لس آنجلس تایمز (امریکا)
پایان یک دوره با کنار گذاشته شدن نتانیاهو

الشروق (مصر)
تعهد نتانیاهو به براندازی دولت جدید

لیبراسیون (فرانسه)
اخراج نتانیاهو

القدس (فلسطین)
پایان دوران نتانیاهو با حکومت بنت- لاپید

نشنال پست (کانادا)
اسرائیل دولت جدید را تأیید کرد

گالف نیوز (امارات)
اخراج نتانیاهو به دست ائتلاف بنت

زهره صفاری/ سفارت چین در لندن ساعاتی پس از انتشار بیانیه مشترک پایانی نشست سران گروه هفت در کورنوال انگلیس که طبق خواسته رئیس جمهوری امریکا، چشم بادامی‌ها را هدف قرار داده بود، در پیامی هشدارآمیز اعلام کرد دوران تصمیم‌گیری یک گروه کوچک برای جهان مدت‌ها پیش به پایان رسیده است. وزارت خارجه روسیه نیز گروه هفت را متهم به بی ثباتی در سیاست هایش کرد.
به گزارش «رویترز»، نخستین نشست حضوری سران 7 کشور ثروتمند جهان از زمان آغاز پاندمی کرونا پس از سه روز در حالی یکشنبه به پایان رسید که خروجی آن نسخه امریکایی سراسر اتهام به چین در موضوع نقض حقوق بشر در سین کیانگ، احترام به حکومت خودمختار هنگ‌کنگ و برقراری صلح و ثبات در تنگه تایوان بود.
سفارت چین در لندن در واکنش به این بیانیه، با اعلام اینکه حقایق درباره سین کیانگ، هنگ‌کنگ و تایوان تحریف شده و اهداف شوم کشورهایی مانند امریکا در این اتفاق کاملاً مشخص است اعلام کرد: «در روزهایی که همه‌گیری کرونا اقتصاد جهانی را دچار رکود کرده است، جامعه بین‌المللی بیش از تصمیم‌گیری قدرت‌های سیاسی تفرقه‌افکن، نیازمند اتحاد و همکاری همه کشورهای جهان است. چین کشوری صلح‌طلب و حامی همکاری است اما خط قرمزهایی نیز دارد. هیچ کس نباید در امور داخلی چین دخالت  و به اعتبار آن خدشه وارد کرده و منافع آن را نقض کند چراکه ما قاطعانه از حاکمیت ملی، امنیت و منافع توسعه‌طلبانه خود دفاع کرده و با هرگونه بی عدالتی و تبعیض مقابله خواهیم کرد. ما از امریکا و دیگر کشورهای عضو گروه هفت می‌خواهیم به این حقایق احترام بگذارند.»
این سفارتخانه همچنین در پاسخ به تصمیم گروه هفت برای بازنگری در مطالعات منشأ ویروس کرونا به دلیل عدم همکاری پکن در این مطالعات نیز اعلام کرد: «تحقیقات درباره علت بروز کووید-19 نباید سیاسی شود. یک تیم مشترک کارشناسی از چین و سازمان بهداشت جهانی در حال بررسی این موضوع هستند.»
همزمان «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز با اشاره به بیانیه گروه هفت که روسیه را متهم به رفتارهای بی ثبات کننده کرده بود، گفت: « قابل پیش بینی بودن اقدامات روسیه سال‌هاست که تایید شده. آنها در حالی تمایل خود را برای روابط با ثبات و قابل پیش بینی با روسیه ابراز کرده‌اند که همزمان گفته اند روسیه باید با ثبات‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر باشد! حالا این مساله یکی از موارد بیانیه مشترک آنهاست و البته این مساله به تمامی طرف‌ها بستگی دارد.»
اما برخلاف چین، رئیس جمهوری امریکا و دولت تایوان از آنچه در نشست سه روزه انگلیس گذشت، خرسند بوده و از آن استقبال کردند. «جو بایدن» که عزمش در نخستین سفر خارجی دوران ریاست جمهوری‌اش، همراهی همپیمانان غربی برای مقابله با نفوذ روزافزون چین در جهان بود، با رضایت از مفاهیم بیانیه مشترک، در ادامه مأموریت رقیب‌ستیزانه‌اش با موفقیت در نخستین گام با دستور جلسه دیگری این بار علیه چین و روسیه به دیدار سران ناتو رفت.
