پرستو رفیعی
خبرنگار
حمایت و توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر در هر جامعه‌ای به برقراری عدالت اجتماعی و توسعه در آن جامعه منجر می‌شود. از این‌رو حمایت از افراد دارای معلولیت به‌عنوان یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه همواره مورد توجه مسئولان اداره کشور قرار داشته است. به اعتقاد کارشناسان و متخصصان این حوزه مهم‌ترین راه کاهش آسیب‌های جسمانی و روانی ناشی از انواع معلولیت‌ها، توانمندسازی این افراد در زمینه‌های فردی و اجتماعی و کمک به آنها برای استفاده مطلوب و مناسب از قابلیت‌ها و توانایی‌های خویش است. راه‌اندازی مراکز آموزش روزانه و همچنین مراکز شبه‌خانواده یکی از راهکارهای اساسی در این زمینه است که سال‌هاست درکشورهای توسعه‌یافته مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
 خانه‌های کوچک شکلی از مراکز شبانه‌روزی
سعید آرام مدیرکل بهزیستی تهران بزرگ نیز معتقد است توانمندسازی و فراهم کردن شرایط زندگی مناسب در مراکز نگهداری از افراد دارای معلولیت و سالمندان از اهمیت بالایی برخوردار است. او در این باره به «ایران» می‌گوید: مهیا کردن شرایط زندگی مناسب در مراکز شبانه‌روزی یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که سازمان بهزیستی طی سال‌های متمادی پیگیری می‌کند.
وی می‌افزاید: زندگی جمعی در مراکز با ظرفیت‌های بالا، شباهتی به زندگی نرمال و طبیعی ندارد. از این‌رو تلاش شد شرایطی فراهم شود تا افرادی که امکان زندگی در کنار خانواده خود را ندارد بتوانند به روال عادی و طبیعی زندگی کنند. مراکز حمایتی خانه‌های کوچک فرصت خوب و مؤثری در این زمینه است. در واقع معلولان و سالمندانی که از نظر جسمانی و روانی نسبت به دیگران شرایط بهتری دارند اما فاقد خانواده یا سرپرست هستند با حضور در این مراکز فرصت حضور درجامعه و زندگی نیمه‌مستقل را خواهند داشت.
او در ادامه توضیح می‌دهد: خانه‌های کوچک شکلی از مراکز شبانه‌روزی هستند که امکان زندگی افراد در محیط‌های کوچک با ظرفیت 10تا 15 نفر را فراهم می‌کنند به گونه‌ای که آنها بتوانند به‌صورت مستقل در آنجا زندگی کنند. حقیقت این است که در کشورهای پیشرفته مراکز تجمعی که 50 تا 100سالمند یا معلول و یا بیمار روانی را نگهداری می‌کنند جای خود را به مراکز با ظرفیت‌های کم و محدود داده‌اند. در این مراکز شرایطی ایجاد می‌شود که سالمندان یا افراد دارای معلولیت بتوانند زندگی نسبتاً مستقلی داشته باشند و شرایطی همانند شرایط حضور در خانه را تجربه کنند. به‌همین دلیل در کشور ما نیز خانه‌های کوچک راه‌اندازی شده است تا معلولان ذهنی که ضریب هوشی آنها در حد معمولی است، بیماران روانی مزمنی که دوران حاد بیماری و دوران کنترل بیماری را گذرانده‌اند و شرایط زندگی مستقل را دارند، سالمندانی که بستر خواب یا خیلی وابسته نیستند و تا حدودی توانایی انجام کارهای خود را دارند بتوانند در محیط‌های کوچکی که شرایط زندگی مستقل را دارند، با همراهی مراقبین زندگی کنند. آنها حتی می‌توانند با همراهی مراقبین از این خانه‌ها خارج شده  و درجامعه حضور پیدا کنند.
