظت شده «سالوک» اسفراین
پارک ملی سالوک با گستره ۲۰ هزار هکتار در شمال غربی شهرستان اسفراین، با موقعیت دشتی و کوهستانی، به‌عنوان یکی از متنوع‌ترین زیستگاه‌های استان شناخته می‌شود. قوچ و میش اوریال، بز، پلنگ، گربه پالاس و گراز از جانوران شاخص پارک ملی سالوک اسفراین هستند. حالا طاعون جمعیت نشخوارکنندگان این پارک و دام‌های روستاهای منطقه را تهدید می‌کند.
روابط عمومی محیط زیست خراسان شمالی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: تعداد ۲ لاشه مربوط به گونه بزغاله وحشی توسط محیطبانان در منطقه حفاظت شده سالوک کشف و سوزانده شد.
همچنین تعداد 10 اکیپ دو نفره محیطبانان به همراه کارشناسان حیات وحش و یگان حفاظت محیط زیست در مجموعه سالوک وظیفه پایش منطقه را به عهده دارند.
براساس این اطلاعیه، طبق اعلام اداره کل دامپزشکی استان خراسان شمالی نتیجه نمونه آزمایش‌های ارسالی حیات وحش منطقه سالوک بیماری (طاعون نشخوارکنندگان کوچک) تشخیص داده شده و بر این اساس اقدامات لازم از سوی ادارات کل حفاظت محیط زیست و دامپزشکی خراسان شمالی جهت کنترل بیماری در منطقه سالوک در حال انجام است.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم به ایرنا، گفت: برای جلوگیری از شیوع طاعون نشخوارکنندگان کوچک از دامداران خواسته شده تا هرچه سریع‌تر گله‌های خود را از ارتفاعات منطقه سالوک اسفراین خارج کنند.
حبیب لشکری اظهار داشت: مهلت پروانه چرای دام در منطقه سالوک به پایان رسیده است اما هنوز هم شماری از دامداران گله‌های خود را از عرصه خارج نکرده و در این زمینه مقاومت دارند اما حضور گله‌ها در شرایط کنونی و با توجه به شیوع طاعون برای دام اهلی و نیز وحوش خطرآفرین است.
وی با اشاره به اینکه تلفات وحوش به علت طاعون جز در سالوک اسفراین در منطقه دیگر گزارش نشده است، خاطرنشان کرد: شمار وحوش تلف شده در منطقه سالوک به علت طاعون به ۱۴ رأس رسیده است، البته برای بررسی بیشتر، گروه‌هایی از کارشناسان امروز منطقه را مورد پایش قرار می‌دهند.
لشکری با بیان اینکه قریب به اتفاق وحوش تلف شده نابالغ و ضعیف هستند، افزود: برای جلوگیری از شیوع بیماری، لاشه‌های وحوش تلف شده جمع‌آوری و سوزانده شده و ضدعفونی آبشخورها هم انجام شده است.
وی درباره علت شیوع بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک در وحوش گفت: علت عمده انتشار بیماری در حیات وحش، انتقال آن از دام اهلی است و برخی از دام‌ها که تحت پوشش واکسیناسیون قرار نگرفته‌اند بیماری را به وحوش منتقل می‌کنند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار داشت: با توجه به سرمای هوا، پیش‌بینی می‌شود بیماری در کمترین زمان مهار شود.
وی درباره تأثیر خشکسالی در شیوع بیماری در جمعیت حیات وحش گفت: در سال‌های خشکسالی که یافتن غذا و علوفه مشکل می‌شود، حیوان به لحاظ جسمانی ضعیف و مستعد بیماری می‌شود.
دامپزشکی آلوده بودن دام‌ها را رد نکرد
سید بهمن نقیبی مدیرکل دفتر قرنطینه و امنیت گوشتی سازمان دامپزشکی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید:«گزارشی مبنی بر آلوده بودن دام‌های اهلی در مناطق طالقان کرج، سالوک خراسان شمالی و دلیر مازندران برای آنها ارسال نشده است.» او وجود دام آلوده را رد نمی‌کند اما این احتمال را هم می‌دهد که طاعون‌ نشخوارکنندگان در میان حیات وحش منطقه وجود داشته باشد.
