گروه اقتصادی| پنجشنبه‌ای که گذشت؛ مؤثرترین سازمان کشورهای جهان سومی در اقتصاد جهان با باسابقه‌ترین عضو خود خداحافظی کرد؛ خداحافظی اوپک با بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران که در آستانه 70 سالگی به دنبال کناره‌گیری از فعالیت‌های رسمی است، با پیام‌های متعددی همراه بود. نقطه اشتراک تمام پیام‌ها، اما یک موضوع بود: اینکه «ذکاوت و تجربه زنگنه و راهنمایی‌هایش برای اوپک ارزشمند بوده و اکنون این خرد و تجربه بشدت از دست خواهد رفت.»
به این ترتیب؛ دقایقی از یکصد و هشتاد و یکمین نشست عادی سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام به آخرین حضور بیژن زنگنه، اختصاص داشت و نماهنگی پخش شد که در آن افرادی مانند دبیرکل اوپک، وزیر نفت آنگولا و رئیس کنفرانس اوپک و وزیر نفت عربستان پیام‌هایی را برای این حضور، به تهران مخابره کردند.
پیام‌هایی برای یک عضو 16 ساله
محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل اوپک با تاریخی دانستن لحظه‌های خداحافظی نشست یکصد و هشتاد و یکم اوپک با بیژن نامدار زنگنه، او را دارنده ویژگی‌های منحصربه فردی در راهبری و تخصص دیپلماتیک دانست و گفت: «در این لحظه تاریخی، می‌خواهم چند دقیقه از وقت شما را صرف قدردانی عمیق و نوستالژی درباره مشارکت‌های تاریخی بیژن زنگنه از جمهوری اسلامی ایران در اوپک در طول دوره کاری طولانی و درخشان ایشان کنم. در واقع، ما به دلیل خدمات جانانه ایشان به این سازمان در طول سال‌های متمادی به عنوان رئیس هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران بسیار قدردانیم. زنگنه در دوران تصدی وزارت نیرو از ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۷ و سپس به عنوان وزیر نفت از ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ و از ۲۰۱۳ تاکنون، خدمات متمایزی به کشور خود و این سازمان ارائه داده و با شخصیت با وقار خود، ویژگی‌های منحصر به فردی در راهبری و تخصص دیپلماتیک نمایان کرده، ایشان نمونه بارز نجابت و تجسم صداقت است.» به گزارش شانا، بارکیندو با اشاره به اینکه زنگنه به عنوان طولانی‌ترین رئیس هیأت نمایندگی یک کشور عضو اوپک، در میان همتایان خود در این صنعت و در دبیرخانه احترام بالایی دارد، به او گفت: «دانش علمی و تخصص صنعتی شما بسیاری از نشست‌های وزیران، سمینارهای اوپک و رویدادهای صنعتی را که در آنها شرکت کرده‌اید تحت تأثیر قرار داده و غنی کرده است. به عنوان ریش‌سفید نشست اوپک و نشست‌های وزارتی اوپک و غیر اوپک (اوپک پلاس)، رهبری با وقار و حضور قدرتمند جنابعالی تأثیری قابل توجه ایجاد کرده است، بویژه در چالش برانگیزترین دوران در دهه‌های گذشته. من به شما اطمینان می‌دهم که موفقیت ما بدون فداکاری، احساس کار گروهی و ذکاوت دیپلماتیک شما، چیزی که امروز هست، نبود. همه ما از دانش و چشمه خرد شما بهره‌مند شدیم.»