سعید آرام با اشاره به اینکه شرایط حضور در اجتماع، مراکز تحصیلی و محل کار هم برای ساکنان در خانه‌های کوچک مهیا است می‌گوید: معلولان ذهنی  و مغزی که در مدارس استثنایی و حتی برخی در مدارس عادی تحصیل می‌کنند یا بیماران روانی مزمن که از شرایط اشتغال برخوردارباشند می‌تواند در محل تحصیل یا کار خود حضور پیدا کنند و پس از اتمام فعالیت دوباره به این مراکز بازگردند.
او همچنین با تأکید بر اینکه حضور در این مکان‌ها محدودیت زمانی ندارد اظهار می‌کند: این مراکز می‌توانند بنابه درخواست خانواده از معلول یا سالمند برای مدت زمان کوتاه هم نگهداری کنند. در حال حاضر 10 خانه حمایتی در استان تهران وجود دارد. در شهر تهران هم 2 مرکز برای معلولان ذهنی تأسیس شده که حدود 30 نفر در آنجا حضور دارند. خوشبختانه در راستای گسترش این مراکز اقدامات مؤثری انجام شده به طوری که 2 مرکزدیگر برای افراد دارای معلولیت در حال افتتاح است و یک مرکز هم برای سالمندان بزودی افتتاح خواهد شد.
 مدیر کل بهزیستی تهران بزرگ همچنین با تأکید بر نظارت و ارزیابی مرتب این مراکز از طریق تیم‌های نظارتی و نیروهای تخصصی عنوان می‌کند: در خانه‌های کوچک برای هر نفر تا سقف یک میلیون و پانصد و شصت هزار تومان یارانه در نظر گرفته شده است که اگر خانواده فرد معلول واجد شرایط باشند از سوی بهزیستی پرداخت می‌شود.
تسری توانبخشی مبتنی برجامعه با ایجاد خانه‌های کوچک
علی همت محمودنژاد مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق معلولان ایران نیز معتقد است مراکز شبه خانواده شرایط روانی و اجتماعی بهتری را برای مددجویان و پناهجویان ایجاد می‌کنند.
او در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: از نظر آکادمیک و علمی، زندگی جمعی در مراکز نگهداری از معلولان و سالمندانی که ظرفیت بالایی دارند با مشکلات وآسیب‌هایی همراه است. یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها، اپیدمی بیماری‌های مسری مانند کرونا است. از سوی دیگر این مراکز به ناچار همانند ندامتگاه، فعالیت‌ها و رفت و آمد افراد را کنترل می‌کنند که این موضوع تأثیر منفی بر روان فرد معلول یا سالمند خواهد داشت. این درحالی است که اگر فرد در مرکز شبه‌خانواده یا همین خانه‌های کوچک بهزیستی سکونت کند در کنار افراد محدودی زندگی خواهد کرد. از این‌ رو می‌تواند به‌عنوان عضوی از خانواده در امور مربوط به خود و فعالیت‌های طبیعی زندگی مشارکت داشته باشد و با یارانه سازمان بهزیستی زندگی خود را اداره کند. چنین افرادی حتی می‌توانند بیرون از خانه اشتغال داشته باشند و ارتباطات گسترده‌تری با جامعه داشته باشند.
محمود‌نژاد با تأکید بر اینکه با ایجاد خانه‌های کوچک می‌توانیم به نوعی توانبخشی مبتنی برجامعه را تسری دهیم، اظهار می‌کند: برای من ناراحت‌کننده است که این موضوع به‌صورت عملیاتی گسترده در مجموعه بهزیستی دیده نمی‌شود و این گونه مراکز در ایران بسیار کم است. باید بودجه این بخش از سازمان بهزیستی بسیار گسترده شود و ما به جای اینکه توانبخشی مبتنی بر جامعه را گسترش دهیم بر توانبخشی مبتنی بر خانواده تکیه کنیم. حدود 20 سال است که تلاش می‌کنم تا مسئولان به این افق برسند که چنین مراکزی اولویت و نیاز جامعه است.
مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق معلولان اضافه می‌کند: من نام چنین مراکزی را هتل مخصوص افراد دارای معلولیت می‌گذارم. چون این مراکز می‌توانند در کنار فراهم کردن شرایط مناسب برای فرد معلول امکان بازیابی ذهنی و جسمی و حتی رسیدگی به برخی از امور زندگی را برای خانواده او فراهم کنند. برای مثال پدر و مادری  را که دارای فرزند اوتیسم هستند تصور کنید. می‌دانید نگهداری و حفظ و تربیت چنین کودکانی با مشقت بسیار همراه است. حالا اگر پدر و مادر که با مشقت تلاش می‌کنند در کانون گرم خانواده از فرزند خود نگهداری کنند دچار مشکلی شوند یا برای آنها فرصت سفر کاری پیش آید چه باید بکنند؟ درچنین شرایطی فرزند آنها کجا باید نگهداری شود؟ قطعاً هرکسی امکان یا تخصص نگهداری از چنین فردی را ندارد اما اگر مرکزی که دارای متخصص، مسئول فنی، فیزیوتراپ، مادریار و کسانی که آموزش‌های لازم را دیده‌اند وجود داشته باشد چنین خانواده‌هایی می‌توانند به‌راحتی و با فراغ خاطر از خدمات آنها استفاده کنند.
محمود‌نژاد تأکید می‌کند: این رویکرد علمی است و در دنیا هم از آن بهره می‌برند. این مکان‌ها نه فقط برای مبتلایان به اوتیسم بلکه برای سایر معلولیت‌ها همانند مبتلایان به‌کم توانی ذهنی یا سندروم داون، اقامتگاه بسیار خوبی است. ازسوی دیگر این گونه اقامتگاه‌ها می‌توانند امکان تنفس و بازیابی توان قیم و فردی  را که از معلول یا سالمند نگهداری می‌کند هم فراهم کنند. در واقع حسن این موضوع دراین است که والدین و قیم از نگهداشتن معلول خسته و آزرده نمی‌شوند و او را برای همیشه به مراکز نگهداری نمی‌سپارند.
او با اشاره به مراکز آموزش روزانه می‌گوید: در کنار خانه‌های کوچک می‌توان با گسترش مراکز آموزش روزانه توانمندی این افراد را افزایش داد. به این ترتیب خانواده نیز دچار فرسودگی و خستگی نمی‌شوند. هرچه مراکز آموزشی معلولان را در کشور گسترش دهیم، مراکز نگهداری از معلولان کمتر خواهد شد.
 اثر گذاری خانه‌های کوچک به عملکرد درست بستگی دارد
محمدرضا صوفی‌نژاد مدیر آسایشگاه خیریه کهریزک که سال‌ها در کنار سالمندان و افراد دارای معلولیت حضور داشته به «ایران» می‌گوید: راه‌اندازی مراکزی که از تعداد محدودی سالمند یا معلول نگهداری کند قطعاً مفید است، اما شیوه عملکرد باید به‌گونه‌ای صحیح و درست باشد. او ادامه می‌دهد: در یک مجموعه 100 یا 200 نفره هیچ یک از افراد نمی‌توانند همانند اعضای یک خانواده، با یکدیگر ارتباط مناسب برقرار کنند. اما در مراکز شبه‌خانواده فرد می‌تواند به زندگی طبیعی و نرمال ادامه دهد. البته باید شرایط مناسب زندگی کردن در این مراکز فراهم باشد تا آنها زندگی کنند نه اینکه زنده بمانند. در واقع در این خانه‌های کوچک باید بیشتر وابستگی‌هایی را که یک فرد سال‌ها با آنها زندگی کرده فراهم کنند. تفریح، ورزش، آموزش، مطالعه، سفر و هرآنچه انسان برای زندگی کردن نیاز دارد باید در این مراکز مهیا باشد. در چنین شرایطی می‌توان گفت گسترش خانه‌های کوچک بهترین سیاست است. البته اگر شرایطی فراهم شود که برخی از خانواده‌ها بتوانند عضو معلول یا سالمند را برای مدت زمان کوتاه و به‌صورت موقت به این مراکز بسپارند و پس از فراغت از مشغله دوباره آن فرد را به جمع خانواده بازگردانند مفیدتر خواهد بود.