رقیب‌ستیزی برای اثبات برتری
نشست دیروز رهبران سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با حضور «جو بایدن» از دو جنبه برای امریکا دارای اهمیت بود. در بعد اول این نشست پس از پایان دوران چهارساله پرچالش ترامپ برای ناتو، فرصتی برای بازیابی اعتماد رهبران این سازمان به رئیس جمهوری جدید امریکا بود و از سوی دیگر با دستور جلسه‌ای علیه چین و خطر تهدیدات حملات مخرب باج‌افزارها به زیرساخت‌های مهم توسط روسیه، عزم «جو بایدن» برای تأکید بر رهبری امریکا در بعد جهانی را ثابت می‌کرد. کاخ سفید پیش‌تر اعلام کرده بود نشست ناتو برای اعلام مفهوم جدید استراتژیک این سازمان برای سال 2022 است که در آن علاوه بر تغییرات آب و هوایی، تهدیدات از سوی چین و روسیه و اعلام بازگشت شرایط مالی ناتو به پیش از دوران ترامپ مدنظر قرار دارد. اما به باور کارشناسان «پولتیکو»، در نشست
30 کشور عضو ناتو آنچه نباید فراموش شود، ضعف امنیتی کشورهای عضو برای صف‌آرایی در برابر چین و روسیه است. یکی از اندیشکده‌های نزدیک به کاخ سفید در این باره اعلام کرد: «نیروهای اروپایی برای مقابله با تجهیزات روسیه و چین آمادگی ندارند و به عبارتی از نظر تجهیزاتی ضعیف هستند.» با این حال ناتو به دنبال انتخابی استراتژیک است. به طوری که «ینس استولتنبرگ»، رئیس این سازمان معتقد است: «ما فرصتی منحصر به فرد برای تقویت اتحادمان داریم و بخوبی خواست امریکا برای اهمیت اتحاد با 29 دوست و متحد در ناتو برای مقابله با نفوذ روزافزون چین را درک می‌کنیم. البته این اتحاد با توجه به موضع محتاطانه فرانسه و اروپای شرقی و حوزه بالتیک ریسک‌پذیر است. اما در عین حال ما به یک جنگ سرد جدید باز نمی‌گردیم و چین را نیز دشمن خود نمی‌دانیم.»
اما در حالی که بسیاری از کارشناسان نیز نسبت به این شکاف هشدار داده‌اند، یکی از فرماندهان ارشد سابق ناتو معتقد است: «تنها راه دولت بایدن برای نیل به هدفش، متقاعد کردن شرکا به سرمایه‌گذاری برای ارتقای قوای دفاعی خود است.»
در همین حال «مروان بشاره»، کارشناس ارشد سیاسی با نگاهی دیگر به این مسأله به «الجزیره» گفت: «امریکا می‌خواهد تنها ابرقدرت جهان باشد و اتحاد با ناتو را نیز برای تأکید بر این اتفاق لازم دارد. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی پس از 4 سال سخت با «دونالد ترامپ» درصدد بازگشت به عادی‌سازی روابط است و «جو بایدن» نیز تلاش می‌کند تا همپیمانان اروپایی‌اش جدیت دولت او برای بازیابی این اعتماد و هماهنگی را دریابند. اما در عین حال اروپایی‌ها، چین را به عنوان یک رقیب اقتصادی یا بدتر از آن یک حریف در جهان چندقطبی می‌دانند. در حالی که واشنگتن از لنزی متفاوت چین را هژمون آسیایی بالقوه می‌بیند که در حال گسترش قدرت به سراسر جهان است. این یعنی دولت بایدن به دنبال یارگیری در این رقابت است و اروپا را همراه خود می‌خواهد. به واقع «بایدن» درصدد آن است تا پیش از موعد دیدار چهارشنبه خود با «ولادیمیر پوتین» همتای روسی‌اش به این همکاری دست یابد. اما نباید فراموش کند که فشار بیش از حد برای حمایت طلبی در موضوع اوکراین و گرجستان، می‌تواند در آینده، مسکو و پکن را برآشفته و آنها را به متحدی خطرناک برای امریکا بدل کند.»