دبیرکل اوپک در پایان پیام خود نیز بیان کرد: «تحت هدایت توانمند شما، هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته نقشی برجسته‌ در امور اوپک داشته و اغلب به‌دلیل خلاقیت در جست‌وجوی سازش و یافتن راه‌حل‌های مناسب در میان کشورهای عضو شناخته شده است.»محمد بن حمد الرمحی، وزیر نفت و گاز عمان نیز در بخشی از این نماهنگ با قدردانی از رهنمودهای زنگنه گفت: «می‌خواهم از سهم شما در صنعت و کمک‌های شما تجلیل کنم و بیشتر از همه، تا آنجا که به من مربوط است، سهم شما در توسعه خودم است. شما نه تنها به اوپک، بلکه به بسیاری از ما که به صادرات نفت خام خود به بازار وابسته هستیم، کمک کرده‌اید. خرد شما، آرامش شما، ارزیابی شما از شرایط دشوار بواقع بسیار تأثیرگذار بوده است و من آن را کمکی بسیار گرانبها می‌نامم.»در این نماهنگ بخشی از سخنان وزیر نفت در نشست‌ و سمینارهای اوپک پخش شد و راوی نیز بیان کرد که بیژن زنگنه در حالی دوره تصدی خود را به‌عنوان وزیر نفت به پایان می‌رساند که دوره‌ای بسیار موفق در انرژی ایران به پایان می‌رسد. با این حال، میراث گرانبهایی که زنگنه برای ایران و اوپک به جا گذاشته است، تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت. راوی همچنین یادآور شد که در زمان تصدی زنگنه، ایران میزبان بسیاری از رویدادهای مهم اوپک بود. مهمترین آن یکصد و سی و پنجمین نشست وزارتی اوپک بود که شانزدهم مارس سال ۲۰۰۵ میلادی در شهر باستانی اصفهان برگزار شده است. بر اساس گزارش دبیرخانه اوپک، افتتاحیه اجلاس 181 اوپک نیز با تبریک به زنگنه همراه بود. دیامانتینو پدرو آزودو، وزیر منابع معدنی و نفت آنگولا و رئیس کنفرانس اوپک به وزیر نفت ایران گفت: «شما سال‌ها رهبری، مشاوره و دانش فنی عالی را به کنفرانس اوپک ارائه دادید و در بسیاری از دستاوردهای سازمان نقش اساسی داشته‌اید. به عنوان باسابقه‌ترین وزیر اوپک، خرد و تجربه شما به‌شدت از دست خواهد رفت.»
به دوستی با زنگنه افتخار می‌کنم
وزیر انرژی عربستان نیز در افتتاحیه اجلاس 181 به مناسبت آخرین حضور زنگنه گفت: «دوستی با آقای زنگنه همواره راهبردی بوده است و من به این دوستی افتخار می‌کنم.»
عبدالعزیز بن‌سلمان افزود: «زنگنه دوست شخصی من است و از زمانی که به اوپک ملحق شدم، دوست یکدیگر بوده‌ایم. من همیشه دوستی با ایشان را معنی‌دار می‌دانم. ما خود را به اوپک محدود نکردیم و توانستیم موفقیت‌هایی به دست آوریم.» بن‌سلمان در ادامه به زنگه گفت: «افتخار می‌کنم شما من را دوست خود بدانید؛ دوست دارم این دوستی را تا زمانی که زنده هستم ادامه دهم.» وی با بیان اینکه با وجود تناقض‌ها موفقیت‌های زیادی را در طول سال‌ها همکاری به‌دست آوردیم، گفت: «واقع گرایی، فهم و درک ایشان در اهمیت جدا کردن مسائل مختلف بسیار کمک کننده بوده است.» عربستان بزرگترین تولید کننده نفت خام عضو اوپک و یکی از 13 کشور عضو سازمان است که برخلاف رقابت و کشمکش‌ها در فضای سیاسی، در اوپک همواره به خاطر حفظ منافع جمعی با ایران و دیگر اعضا همکاری داشته است. این موضوع در تاریخ 60 ساله اوپک به خوبی دیده می‌شود.