روند واکسیناسیون کرونا در حالی با اولویت سالمندان بالای ۷۰ سال که از تزریق جا مانده‌اند و آنهایی که نوبت دوز دوم‌شان فرا رسیده در سراسر کشور سرعت گرفته که بنا به گفته رئیس دفتر رئیس جمهوری امروز نیز یک میلیون دوز واکسن کرونا وارد کشور می‌شود با این حال کماکان مسئولان وزارت بهداشت به مردم توصیه می‌کنند بدون دریافت پیامک برای تزریق دوز دوم به پایگاه‌های بهداشت مراجعه نکنند در این مرحله اولویت فعلی گروه‌های سنی بالای ۷۰ سال است و تا زمانی که واکسیناسیون این گروه‌های تکمیل نشده سراغ گروه سنی ۶۵ سال نخواهیم رفت. هم اینک بیش از ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز وارد کشور شده که با احتساب واکسن‌هایی که امروز به ایران می‌رسد مجموع واردات واکسن عدد ۷ میلیون دوز را جابه‌جا می‌کند. همچنین دیروز رئیس دفتر رئیس‌جمهوری گفت: امروز یک میلیون دوز واکسن کرونا وارد کشور می‌شود. محمود واعظی در حاشیه جلسه هیأت دولت افزود: تا پایان تیر بین ۶ تا ۹ میلیون دوز واکسن وارد می‌شود. وی گفت: ما اول افراد بالای ۸۰ سال و بعد ۷۵ سال و ۷۰ سال همه را واکسینه کردیم و از طرف دیگر افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای ندارند در نوبت بعدی هستند.
رئیس دفتر رئیس‌جمهوری افزود: طبق برنامه‌ریزی که با کشور‌های مختلف برای خرید واکسن کرده بودیم همچنین از کوواکس پیگیری‌ها انجام شد و در این دو سه هفته اخیر مشکلی در یکی از این کشور‌ها به‌وجود آمد به‌دلیل اینکه موج کرونا در شهر‌های آنها بالا گرفت و آنها تصمیم گرفتند و از ما خواستند دو سه هفته به آنها فرصت بدهیم تا بتوانند واکسیناسیون داخلی خود را در آن شهر‌ها انجام دهند. وی تصریح کرد: ما چاره‌ای جز تفاهم با آنها نداشتیم و تفاهم کردیم و به‌همین دلیل هفته گذشته یک میلیون دوز واکسن رسید و بلافاصله براساس برنامه پیش‌بینی شده واکسیناسیون ادامه پیدا کرد. واعظی با اشاره به آخرین اقدامات دولت برای تأمین واکسن کرونا گفت: تا پایان دولت ۸ میلیون دوز وارد می‌کنیم. ضمن اینکه دو واکسن کووبرکت و پاستور مراحل پایانی را طی می‌کند و هر آنچه بتوانند تولید کنند را استفاده می‌کنیم. امیدواریم دو واکسن دیگر به این دو اضافه شود. وی ادامه داد: علاوه بر این یکی از شرکت‌های ایرانی همه کارهای کشت واکسن روسی را انجام داده است و از دو هفته آینده این واکسن هم به مرحله توزیع می‌رسد. رئیس دفتر رئیس جمهوری افزود: مشکلی برای دوز دوم واکسن وجود ندارد و از حیث علمی مشکلی برای فاصله زمانی دو دوز وجود ندارد. در تهران متأسفانه تعدادی از افرادی که دوز اول را تزریق کرده بودند، بدون دریافت پیامک به مراکز مربوطه مراجعه کردند. وزارت بهداشت در دو روز گذشته تقاضا کرد مردم خودشان نیایند به اندازه کافی واکسن هست و یکی دو روز تأخیر مشکلی ایجاد نمی‌کند.