گروه جهان/ «نفتالی بنت» یکشنبه شب با رأی اعتمادی ضعیف در کنست با 60 رأی موافق در مقابل 59 رأی مخالف موفق به کنار زدن «بنیامین نتانیاهو» از قدرت شد و نام خود را به عنوان نخست‌وزیر جدید رژیم صهیونیستی ثبت کرد. کابینه‌ای که او توانست رأی اعتماد آن را از کنست بگیرد، نشان می‌دهد، مسیر رژیم صهیونیستی تغییر چندانی در «دولت تغییر» نخواهد داشت. به‌گزارش سایت شبکه خبری «الجزیره» به اعتقاد ناظران انتظار می‌رود این کابینه 27 نفره که ملغمه‌ای از احزاب راست و چپ و اسلامی است، توجه خود را بیش از هرچیز بر اقتصاد و مسائل اجتماعی متمرکز کند تا از آشوب‌های و انتقادهای داخلی محفوظ بماند و در جهان نیز مسائل داخلی اش از جمله مناقشه با فلسطینیان را کاهش دهد. از همین رو رهبران فلسطینی معتقدند حتی با وجود «عیساوی فریج» به‌عنوان وزیر همکاری‌های منطقه‌ای دراین کابینه انتظار نمی‌رود، دولت جدید نیز تغییرات زیادی در مواضع رژیم نسبت به فلسطینیان ایجاد کند. بویژه که همزمان با شروع به کار این دولت، مسئول پرونده شهرک‌سازی در شمال کرانه باختری از برنامه جدید رژیم صهیونیستی برای شهرک‌سازی در جنوب نابلس و پنج برابر شدن حجم شهرک‌سازی این رژیم در کرانه باختری خبر داد.
واکنش‌ها به نخست‌وزیری «بنت»
اندکی پس از رأی اعتماد کنست به دولت جدید رژیم صهیونیستی، رهبران جهان به آن واکنش نشان دادند. در یکی از نخستین واکنش‌ها و مهم‌ترین آنها، «جو بایدن» که بسیاری منتظر چگونگی تعامل او با تل آویو هستند، در تماسی تلفنی با «نفتالی بنت» پیروزی اش را به وی تبریک گفت. کاخ سفید در بیانیه‌ای خبر داده است، «بایدن» بر تعهد امریکا به امنیت اسرائیل تأکید کرده و با وی برای همکاری‌های نزدیک بر سر مسائل مهم منطقه‌ای همچون پرونده ایران، توافق کرده است.  «آنگلا مرکل» نیز که تا سه ماه دیگر دوره صدراعظمی اش به پایان می‌رسد، ابراز امیدواری کرد، آلمان بتواند با تل آویو تحت رهبری «بنت» بخوبی کار کند. کاخ کرملین نیز در بیانیه‌ای ضمن تبریک به «بنت» روابط دو جانبه مسکو و تل آویو را موجب تقویت صلح، امنیت و ثبات خاورمیانه اعلام کرد. در داخل مرزهای فلسطین اشغالی نیز «نبیل ابوردینه»، سخنگوی «محمود عباس» در بیانیه‌ای مواضع فلسطین در قبال دولت اسرائیل را روشن خواند و اعلام کرد: «فلسطین تنها خواهان داشتن سرزمینی با مرزهای 1967 با پایتختی قدس است.» «فوزی برهوم» سخنگوی جنبش حماس هم با تأکید بر اینکه مواضع رژیم صهیونیستی تغییر‌ناپذیر است، تأکید کرد: «اسرائیل همچنان یک اشغالگر و استعمارگر است و ما باید برای احقاق حقوق خود با تمام توان مقابل آن مقاومت کنیم.» «محمود الزهار» عضو دفتر سیاسی جنبش حماس نیز در سخنانی تأکید کرد: «مقاومت فلسطین از مرحله سکوت و دریافت جنایات اشغالگران در حق مردمش عبور کرده و به مرحله چشم در برابر چشم، دندان در برابر دندان رسیده است.»