منتقدان سازمان دامپزشکی کشور اعتقاد دارند که دامپزشکی موضوع طاعون نشخوارکنندگان را جدی نمی‌گیرد و این روند هرساله تلفات بالایی به حیات وحش کشور وارد می‌کند. آنها همچنین ورود دام مازاد به مناطق حفاظت شده و مراتع را از دیگر علل شروع هرساله طاعون نشخوارکنندگان کوچک می‌دانند. منتقدان یکی از علل تلفات علفخواران‌ را عدم موفقیت سازمان جنگل‌ها در خروج دام‌مازاد می‌دانند.
نقیبی در واکنش به منتقدان از واکسیناسیون مستمر دام در یک دهه گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: «در سال ۹۰، دو هزار کانون آلوده وجود داشت الان این تعداد به 130 الی 140 کانون کاهش یافته است.» به گفته او برنامه جهانی ریشه کنی طاعون نشخوارکنندگان سال ۲۰۳۰ را سال پایانی این بیماری اعلام می‌کند.
او روند واکسیناسیون دام‌های اهالی‌ را باعث کاهش این بیماری ویروسی می‌داند و می‌گوید: «این واکسیناسیون رایگان است و دو نوع واکسن مورد استفاده در کشور تولید می‌شوند.»
او تعداد گوسفند و بز کشور را ۶۵ میلیون و گاو و گوساله را ۵ میلیون اعلام می‌کند.
کارشناسان محیط زیست برخلاف نقیبی وجود ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک در حیات وحش را رد می‌کنند و عامل آن را دام‌های اهلی می‌دانند. با توجه به تلفات هر ساله حیات وحش بر افراد و خود دام‌های اهالی، منتقدان خواهان پایان دادن به این بیماری با واکسیناسیون سریع هستند. آنها اعتقاد دارند دو سازمان حفاظت محیط زیست کشور و دامپزشکی در موضوع تلفات طاعون نشخوارکنندگان پنهانکاری می‌کنند.

نیم نگاه

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی: علت عمده انتشار بیماری در حیات وحش، انتقال آن از دام اهلی است و برخی از دام‌ها که تحت پوشش واکسیناسیون قرار نگرفته‌اند بیماری را به وحوش منتقل می‌کنند.
با توجه به سرمای هوا، پیش‌بینی می‌شود بیماری در کمترین زمان مهار شود.
مدیرکل دفتر قرنطینه و امنیت گوشتی سازمان دامپزشکی کشور: گزارشی مبنی بر آلوده بودن دام‌های اهلی در مناطق طالقان کرج، سالوک خراسان شمالی و دلیر مازندران برای آنها ارسال نشده است. وجود دام آلوده را رد نمی‌کنیم اما این احتمال را هم می‌دهیم که طاعون‌ نشخوارکنندگان در میان حیات وحش منطقه وجود داشته باشد.

زهره افشار
خبرنگار
هرچند چای سیاه، همچنان محبوب‌ترین نوشیدنی گرم ایرانی‌هاست، اما با توجه به افزایش آگاهی مردم از خواص دمنوش‌های گیاهی از جمله چای ترش به‌عنوان نوشیدنی‌های گرم با خواص دارویی فوق‌العاده، برخی دمنوش‌ها مانند چای ترش طرفداران خاص خود را پیدا کرده است.
 از سوی دیگر کم آب بری این گیاه موجب حمایت از توسعه کشت آن شده و حالا از سیستان و بلوچستان گرفته تا کرمان و خوزستان، این گیاه کشت می‌شود و کشاورزان رفته‌رفته از تولید آن استقبال می‌کنند. البته کشاورزانی که به کشت این گیاه روی آورده‌اند از واردات بی‌رویه انواع گیاهان دارویی از جمله چای ترش در شرایطی که تولید آن تاحدی کفاف نیاز کشور را می‌دهد گلایه دارند و می‌گویند این اقدامات موجب دلسردی آنها می‌شود و هرساله با شک و تردید اقدام به کشت آن می‌کنند.
«احمد خجسته» کارشناس چای به «ایران» می‌گوید: در عرف بین‌الملل فقط به چای سیاه که از گیاهی به‌نام «کاملیا سیننسیس» به دست می‌آید چای می‌گویند. اما امروزه انواع دمنوش حتی شکوفه گیلاس و دانه «به» نیز از دمکرده قسمت‌های دیگر گیاهان تهیه می‌شود که بهتر است به آنها چای گیاهی بگوییم. چای ترش نیز از این دسته است که به‌دلیل خواص درمانی که دارد، این روزها طرفداران خاص خود را پیدا کرده است.