روزبه کردونی
رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی
ایران ابدی از همه ما بزرگ‌تر است. باید به فکر ایران بود، به فکر اتحاد ایرانیان بود و بهترین تصویر ممکن از این سرزمین را داشت. در شرایط سخت و پیچیده امروز، در وضعیتی که روح جمعی جامعه ما بویژه به‌دلیل بروز بیماری دنیاگیر کرونا زخمی است و تاب‌آوری جامعه به‌علت کلکسیونی از عوامل نظیر بلاهای طبیعی (زلزله، سیل)، حوادثی نظیر آتش‌سوزی‌ها، حوادث تروریستی، تورم و فشار سنگین اقتصادی و تحریم ظالمانه بشدت کاهش یافته و امید و سرمایه اجتماعی دچار فرسایش است هر آنکه دل در گرو این سرزمین دارد باید صرفاً به بزرگی ایران و خوشبختی ایرانیان فکر کند. این مأموریت همه ما است و هر کس باید نقش خود را در این خصوص ایفا کند.
واقعیت این است که در این کشور همیشه بهانه‌ای برای جدال و نزاع وجود دارد اما باید این‌بار بهانه‌ای یافت که فصل خصومت پایان یابد. دقت کنیم که مطالعات متعدد بین‌المللی بر تأثیرات متقابل فقر و نابرابری و منازعه تأکید دارند. منازعات و جدال‌های گروهی، سیاسی باعث می‌شود که مسائل اصلی برای مبارزه با فقر به حاشیه رود و همچنین گروه‌های متنازع تمام ظرفیت خود را در جهت به شکست رساندن سیاست‌های عمومی جناح رقیب به‌کار گیرند. از سوی دیگر پذیرفته شده است که فقر و نابرابری منازعه ایجاد می‌کند. فقر می‌تواند باعث ایجاد ناامیدی شود که به درگیری دامن می‌زند؛ همچنین نابرابری می‌تواند به تقویت کینه‌ای بیانجامد که موجب درگیری می‌شود.
انتخابات ریاست جمهوری با همه فرازو نشیب ‌ها به پایان رسید. تحلیل و تقسیر آنچه اتفاق افتاده مهم است و حتماً مورد نظر تحلیلگران قرار خواهد گرفت و بویژه تحلیل و چرایی رأی‌های ریخته شده به صندوق و آنهایی که مشارکت نکردند هم در بورس توجه است. اما واقعیتی مهم‌تر از این تحلیل‌ها و عددها وجود دارد و آن مردمی هستند که خسته ولی امیدوار به بهبود وضعیت خودشان هستند. جامعه‌ای که به دلایل مختلف نظیر بلاهای طبیعی ( زلزله، سیل و...)، فشارهای اقتصادی، احترام‌های از بین رفته، نزاع‌های بی‌پایان و بویژه کرونا این ویروس منحوس، روح جمعی‌اش زخمی و آزرده شده است، امروز منتظر این است که وضعش بهتر شود.