خالد قدومی
نماینده جنبش حماس در ایران
یکشنبه روز حسابرسی بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بود و دوران حکمرانی و پادشاهی‌اش بر اسرائیل پس از 12 سال و در پی بحران‌های سیاسی مختلفی که مهم‌ترین آنها ناتوانی و شکستش در برابر نیروهای مقاومت فلسطین بود، به پایان رسید.
اکنون دو روز است که «نفتالی بنت» که تنها 7 کرسی از 120 کرسی کنست را در اختیار دارد و در دولت «نتانیاهو» در حد رئیس دفتر وی در خدمتش بود و در وزارتخانه‌های مختلف حضور داشت، قدرت را به‌دست گرفته است. اما ائتلافی که او ریاست آن را دردست دارد، همانند کوکتل مولوتفی است که بسرعت شعله گرفته و سپس خاموش می‌شود. این دولت را می‌توان سست‌ترین دولتی دانست که در عمر 73 ساله رژیم صهیونیستی وجود داشته است. تنها چیزی که باعث شکل‌گیری این ائتلاف شده است، نفرت مشترک آنان از نتانیاهو و تلاش برای برکناری او و دور کردنش از عرصه سیاسی صهیونیست‌ها بوده است.
دولت «بنت-لاپید» که «بنت» رهبر حزب دست راستی «یمینا» در دو سال نخست از دوران 4 ساله نخست‌وزیری و «یائیر لاپید» رهبر حزب «یش عتید» دو سال آخر آن را هدایت خواهند کرد، تغییرات زیادی را در کادر رهبری اسرائیل ایجاد کرده است. طوری که در آن راستگرایان تندرو جایگزین راستگرایان میانه رو شده و مذهبی‌ها جایگزین لائیک‌ها شده‌اند. رویدادی که باعث می‌شود اسرائیل در دوران «بنت» به طور رسمی به‌عنوان یک دولت نژادپرست شناخته شود. درواقع نباید تفاوتی بین نتانیاهوی نژادپرست با رئیس دفتر نژادپرستش قائل بود. این نژادپرستی را می‌توان از لابلای سخنان «عومر بارلیف»، وزیر جدید اطلاعات امنیت داخلی اسرائیل متوجه شد. او در نخستین اظهار نظرش درباره شهرک نشینان گفت که شهرک نشینان می‌توانند در تمام سرزمین به هرکجا که می‌خواهند بروند. قطعاً این مسأله شامل قدس و منطقه الاقصی نیز می‌شود. به‌طور خلاصه می‌توان گفت از این دولت که با عنوان «تغییر» روی کار آمده نباید، انتظار تغییرات و جابه جایی مرزهایی را داشت. هرچند که انتظار نمی‌رود این دولت، دولتی با دوام باشد و نظرسنجی‌هایی که در داخل این رژیم انجام شده نیز نشان می‌دهد 43 درصد مردم معتقدند دولت «تغییر» به پایان کار خود نخواهد رسید. همان‌طور که 61 درصد مردم معتقدند روی کار آمدن «بنت» به‌خاطر بلندپروازی‌هایش است نه به‌خاطر ایدئولوژی ای که به آن پایبندی دارد.
تجربه فلسطینی‌ها در هفت دهه گذشته نیز نشان داده است، نباید بین دولت‌های رژیم صهیونیستی تفاوت زیادی قائل بود و هیچ کس در این رژیم نیست که از حق و حقوق فلسطینی‌ها حمایت کند. تمامی اجزای سیاسی تشکیل دهنده این رژیم آمیخته با وزارت امنیت آن است. این وزارتخانه نیز امنیت را تنها قائل به صهیونیست‌ها می‌داند و مفهوم امنیت از نظر آنان، زندگی صهیونیست‌ها روی اجساد ملت فلسطین است. در حالی که اگر دولت «تغییر» واقعاً قصد ایجاد تغییر را