پرستو رفیعی‌ محبوبه مصرقانی‌
‌بیش از 14 ماه از پاندمی کرونا در کشور می‌گذرد، در این مدت ستاد ملی کرونا با تصمیم‌گیری و سیاستگذاری در جهت مقابله با این ویروس هزارچهره برنامه‌ها و اقدامات مختلفی را متناسب با وضعیت شهرهای کشور به اجرا گذاشت و در مقابل مردم هم در برابر این بیماری خطرناک در اجرای پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های بهداشتی بویژه رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و زدن ماسک در حد توان گام برداشته‌اند. اما در این میان در دوران همه‌گیری نقش سازمان‌های مردم نهاد خیلی کمرنگ و کمتر دیده می‌شد. بخصوص در زمینه اطلاع‌رسانی، پیشگیری و مقابله با این بیماری آن‌گونه که باید دیده نشدند. در حالی که ظرفیت بالقوه سمن‌ها و سازمان‌های مردم نهاد می‌تواند در کاهش بحران‌های اجتماعی و همچنین تشویق مردم به مشارکت حداکثری درخصوص رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای مهار این بیماری نقش‌آفرینی کند. به اعتقاد کارشناسان، این تشکل‌ها می‌توانند دولت و ستاد ملی کرونا را در تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌ها و انتقال آن به لایه‌های مختلف جامعه حمایت و پشتیبانی کنند و بخشی از بار این بحران بزرگ را از دوش دولت بردارند. البته ناگفته نماند در این میان برخی سمن‌ها در شهرهای کوچک داوطلبانه برنامه‌ها و آموزش‌هایی در حوزه بهداشت و درمان برای اقشار آسیب پذیر انجام دادند. اما همچنان جای خالی آنها در مصاف جدی با کرونا احساس می‌شود.
نقش کلیدی نهادهای مدنی در آگاه‌سازی مردم
سعید معدنی جامعه‌شناس معتقد است نهادهای مدنی مردم نهاد در آگاه‌سازی مردم نقشی غیرقابل انکار دارند. او در این‌باره به «ایران» می‌گوید: نهادهای مدنی مردم نهاد می‌توانند نقش واسط بین مسئولان و جامعه را برعهده بگیرند، اما باید مراقب باشند که خارج از دستورات و براساس سلیقه خود رفتار نکنند چراکه نتیجه چنین رفتاری سردرگمی و سرگردانی مخاطبان خواهد بود. یکی از مشکلاتی که هم‌اکنون وجود دارد و جامعه را به چنین شرایطی رسانده این است که هرکس تحلیل و تفسیر خود را از موضوع شیوع همه‌گیری درجامعه دارد و تفسیرهای خود را ارائه می‌دهد و براساس آنها عمل می‌کند. از این‌رو نهادهای مدنی با امانتداری در اطلاع‌رسانی می‌توانند نقش کلیدی در آگاه‌سازی مردم و رهایی از خیز چهارم کرونا در جامعه داشته باشند. این جامعه‌شناس با بیان اینکه نهادهای مدنی می‌توانند نقش مددکاری اجتماعی را ایفا کنند، می‌افزاید: از سوی دیگر نهادهای مدنی می‌توانند به کمک خانواده‌های سالمند که امکان حضور در جامعه را ندارند بشتابند و در مواقع ضروری به آنها کمک کنند. کمک به سایر اقشار جامعه که به هر دلیل دچار مشکل هستند از معلول و سالمند گرفته تا گروهی که سالم هستند و به دلیل شیوع بیماری دچار مشکلات اقتصادی شده‌اند یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های نهادهای مدنی در شرایط فعلی به شمار می‌آید. او در ادامه تأکید می‌کند: اگر جامعه به معتبر‌ترین منابع تکیه کند، می‌تواند از بحران فعلی با کمترین آسیب عبور کند. چیزی که اعتبار یک نهاد مدنی یا یک رسانه را از بین می‌برد تکیه بر گفتار افراد غیرمتخصص است. متأسفانه این موضوع در جامعه ما باب شده و افراد از هر دریچه‌ای اطلاع‌رسانی می‌کنند که این اعتبار رسانه‌های ما را زیر سؤال می‌برد. بنابراین نهادهای مدنی و همچنین رسانه‌ها باید به مسئولانی که مستقیماً با این موضوع در ارتباط هستند تکیه کنند و صحبت‌ها و هشدارهای آنها را به مردم انعکاس دهند.