حتماً تحلیل چرایی وجود 4 میلیون رأی باطله یا علت کاهش 24 درصدی مشارکت کنندگان نسبت به دوره قبل بسیار مهم است اما این هم بسیار حایز اهمیت است که بدانیم یک مطالبه مهم آنها که رأی داده‌اند و آنها که رأی نداده‌اند این است که اوضاع بهبود یابد، امید به آینده داشته باشند، تأثیرات منفی اقتصادی، اجتماعی کرونا مهار شود، واکسیناسیون عادلانه و شفاف برای همه گروه‌ها به فوریت اجرا شود. بنابراین در کنار تحلیل چرایی کاهش مشارکت ضروری است چگونگی بهبود وضع موجود هم محل بحث و تحلیل قرار گیرد. همین جا متذکر شوم که به باور من یکی از علت‌های عدم مشارکت و تعداد بالای آرای باطله را هم باید در همین نزاع‌ها، جدال‌ها و دعواهای بی‌پایان گروه‌ها و جریانات سیاسی جست‌و‌جو کرد که این پیام را به مردم می‌دهد که مسائل و چالش‌های اصلی شهروندان در رأس اولویت‌ها وجود ندارد. (در یادداشتی دیگر مفصل به آن خواهم پرداخت)
روز بعد از انتخابات را می‌توان هم به فصلی برای پایان نزاع و جدال و آغاز فصل نشاط و امید برای بهبود وضعیت کشور بدل کرد و هم می‌توان آن را تبدیل به فصلی جدید از نزاع‌های بی‌پایان بدل کرد. واقعیت مهم این است که در زمانه‌ای سخت به سر می‌بریم. انتخاب با ماست. می‌توانیم خودخواهانه ایران را شش‌پاره کنیم و بر طبل نزاع و دعوا بکوبیم و البته می‌توانیم ایران یکپارچه را پاس بداریم و مبتنی بر وفاق و انصاف و مدار و تحمل به سمت چیره شدن بر مشکلات پیش برویم.
دو گزاره دیگر هم در این یادداشت ذکر می‌کنم. اول اینکه بدانیم متنفع اصلی، موفقیت دولتمردان در پیشبرد سیاست‌های عمومی و رفاهی کارآمد و مؤثر نه تنها همه شهروندان بلکه حتی گروه‌های مخالف و رقیب هستند. دوم هم این است که شرط موفقیت هر سیاست و برنامه‌ای توسط هر دولتمردی این است که جامعه‌ای امیدوار و محیطی بدون تنش و جدال وجود داشته باشد. امروز ایران رئیس‌جمهور جدیدی دارد. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور اسلامی ایران است و باید به او احترام گذاشت. من شخصاً از اینکه بسیاری از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری احراز صلاحیت نشدند شوکه بودم و بسیار رنج بردم ولی معتقدم همه ظرفیت‌های کشور باید در خدمت موفقیت سیاست‌های رفاهی و اجتماعی کارآمد و حمایت اجتماعی از گروه‌های آسیب پذیر و ادای حقوق شهروندی همه ایرانیان قرار گیرد.
و اما نکته آخر «که شاید برای کسانی که نامزد مورد نظر خود را در انتخابات نیافتند یا در عرصه رقابت شکست خوردند جالب باشد «اشاره‌ای است به سخنرانی نیکولای سارکوزی رئیس‌جمهوری اسبق فرانسه که در زمانی که ناباورانه رقابت‌های انتخاباتی را به رقیب خود واگذار کرد اینچنین در مقام یک شکست خورده انتخابات با مردم فرانسه سخن گفت: «بیایید بهترین تصویر ممکن از فرانسه را داشته باشیم. فرانسه‌ای که می‌درخشد و نفرت در آن جایی ندارد. فرانسه‌ای که دموکراتیک است. فرانسه‌ای که پر از شادی است. فرانسه‌ای که نگاهی باز دارد. فرانسه‌ای که به دیگری به چشم دشمن و رقیب نگاه نمی‌کند. فرانسه‌ای که با من در سال 2007 پیروزی اش را جشن گرفته و فرانسه‌ای که با من در 2012 شکستش را می‌پذیرد. فرانسه‌ای که می‌داند زندگی تشکیل شده از پیروزی و شکست است. فرانسه‌ای که می‌داند ما در شکست‌ها رشد می‌کنیم، پس عزت خود را حفظ کنیم، میهن پرستی خود را حفظ کنیم. فرانسوی بودن خود را حفظ کنیم، دقیقاً برخلاف تصویری که بعضی‌ها از ما نشان می‌دهند.»