دارد، باید پیش از هرچیز به چند پرونده رسیدگی کند که اولین آنها پرونده شهرک‌های صهیونیستی غیر قانونی است که«نتانیاهو» در قالب یک قانون آن را برای نخست‌وزیر و دولت بعدی به میراث گذاشت. پرونده دیگری که دولت جدید برای ایجاد تغییر واقعی باید پیگیر آن باشد، بازگرداندن آرامش به مسجد الاقصی و قدس (شامل محله شیخ جراح و بطن الهوی و...) است. یعنی همان مواردی که فرماندهان جدید تاکنون غیر از ایراد سخنانی تحریک‌آمیز درباره آنها کاری انجام نداده‌اند و اقداماتی هم که انجام داده‌اند، تنها بازی انتخاباتی بوده و قدرت اجرایی نداشته است. بنابراین تا به این لحظه فلسطینیان چیزی ندیده‌اند جز تقسیمات انتخاباتی داخلی و تلاش صهیونیست‌ها برای برقراری امنیت با همان محورهایی که خود به آنها اعتقاد دارند و نه امنیتی که در آن حق و حقوق فلسطینی‌ها در نظر گرفته شود. در این مسیر به‌نظر نمی‌رسد حضور فهرست متحد عربی به رهبری «منصور عباس» تأثیر چندانی در وضعیت فلسطینیان داشته باشد. این فهرست جدا از جنبش اسلامی فلسطین حرکت می‌کند و در واقع تنها بیانگر دیدگاه‌های خود است که مقاومت اعتقادی به آنها ندارد و آنها را بی فایده می‌داند و معتقد است در جهت تمدید و ادامه حیات اشغالگران است. نیروی مقاومت حماس بر اساس تجربیات متعددی که به‌دست آورده است، (جدا از کسانی که در اسلو شرکت کردند یا افرادی که در تغییر دولت‌های اشغالگر مشارکت داشتند) معتقد است، مسیری که فهرست عربی متحد در حال پیمودن آن است، مسیری بیهوده است و خیری برای ملت فلسطین ندارد. بلکه برعکس نه تنها باعث تضییع حقوق فلسطینی‌ها می‌شود، که باعث توجیه چهره مجرمانه اشغالگران شده و آنها را طیفی نشان می‌دهد که به روش دموکراتیک عمل می‌کنند و به همه احزاب اجازه مشارکت در انتخابات می‌دهد. در حالی که این امر هم اکنون در پایین‌ترین سطح خود است.
در نقطه مقابل این گروه نیروهای مقاومت فلسطین هستند که با جان و مال و مشارکت میدانی از طریق راهپیمایی‌ها و بویژه با رویارویی‌های اخیر و انتفاضه ماه مبارک رمضان، رأی قاطع خود را در بایکوت اشغالگران اعلام کرده‌اند.
با چنین مقاومتی بوده است که تمامی همایش‌هایی که به‌دنبال تضییع حقوق فلسطینیان بوده‌اند، روی صخره قدس، مسجد الاقصی و مقاومت خرد و نابود شد. نادیده انگاری حقوق فلسطینیان و ریختن خون آنها دیگر کافی است و بدانید که سودی برای صهیونیست‌ها ندارد چرا که ملت فلسطین مقاومت شجاعانه‌اش را ادامه می‌دهد و خواهان احقاق حقوق خون‌های پاکی است که بر زمین ریخته شده است. حقوق ملت فلسطین نمی‌تواند پایمال بماند. ما آماده‌ایم تا هر لحظه وارد میدان نبرد با اشغالگران و متجاوزان صهیونیستی برای دفاع از حقوق و مقدسات خود شویم.
زمان ظلم و جرایمی که اسرائیل بر ملت مظلوم ما اعمال می‌کرد به پایان رسیده و شمارش معکوس پایان عمر رژیم صهیونیستی شروع شده است. امروز روز آغاز پایان اسرائیل است.