بقا و موفقیت اوپک؛ مرهون ۶۰ سال همکاری و عقلانیت
وزیر نفت نیز پس از پخش نماهنگی که دبیرخانه اوپک برای او ساخته بود، با تشکر از این رویداد و سخنان همتایان و فعالان این عرصه گفت: «اوپک تنها سازمان اقتصادی جهان سوم است که در فعل و انفعالات اقتصادی جهان تأثیرگذار است. این سازمان بر اساس یک اصل طلایی تشکیل شده و به طرز بی‌نظیری نیز در طول عمر ۶۰ ساله خود موفق بوده است. این اصل، پذیرش ضرورت همکاری در عین رقابت و حتی اختلافات سیاسی میان اعضاست. این برای جهان سوم یک اصل طلایی است زیرا به‌طور معمول کشورها در جهان سوم یا با هم خوبند یا در حال نزاع و کشمکش با همدیگر هستند. قبول همکاری بر مبنای منافع ملی کشورها و حاکمیت عقلانیت در روابط، اصلی است که به رغم همه فراز و نشیب‌ها و تنش‌های بزرگ بین اعضا در ۶۰ سال باعث بقا و موفقیت اوپک شده است و همه هم در این روابط سود برده‌اند. اوپک در ۶۰ سال گذشته با رعایت این اصل، حتی در موارد زیادی سبب بهبود روابط سیاسی بین کشورها شده است و این کلام درستی است که وزیران اوپک به معنایی وزیران خارجه دوم کشورهایشان هم هستند.»
او با اشاره به نخستین حضور خود در نشست‌های اوپک که به نشست جاکارتا در نوامبر سال ۱۹۹۷ میلادی برمی‌گردد، اذعان کرد: پس از ۶۰ سال از عمر اوپک، اینک با بازشدن باب همکاری اوپک و جمعی از دیگر تولیدکنندگان نفت در قالب اوپک پلاس، دوران جدیدی از حیات این سازمان آغاز شده است. مطمئنم که در این مسیر با همان تدبیری که اوپک ایجاد شد و در این سال‌ها با موفقیت به حیات خود ادامه داد و به بلوغ و توانمندی غیر‌قابل‌انکاری دست یافت، به کار خود همراه با دیگر تولیدکنندگان و در همکاری نزدیک با مصرف کنندگان ادامه خواهد داد.»
زنگنه با اشاره به اینکه در آستانه ۷۰ سالگی، تصمیم گرفته‌ام از فعالیت‌های رسمی و تمام‌وقت کناره‌گیری کنم و بازنشسته شوم، اظهار کرد: «از دوستان و همکارانم در اوپک انتظار و تقاضا دارم که با همان محبتی که با من برخورد می‌کردند، با وزیر بعدی نفت ایران که ظرف کمتر از ۲ ماه آینده مستقر خواهد شد، همکاری و مساعدت کنند.»

بــــــرش

مهمترین کار، بازگرداندن ایران به بازار نفت است

اجلاس اوپک بیشتر به امور داخلی خود پرداخت و سیاستگذاری برای بازار نفت را به برگزاری نشست اوپک پلاس در روز جمعه واگذار کرد، وزیر نفت نیز پس از پایان یکصد و هشتاد و یکمین نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در جمع خبرنگاران حاضر شد و بیان کرد که اعضا در اوپک پلاس به نتیجه نهایی می‌پردازند. زنگنه در بخشی از پاسخ‌های خود به خبرنگاران نیز مهمترین کار وزیر نفت دولت آینده را بازگرداندن ایران به بازار نفت و پس گرفتن سهم از دست رفته ایران به دلیل تحریم‌ها دانست. او درباره آخرین حضور خود در نشست اوپک گفت: خوشحالم که بار سنگینی را که این سال‌ها بر دوشم بوده است ان‌شاءالله با سلامت و درستی و صداقت بر زمین می‌گذارم و امیدوارم همکار بعدی نیز این بار سنگین را با موفقیت بر دوش بگیرد، من هم در این نشست از اعضا خواهش کردم که با وزیر محترم آینده نفت همکاری کنند. زنگنه همچنین بیان کرد در نشست 181 آن چیزی که به‌صورت گذرا از سوی دبیرکل اوپک مطرح شد مسأله بازگشت ایران بود و اعضای اوپک مقداری نسبت به این بحث ابراز نگرانی دارند که ایران چطور برمی‌گردد. اما این مهمترین کار دولت است و دیدگاه‌هایی را که دارم با ریزه‌کاری به دوستان منتقل خواهم کرد که اگر مصلحت دانستند از آنها استفاده شود. زنگنه با اشاره به اینکه وزیرانی که به اوپک می‌آیند، سال‌ها تجربه دارند، اظهار کرد: آنان به اوپک می‌آیند تا منافع کشورشان را حداکثر کنند. من در سال‌هایی که در اوپک بودم، همواره از این نکته دفاع کردم و همیشه این مسأله در ذهنم بوده و با توجه به این نکته کارها را جلو برده‌ام.

