پیامبر اکرم (ص): رمضان ماهى است که ابتدایش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم.
بحارالانوار، ج 93، ص 342
هادی مرزبان: نباید کسی را به خطر بیندازیم
با شرایط پیشآمده مشخص نیست که اجرای نمایش «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» کی خواهد بود چون این روزها با تنها چیزی که نمیتوان جنگید کرونا است و اتفاقات پیشرو قابل پیشبینی نیست. دورخوانیها و تمرینهای ابتدایی نمایش شروع شده بود و همهچیز بخوبی پیش میرفت اما متأسفانه شرایط جدیدی که پیش آمده و قرمز شدن وضعیت تهران باعث نگرانیام شده است چون تعداد بازیگران نمایش زیاد است بنابراین ترسیدم که خدای نکرده افراد گروه مبتلا شوند از همینرو طی صحبتهایی که با مجموعه تئاتر شهر داشتم قرار بر این شد در طول مدتی که تهران در قرنطینه است تمرینهای «دکتر نون» نیز تعطیل شود. به هر حال مجبور به پذیرش این شرایط هستیم و نباید گروه را به خطر بیندازیم.
کارگردان «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» از توقف تمرین نمایشش به مهر خبر داد.
دعای روز اول
ماه مبارک رمضان
اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیامِی فِیهِ صِیامَ الصَّائِمِینَ وَ قِیامِی فِیهِ قِیامَ الْقَائِمِینَ وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَه الْغَافِلِینَ وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یا عَافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ
خدایا روزه ام را در این ماه روزه روزه داران قرار ده، و شب زنده داری ام را شب زنده داری شب زنده داران، و بیدارم کن در آن از خواب بیخبران، و ببخش گناهم را در آن ای معبود جهانیان، و از من درگذر، ای درگذرنده از گنهکاران.
عبدالرحیم سعیدی راد
شاعر و پژوهشگر
ای بهترین میزبان هستی!
ایستگاه اول ماه، نامهای ست که از تو به دستم رسیده است. / مرا به میهمانی دعوت کردهای در حالی که راه و رسم آن را نمیدانم. / حتی نمیدانم چرا از بین این همه انسان، مرا پذیرفته ای. / اما مگر میشود کریمی، تو را بخواند و دعوتش را رد کنی؟ / پس میآیم. با تمام قلبم. / با همه سلولهای وجودم که آن را هم تو به من بخشیدهای. / می آیم اما با دستهایی خالی... که با دلی پراز امید، آنها را به سمت تو دراز کردهام. / حالا از تو میخواهم که درهای رحمتت را به روی من بگشایی. همین!
گذر از احوال ناخوش این روزها همراه با عطار
محمدکاظم کاظمی
شاعر، نویسنده وعضو گروه علمی برونمرزی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
بیستوپنجم فروردینماه بهنام عطار نیشابوری، شاعر و عارف مطرح ادب فارسی گرهخورده، به گمانم یکی از وجوه شاخص در تفکر و آثار عطار حضور پررنگ عرفان است. اگر عرفانمان را مشتمل بر دو بخش بدانیم، یکی عرفان خراسانی و دیگری همان عرفان مسلکی و مکتبی، دربردارنده مفاهیم نظری بر اساس نظریات محیالدین ابن عربی است. دراین بین عطار را میتوان یکی از آخرین ادبایی دانست که پیرو عرفان خراسانی بوده است. عرفان خراسانی متکی بر اصطلاحات و دانش عرفانی نیست. به گمانم عرفان از همان زمانی که از شهود شاعرانه و عارفانه افراد فاصله گرفت بیشتر بهسوی عرفان نظری رفت و به