فاروق الشرع / وزیر خارجه سابق سوریه
مترجم: حسین جابری انصاری

بازگشت اسد به دفتر کارش
اطلاع دقیقی از ارتباطات ویژه رفعت اسد با سعودی داشتم. رفعت خود را در پاویون و هنگام استقبال از امیر عبدالله فرمانده گارد ملی سعودی، به‌عنوان فرمانده گردان‌های دفاعی جا انداخت و با این اقدام می‌خواست این برداشت را نزد امیر ایجاد کند که رفعت کانون اصلی قدرت در سوریه را در اختیار دارد و به گمانم امیر خوش قلب نیز به این برداشت رسید. دیدگاه سیاسی آشکار و صریح رفعت این بود که موضع سوریه در لبنان و فلسطین و عراق می‌بایست منطبق با خط سعودی باشد. اما من تا پیش از آشکار شدن بازی قدرت در هنگام بیماری اسد، به نظرات او در چارچوب دیدگاه‌ها و افکار قانونی در درون رهبری سوریه و نه بیشتر، می‌نگریستم.
نفوذ رفعت از نفوذ شهابی در عمق مدنی آن متمایز بود و برخلاف او که نفوذش در سطح ارتش و حکومت و حزب بود، به بخش‌های مختلف نخبگان دانشگاهی و شهری و سیاسی و اقتصادی نیز می‌رسید. رفعت کانون قدرتی را در حزب بعث و سطح کشور و برخی احزاب جبهه ملی پیشرو [ائتلاف بعث با احزاب همپیمان خود] نمایندگی می‌کرد، اما در همان حال تناقض‌های آشکار رفتاری رفعت؛ شخصیت ناهمگون او را فاش می‌ساخت. زیرا در حالی که خط سیاسی رفعت آشکارا سعودی - امریکایی بود و هیچ ابایی از فاش گویی آن نداشت، با شوروی‌ها با ادبیاتی انقلابی و چپ روانه و در اوج دشمنی با امپریالیسم سخن می‌گفت تا آنجا که برخی رهبران حزب کمونیست سوریه و عضو جبهه ملی پیشرو، چهره‌ای کاسترویی از او در میان چپ گرایان سوری، به نمایش می‌گذاشتند. لبه پرتگاه: بین قدرت و قطب بندی
خطوط جبهه‌بندی پس از خروج رئیس‌جمهوری از بخش مراقبت‌های ویژه و توبیخ افسران ارشد خود، آشکار گردیده بود.
نظر رئیس‌جمهوری درباره گرفتار شدن برادرش رفعت در طرحی علیه او، در دل بازیگران قدرت هراس افکند و سمت و سوی مواضع آنها را تغییر داد و رهبران آنها را این بار با فرمان فرمانده کل قوا، در موقعیت رویارویی مستقیم با طرح رفعت اسد قرار داد. در این شرایط برادر کوچک رئیس‌جمهوری که گام‌های اساسی در مسیر اجرای طرح خود برداشته بود، روش بازگشت از مسیر رفته را نمی‌دانست.
بدین سان در لحظات سختی که رئیس‌جمهوری دوره نقاهت خود را در مزرعه کوچکی می‌گذراند و از وضعیتی که در زمان بیماری اش ایجاد شده بود خشمگین بود، رفعت همچنان جشنواره‌های حمایت و تأیید از خود را در مقرهای دور دست خود به نمایش می‌گذاشت. رئیس‌جمهوری اما در برابر آنچه به نظر ناظران کشور را به لبه پرتگاه برده بود، با اعتماد کامل نسبت به سیطره خود بر وضعیت سوریه، از رفتارها و بازی‌های قمارگونه رفعت و بازی که خورده بود، شکوه داشت و نه از امکان رسیدن برادرش به قدرت.
رئیس‌جمهوری پس از گذشت مدتی از دوران نقاهت، به‌کار خود بازگشت و به نحوی عمل کرد که گویی هیچ اتفاق داخلی نیفتاده است. چنین بنظر می‌رسید که اسد تصمیم دارد مشکل پیش آمده را به روش خود حل کند، روشی که درون مایه آن چیزی جز برخورد برادر بزرگتر با برادر کوچکتر نبود. با این حال اسد با تردید بیشتر درباره جریانات پیرامون خود بویژه قطب‌های حکومت، به کار بازگشت و این تجربه سخت، رئیس‌جمهوری را از طبیعت گشاده و آشکارا ساده خود؛ به‌طبیعتی همراه با شک و پرهیز شدید تبدیل کرد. همزمان اسد که تازه از مرحله نقاهت خارج شده بود، می‌بایست با چالش‌های سخت و تهدیدات امریکا رویارو شود و به سیاستی که پس‌از تهاجم اسرائیل در پیش گرفته، ادامه داده و برای لغو توافق ۱۷ مه و شکست طرح ریگان کوشش کند. طرحی که جرج شولتز مدیر شرکت «بکتل» متعهد به اجرای آن شده بود.

جان بولتون / مشاورامنیت ملی سابق ترامپ / مترجمان: مسعود میرزایی و بهجت عباسی
ادامه پاورقی خاطرات بولتون را در سایت ایران آنلاین (ion.ir) بخوانید.