به‌ گفته وی، چای ترش از یک نوع گیاه با گل‌های قرمز به دست می‌آید که منشأ آفریقایی دارد و با گل سرخ معمولی متفاوت است. این چای طعم ترشی دارد و به اصطلاح دهان را جمع می‌کند. وی با اشاره به خواص دارویی بی‌شمار این چای می‌افزاید: مصرف چای ترش می‌تواند برای جلوگیری از فشار خون، کاهش کلسترول، کاهش قند خون، داشتن کبدی سالم، تسکین دردهای عضلانی، درمان افسردگی، ضد پیری و ضد سنگ مثانه و کلیه مفید باشد.
تولید 650 تن چای ترش در سیستان و بلوچستان
سیستان و بلوچستان یکی از استان‌هایی است که کشت چای ترش در آن مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته و حالا نخستین استان تولیدکننده این نوع چای به‌شمار می‌رود.
«امان‌الله طوقی» معاون بهبود تولیدات گیاهی سیستان و بلوچستان می‌گوید: در سال‌های اخیر مردم توجه بیشتری به دمنوش‌های گیاهی پیدا کرده‌اند و حالا فقط به آنها به چشم یک نوشیدنی گرم نگاه نمی‌کنند بلکه خواص آن را نیز در نظر دارند.
به‌ گفته وی، چای ترش نیز مانند دیگر گیاهان دارویی دست کاشت استان سیستان و بلوچستان از جمله حنا، زیره سبز و نیل (گیاه دارویی با عملکرد حنا که مو را به رنگ مشکی در می‌آورد) زیر چتر حمایتی جهاد کشاورزی قرار دارد.
وی تأکید می‌کند: برای تشویق کشاورزان علاوه بر ارائه تسهیلات حمایتی در جاهایی که مشکل آب وجود نداشته باشد حتی زمین رایگان برای کشت چای ترش در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه چای ترش بوته‌ای یک‌ساله است که کشاورزان بذر آن را اردیبهشت ماه کشت و محصول آن را آبان ماه برداشت می‌کنند، تصریح می‌کند: در سیستان و بلوچستان 800 هزار هکتار از اراضی کشاورزی که عمدتاً در اطراف دلگان قرار دارد، زیرکشت این محصول رفته و امسال انتظار می‌رود 650 تن محصول بدهد. در حال حاضر با شروع برداشت این محصول گل سرخ بوته چای ترش با کیلویی 40 هزار تومان خریداری می‌شود.
طوقی خاطرنشان می‌کند: این محصول بیشتر در استان‌های نیمه جنوبی کشور از جمله سیستان و بلوچستان، کرمان و خوزستان کشت می‌شود.
در حالی‌ که در سال آبی که پشت سر گذاشتیم (مهر99 تا مهر 1400) بخش زراعی سیستان‌ و بلوچستان متحمل خسارت بزرگی شده بود اما معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی این استان می‌گوید، محصولات بوته‌ای استان از جمله چای ترش خسارتی بابت خشکسالی نداشته است.
افزایش 5 برابری کشت چای ترش در خوزستان
در همین حال «محمد حسنی نسب» مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان به «ایران» می‌گوید: ما در زمینه تولید چای ترش بعد از سیستان و بلوچستان در جایگاه دوم کشوری قرار داریم. کشت چای ترش در خوزستان بیشتر در زمین‌های زراعی اطراف شهر‌های میانی و جنوبی استان مانند کارون، رامهرمز، شادگان، باوی آبادان، اهواز، دشت آزادگان، خرمشهر و حمیدیه وجود دارد.
کشت چای ترش در خوزستان در الگوی کشت این استان است و در جایگاه ویژه‌ای هم در برنامه 5 ساله توسعه کشت گیاهان دارویی قرار دارد. بر اساس برنامه توسعه گیاهان دارویی استان بناست سطح گیاهان دارویی در پایان سال ۱۴۰۳ از ۱۷۰۰هکتار در حال حاضر به ۲۹۰۰هکتار افزایش یابد.
طی این برنامه گیاهان دارویی مختلف براساس مناطق ۹گانه استان، معرفی و در برنامه توسعه قرار گرفته‌اند.