همان اندازه از زندگی نیز فاصله گرفت. از آن هنگام، عرفان خاص افراد برخوردار از دانش و بهنوعی تحصیلات مرتبط شد. بر همین اساس آثار عطار مردمیتر از اشعار و نوشتههای دیگر ادبایی هستند که عرفانی بر اساس نظریات ابن عربی دارند؛ عرفان عطار را میتوان بینیاز از آشنایی با سلسله اصطلاحات تخصصی نظری خواند، آن را درک کرد و لذت برد. از این بابت معتقدم که حتی آنهایی که هیچ آشنایی دانشگاهی یا حرفهای با ادبیات و عرفان ندارند هم میتوانند مخاطب گنجینههای به یادگار مانده از او باشند که اینیک ویژگی مهم است. اما گذشته از این بحث، شیخ عطار در ادبیات کهن فارسی هم بر جایگاه رفیعی قرار دارد. او توانسته سابقههای عرفانی شعر فارسی دوره پیش از خود را به شاعران بعدی منتقل کند. از این بابت میتوان او را حلقه وصلی میان دو نسل دانست. اگر بخواهم مثال عینیتر بزنم او حلقه ارتباطی میان سنایی و مولانا است. به همین دلیل عطار یک ایستگاه مهم در شعر عرفانی فارسی محسوب میشود، اگر بگویم شعر عرفانیمان از سنایی شروع شده، سرمنزل بعدی آن به عطار و بعد هم به مولانا میرسد. البته این درباره شاعران برتر است؛ وگرنه در همان دوره با شاعران متوسط هم روبهرو بودهایم. بنابراین اگر برای شعر عرفانیمان پنج- شش ایستگاه قائل شویم یکی از مهمترینهای آنها، شیخ عطار است. نکته دیگری که درباره آثار عطار خودنمایی میکنند، فعالیت وی در حوزههای مختلف ادبی است. از او هم اثری نظیر مثنوی منطقالطیر باقیمانده و هم رباعیات و نثرهایی که در رأس آنها تذکرة الاولیا است که بیتردید یکی از شاخصترین آثار نثر عرفانیمان به شمار میآید. همین تنوع قابل توجه منجر به آن شده که برای مخاطبان آثار ادبی حق انتخاب ایجاد شود. شما اگر خواهان مطالعه ادبیات، در هر سطحی که باشید بالاخره یکی از آثار عطار مطابق سلیقهتان خواهد بود. بههرحال هر یک از ما ممکن است بیشتر متمایل به مطالعه یکی از قالبهای شعری باشیم و این امکانی است که در مراجعه به آثار عطار نصیبمان میشود. از نظر مضمونی عطار بیش از همه به سراغ عشق و عرفان رفته است و از همین رو آثار بهجای مانده از او میتواند راهگشای حال نامطلوب این روزهایمان هم باشد. شاید یکی از بهترین راهها برای بهبود حال روحی آشفتهمان مراجعه به آثاری ازاین دست باشد. اما درمیان بزرگانی که درباره عطار کارکردهاند یکی از شاخصترین نامها بیشک محمدرضا شفیعی کدکنی است که اتفاقاً طی یکی- دو سال اخیر تصحیح ایشان از «تذکرة الاولیا» در دسترس علاقهمندان قرار گرفت. البته کارهایی که استاد کدکنی به روی آثار شیخ عطار انجام داده تنها به این تصحیح محدود نمیشود و «زبور پارسی» هم یکی دیگر از تألیفات شاخص ایشان است که با نگاهی به زندگی و غزلهای عطار منتشرشده، این کتاب میتواند شروع خوبی برای آنهایی باشد که برای نخستین مرتبه میخواهند به سراغ شیخ عطار بروند.
آیتالله
جوادی آملی
امام صادق (علیه السلام) میفرماید: گرچه روزه گرفتن سخت و دشوار است، ولی لذت شنیدن این ندای خداوند که میفرماید «یا أیها الذین امنوا کتب علیکم الصیام» خستگی روزه را از انسان میگیرد: «لذه ما فی النداء أزال تعب العباده والعناء» با شنیدن این ندا عبادت برای ما سهل و روان میگردد.