جعفر خیرخواهان
اقتصاددان
با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مشخص شدن فرد و جناح پیروز، مدت زمان باقیمانده تا استقرار دولت جدید و تکیه زدن بر مسند اجرایی، روزهای سرنوشت‌ساز و حساسی است. روزهایی که سرنوشت چهار یا هشت سال کشور   را تعیین خواهد کرد.  در واقع کل جامعه از هر صنف و طبقه‌ای هر سخن و حرکت رئیس جمهور جدید را زیرنظر دارند که چه واژگانی بکار می‌برد، چه قول و وعده‌های جدیدی می‌دهد، روی چه چیزهایی تأکید می‌کند، چه اشخاصی را به کابینه خود دعوت می‌کند و به بیان دیگر چگونه و با چه نیروها و ابزارهایی وارد دنیای جنجالی و پرهیاهوی سیاست می‌شود.واقعیت این است که مسائل اجتماعی-اقتصادی بسیار پیچیده بوده و دائماً در حال تغییر هستند. پرسش‌هایی مثل مسیر درست حرکت آینده کشور چیست؟ سیاست‌های اقتصادی درست چگونه شناسایی و انتخاب شود و بدرستی اجرا شود و پایدار بماند و با گذشت زمان منحرف و متوقف نشود؟ نظام اداری چگونه با اهداف دولت همراه شود و نتیجه‌گرا باشد؟ ازجمله پرسش‌های مهم و سختی هستند که پاسخ روشن واحد از پیش آماده ندارند و مشروط و اقتضایی هستند.
انتظار می‌رود مسئولان نه فقط «قیدوبندهای معتبر» بر اعمال خویش وضع کنند بلکه علائم معتبری به شهروندان مخابره کنند که این دفعه واقعاً به قول و وعده خویش عمل خواهند کرد.
گام اول شناخت مقدورات و امکانات و موانع و محدودیت‌ها است و اینکه در مقطع فعلی در مسیر توسعه کشور چه کارهایی واقعاً شدنی و چه کارهایی نشدنی است و از بین کارهای شدنی کدامیک اساسی‌تر است و از کجا باید شروع کرد. در چالش توسعه اقتصادی، عده‌ای مشکل را اندک بودن منابع مالی و سرمایه‌ها می‌دانند درحالی‌که مهمتر از منابع، انگیزه‌ها و اطلاعات است چرا که انگیزه‌های مشوق تولید و سازوکارهای بازخورد اطلاعات برای گرفتن تصمیمات بهتر از ضروریات است. علاوه بر نقش انگیزه و اطلاعات در استفاده بهتر از منابع، طرف‌های گوناگون دخیل در جهاد توسعه کشور، باید انتظارات معینی شکل دهند تا تلاش‌ها موفقیت‌آمیز باشد. در غیاب انتظارات مناسب، شهروندان و سیاستگذاران موفق به اجرای تعهدات ضروری و سرمایه‌گذاری‌های موردنیاز نمی‌شوند.
انتظارات را دیدگاه افراد در رابطه با وضعیت آتی متغیرهای کلیدی تعریف می‌کنیم. انتظارات نقش مهمی در فرایند توسعه ایفا می‌کند چون بسیاری از مسائل توسعه به شکل «مسأله اقدام جمعی» هستند که راه‌حلش مستلزم هماهنگی گسترده بین تعداد زیادی از مردم است. برای غلبه بر مشکل ناهماهنگی، افراد باید در رابطه با کاری که دیگران می‌خواهند انجام دهند به اطمینان برسند تا آنها هم مطابق آن واکنش نشان دهند. برای مثال در مورد مالکیت زمین، هرکسی باید انتظار داشته باشد حقوق مالکیتش تضمین می‌شود و از سوی دیگران مورد احترام خواهد بود. در غیاب چنین انتظاراتی، اصلاحات مدنظر یا شروع نشده یا تداوم نخواهد یافت.