وی از افزایش ۵برابری کشت چای ترش در خوزستان در مقایسه با سال گذشته خبر می‌دهد و می‌افزاید: در سال زراعی ۱۳۹۹، حدود ۱۷هکتار از اراضی خوزستان به زیر کشت این محصول رفته بود و ۱۷تن محصول تولید شد، این در حالی است که در سال‌جاری ۸۲هکتار از اراضی خوزستان به زیر کشت این محصول رفته و انتظار می‌رود بیش از 80 تن محصول گل سرخ چای ترش به‌دست آید.
وی تصریح می‌کند: با هدف تشویق کشاورزان برای کشت چای ترش به ازای کشت هر هکتار این محصول، تسهیلات ۱۶۵میلیون ریالی به کشاورزان پرداخت می‌شود.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان خاطرنشان می‌کند: کشت چای ترش اشتغالزایی مناسبی دارد و در مدت زمان کاشت، داشت و برداشت این محصول برای هر هکتار یک نیروی کارگر ثابت نیاز است.
همچنین با توجه به اینکه در حال حاضر برداشت آن به‌صورت کاملاً دستی صورت می‌گیرد، هنگام برداشت که حدود یک ماه طول می‌کشد روزانه ۱۰نفر مشغول به کار می‌شوند. به گفته وی با توجه به برداشت دستی این محصول و هزینه بالای کارگری، جهت کاهش هزینه برداشت توصیه می‌شود این کشت در نزدیک منازل روستایی انجام شود تا از پتانسیل خانواده بیشتر استفاده شود. با احتساب هزینه برداشت، هر هکتار 500 میلیون ریال هزینه دارد که با توجه به تولید میانگین یک تن در هکتار و قیمت فروش حدود هرکیلوگرم 150میلیون ریال کشت این محصول کاملاً توجیه اقتصادی دارد و سودآور است. در نتیجه علاوه بر فروش گل و برگ چای، فروش بذر هم امکان پذیر است.

ایران زمین - سنگ روی سنگ گذاشته‌اند و با چوب و پوشال و کیسه و نایلون، روی آن سقف ساخته‌اند و اسمش شده است خانه؛ زلزله‌های پی‌در‌پی اخیر، محرومیت زاگرس‌نشینان خاموش و بی‌صدای اندیکا را فریاد کرده است. حالا همه می‌دانند آن سنگچین‌ها که پناهگاه روستاییان و عشایر اندیکا در برابر بادهای سرد پاییز و سوز زمستان بود، دیگر نیست.
اندیکا این روزها روی نوار زلزله قرار گرفته؛ تنها از ۱۵ تا ۱۹ مهرماه سال‌جاری وقوع ۱۰ زمین‌لرزه بین دو تا پنج ریشتری در قلعه خواجه شهرستان اندیکا به ثبت رسیده و در همین زمان نیز ۶ زمین‌لرزه در منطقه چلگرد استان چهارمحال و بختیاری با فاصله ۴۶ کیلومتری تا قلعه خواجه رخ داد.
خبرنگار مهر، در گزارش میدانی خود می‌نویسد: خنکای هوای پاییز باعث شده بود تا اهالی طبق عادت همیشگی پتوهای خود را روی تخت‌های فنری گذاشته و سفره خواب را بیرون از خانه پهن کنند و همین امر هم باعث شده بود تا زلزله آسیب جانی نداشته باشد؛ اصلاً قابل پیش‌بینی نیست اگر فقط ۲۰ روز دیرتر این زلزله‌ها رخ می‌داد چه بلایی سر مردمی می‌آمد که کنار چراغ‌نفتی‌های خود و زیر سقف‌هایی از جنس کاهگل آرمیده‌اند.
هرچند بسیاری از مردم در راه برگشت از ییلاق خود (چهارمحال و بختیاری) به سمت اندیکا هستند ولی دلهره از دست رفتن خانه‌هایشان و ترس از بروز زلزله‌های دوباره آن هم در فصل سرد، آنها را دچار غمی مضاعف کرده است.
چادرهای ارسالی به مناطق زلزله‌زده مناسب آب و هوای آن بخصوص زمان بارش باران و برف نیست و با وجود خانواده‌های پرجمعیت، ظرفیت چادرها تنها چهار نفره است.
گلالک، گل سفید و درب سوسن سرخاب که ۸۰ کیلومتر تا مرکز شهرستان اندیکا و ۲۵۰ کیلومتر تا مرکز استان فاصله دارند و روستاهای بخش چلو جزو روستاهایی هستند که بنا به اعلام اهالی بیشترین آسیب را دیده‌اند.