رسول خدا (صلیالله علیه و آله و سلم) در آخرین جمعه ماه شعبان خطبهای ایراد فرمودند که: «یا أیها النّاس آن أنفسکم مرهونه بأعمالکم ففکوها باستغفارکم» مردم شما آزاد نیستید؛ در قفس هستید و نمیدانید که در قفس هستید. گناهان تان شما را در قفس زندانی کرده است. در ماه مبارک رمضان با استغفار، خود را آزاد کنید. انسان گناهکار بدهکار است و بدهکار باید گرو بسپرد. اینجا خانه و زمین را بهعنوان گرو قبول نمی کنند؛ بلکه جان را به گرو میگیرند. آنکه میگوید من هر چه بخواهم میکنم، هرجا بخواهم میروم و هر چه بخواهم میگویم، او اسیر است؛ آزاد نیست. گرفتار هوس و آز، برده است نه آزاد. هیچ ارزشی در اسلام به اندازه ارزش آزادی نیست. علی (علیه السلام) میفرماید: «من ترک الشهوات کان حرّاً» آزاد کسی است که شهوتها را ترک کند. معصومین (علیهم السلام) در بسیاری از کلمات به ما آموختند که آزاد بشوید. آزاد شدن از دشمن بیرونی چندان مهم نیست. آزاد شدن از دشمن درونی مهم است. راه تشخیص بنده یا آزاد بودن این است که اگر به دلخواه خود عمل میکنیم معلوم میشود در قفس آز و طمع زندانی هستیم؛ و اگر به خواسته خدای سبحان عمل کنیم، آزاد هستیم. انسان آزاد به غیر خدا نمیاندیشد. از برجستهترین وظایف در ماه مبارک رمضان آزاد شدن و رهیدن است. انسان باید این قفسها و میلههای پولادین را که با دست خود ساخته بشکند. راه آزادی، استغفار و طلب آمرزش است. از اینرو گفته اند: در شبانه روز چندین بار بگویید «استغفرالله ربی وأتوب إلیه». در نماز و غیرنماز برای خود و دیگران طلب آمرزش کنید، نه برای رهایی از آتش و نه برای رفتن به بهشت و متنعم شدن در آن بلکه باید هدف بالاتر از این مسائل باشد. امیرمؤمنان (علیه السلام) در نامهای به مالک اشتر میفرماید: «إنّ هذاالدین کان أسیراً فی أیدی الأشرار، یعمل فیه بالهوی ویطلب به الدنیا» این دین اسیر دشمنان بود، به میل خود عمل کرده و دنیاطلبی مینمودند. کسانی که در دنیا شکست میخورند گرفتار اسارت نفس هستند. هم میل به ماندن در دنیا دارند و هم از رها شدن میترسند. اسلام این دو اصل را محکوم و دو اصل اصیل دیگری جایگزین آن کرده است: یکی اینکه به طبیعت دل نبندید، دیگر آنکه از ماورای طبیعت نترسید.
علی (علیه السلام) فرمود: «ألا حرٌّ یدَعُ هذه اللّماظه لأهلها» آیا انسان آزادهای پیدا میشود که این مانده لای دندان نسل گذشته را ترک کند؟ آنچه فعلاً به نام دنیا است مانند مقام، مسکن، زمین ، ثروت و... از آنها نسل قبل، استفاده کرده و لای دندانش مانده و امروز به شما رسیده است. آنچه فعلاً در روی زمین است، همه این مقام ها، ثروت ها، اوهام و خیالها، ته مانده و لُماظهای است که انسان آزاده باید آن را رها کند. در قرآن کریم میفرماید: «کلُ امرءٍ بما کسب رهین» یا: «کلّ نفس بما کسبت رهینه» همه در گِرو عمل خویش هستند. فقط یک عده آزادند: «إلاّ أصحاب الیمین». اصحاب یمین افرادی هستند که، مصاحب با میمنت و همنشین با یمن و برکتند. چیزی جز برکت از آنها انتظار نمیرود و آنها هم کاری جز یمن و برکت ندارند. این بهترین نعمت است که خداوند سبحان ما را به تحصیل آن فرا میخواند. ماه رمضان، ماه آزاد شدن است؛ هر روز که میگذرد، یک بند از بندهایی که با دست خود تنیده ایم، باید بگسلد تا آزاد شویم. بهترین راه برای آزاد شدن پی بردن به حکمت های عبادات است.