برخی اهالی روستاهای مختلف نیز از انجام نشدن بررسی و نرسیدن کمک‌های مورد نیاز گلایه دارند؛ البته یکی از مهم‌ترین دلیل این اعتراض‌ها فاصله زیاد بین روستاها و طی شدن زمان بسیار برای رسیدن به هر روستاست.
 معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خوزستان با اشاره به اینکه شهرستان اندیکا در مجموع ۵۰ هزار نفر جمعیت و ۶۰۰ روستا دارد، بیان می‌کند: اندیکا شهرستان پهناوری است که روستاهای آن پراکنده و با فاصله زیاد نسبت به هم  و دارای راه‌های مواصلاتی صعب‌العبور هستند؛ بعضی از روستاها نیز راه دسترسی ندارند و سکونتگاه‌هایی که مردم برای خودشان ساخته‌اند نیز ناایمن و بر اساس استانداردهای فنی و مهندسی نیست.
فاضل عبیات با اشاره به اینکه تنها دو شهر این شهرستان جمعیت زیر ۲۰ هزار نفری دارند، ادامه می‌دهد: چنین جمعیتی به این معناست که بافت شهرهای اندیکا نیز روستایی است؛ شهرستان اندیکا جزو شهرستان‌های محروم کشور و در سال‌های گذشته نیز جزو لیست ۳۱ شهرستان کم برخوردار ارزیابی شده کشور قرار گرفت.
صادق شاهوار‌پور مسئول بسیج دانشجویی استان خوزستان هم که به همراه جمعی از نیروهای جهادی در شهرستان زلزله زده اندیکا حضور داشته مشاهدات میدانی خود از روستاهای زلزله زده این منطقه را چنین توصیف می‌کند:
اندیکا بیش از سه ساعت با اهواز فاصله دارد، با توجه به پراکندگی عجیب این شهرستان، فاصله روستاهای آسیب دیده از زلزله با مرکز این شهر حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت و نیم است.
امدادرسانی به روستاهای زلزله زده با دو چالش جدی مواجه است، چالش اول روستاهایی که در ارتفاعات قرار دارند و هیچ راه دسترسی به آنها وجود ندارد برای مثال روستای بنه شیرمحمد در کنار جاده قرار دارد ولی چون منازل روستایی به‌صورت پراکنده تا نوک کوه ساخته شده‌اند و هیچ راه ماشین‌رو و پیاده رویی وجود ندارد در رسیدگی به این روستا پس از زلزله غفلت شده است، چالش دوم روستاهای دورافتاده است که به‌دلیل وضعیت نامناسب جاده‌ای با خودروی معمولی امکان دسترسی به آنها وجود ندارد، اگر می‌خواهید از تمام مناطق زلزله زده بازدید کنید حتماً از خودروی شاسی دار یا سایپای محلی استفاده کنید.
خسارات زلزله اخیر غالباً در بخش چلو شهرستان اندیکا است. مردم این بخش زندگی عشایری دارند و نیمی از سال در خوزستان و نیم دیگر در چهارمحال و بختیاری ساکن هستند، به‌دلیل کوچ رو بودن اهالی این منطقه و بی‌توجهی به محرومیت آنها در سال‌های گذشته، حتی اگر زلزله‌ای در کار نبود از دیدن شرایط وخیم زندگی ساکنان روستاهای این بخش شرمنده می‌شدید.
اما روستاهای زلزله زده اندیکا چه نیازمندی‌ای دارند؟ بنابر مشاهدات میدانی در ابتدای کار باید به میزان مورد نیاز چادر به منطقه ارسال شود خصوصاً چادرهای برزنتی که قابلیت استفاده در سرما را دارند، برخی لوازم خانگی اهالی منطقه مانند یخچال و کولر و... بر اثر زلزله آسیب دیده است که مردم محروم این منطقه توان تعویض یا تعمیر آن را ندارند، چنانچه برخی لوازم ابتدایی مانند پلیت و سیمان فراهم شود مردم برای تعمیر آغل گوسفندان خود اقدام می‌کنند، از طرفی سرما نزدیک است و برخی منازل سنگ چین شده کاملاً فروریخته‌اند و برخی ترک برداشته‌اند در هر دو صورت این منازل قابل سکونت نیستند لذا باید طرحی سبک، مقاوم و با مدت زمان اجرای کوتاه برای آنها
اجرا شود.