کمک به شفاف‌سازی در دوران کرونا وظیفه مهم نهادهای مدنی
سمیه توحیدلو، جامعه‌شناس هم با تأکید بر اینکه توانمند‌سازی مردم در عبور از بحران کرونا و قطع زنجیره بیماری در شرایط فعلی بسیار اهمیت دارد به «ایران» می‌گوید: نهادهای مدنی در توانمند‌سازی مردم نقشی مؤثر دارند. این توانمند‌سازی مانند سپری خواهد بود که در برابر مسائل اقتصادی، روانشناختی و اجتماعی و همچنین کاهش همبستگی‌های اجتماعی ناشی از کرونا که این روزها بسیار مشاهده می‌شود، از انسان‌ها محافظت می‌کند. او ادامه می‌دهد: توانمندسازی انسان‌ها نیازمند آموزش است. این آموزش نیز برعهده نهادهای رسمی و غیررسمی است که یک بخشی از نهادهای رسمی به دلیل اینکه وظایف ویژه دیگری دارند کمتر به این مهم می‌پردازند و نهادهای غیررسمی هستند که می‌توانند در این زمینه بیشتر کمک کنند. این جامعه‌شناس با اشاره به نقش نهادهای مدنی در شفاف‌سازی بیان می‌کند: نکته دوم این است که نهاد مدنی به شفاف‌سازی کمک می‌کند. یکی از مهمترین معضلاتی که درحال حاضر همه جوامع با آن درگیر هستند و جامعه ما هم هرچند آرام اما با آن مواجه است موضوع واکسیناسیون است. بالاخره این جامعه با مسأله واکسیناسیون کرونا مواجه خواهد شد و به دلیل محدودیت‌های موجود، انواع رانت‌ها و شبکه‌های زیرزمینی شکل خواهد گرفت. هیچ مجموعه دولتی نمی‌تواند این فرایند را شفاف کند، درحالی که این مطالبه شفافیت مهم است. در شرایط فعلی شایعاتی مبنی بر فروش واکسن کرونا در شبکه‌های مجازی دیده می‌شود، از آنجایی که این موضوع به مرگ و زندگی افراد مربوط می‌شود، نباید بگذاریم فضا به سوی عدم شفافیت و رانت خواری‌ها و ویژه‌خواری‌ها پیش برود. از این‌رو به نظر می‌رسد یکی از مهمترین کارهای نهادهای مدنی و رسانه‌ها شفاف کردن چنین مواردی و همچنین ارائه پیشنهاد فرایند‌های مناسب برای عملی شدن موضوع شفاف سازی است. هنگامی که شفاف‌سازی در جامعه صورت بگیرد مردم به هشدارها اعتماد و به دستورات پیشگیرانه عمل می‌کنند. او بر این باور است که خیریه‌ها و نهادهای مردمی می‌توانند کمک‌های شایان توجهی در رعایت پروتکل‌ها از سوی مردم
داشته باشند.
«کمک» سهم سازمان‌های مردم نهاد در بحران کرونا
احمد قویدل عضو شورای راهبردی شبکه غیردولتی «کمک» در مورد سهم نهاد‌های مدنی در مقابله با کرونا می‌گوید: شبکه «کمک» متشکل از شبکه‌های تخصصی سازمان‌های مردم نهاد است. بزرگ‌ترین نقشی که سازمان‌های مردم‌نهاد در موقعیت بحران کرونا دارند مشارکت در اطلاع‌رسانی به جامعه مدنی است. این محور اصلی ما در انجام فعالیت‌مان از همان ابتدای تشکیل این مسأله بوده که این رسالت برخلاف تصور عموم کمک‌های مادی در بحران‌های اینچنینی اثربخشی بیشتری دارد، این در حالی است که ما معتقدیم بیشترین نقشی که سازمان‌های مدنی و مردم نهاد در زمان شیوع و گسترش کرونا دارند آشنایی آحاد جامعه با تکلیف و مسئولیت اجتماعی آنها در مقابله با کروناست. در اولین دیداری که با دکتر زالی داشتیم، ایشان جمله‌ای طلایی به ما هدیه دادند که «ما از شبکه‌های مردم نهاد چیزی نمی‌خواهیم جز آنکه کاری کنید مردم به ما اعتماد و دستورالعمل‌های ما را اجرا کنند» و به نظرمن این شیوه اصولی رفتار و جمله شایسته ایشان باعث شد مجموعه بزرگی از سازمان‌های مردم نهاد تلاش خودشان را در راستای این اعتمادسازی گسترش دادند یا در این امر ورود کردند. او با اشاره به میزان سرمایه اجتماعی در زمان شیوع کرونا می‌گوید: متأسفانه در زمان شیوع کرونا سرمایه اجتماعی کشور بشدت پایین بود. پس در اولین قدم شبکه «کمک» شروع به جلب اعتماد مردم به رهنمودهای دولت کرد. شبکه کمک بر این اعتقاد است سازمان‌های مردم نهاد نقش مهمی در ترویج توصیه‌های بهداشتی و دعوت مردم به رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی دارند. تردیدی وجود ندارد که دولت متکی به سرمایه‌های اجتماعی می‌تواند پیش‌برنده سیاست‌های اجرایی در رابطه با مهار کرونا باشد. سازمان‌های مردم نهاد به موازات ایفای این نقش مهم و رسالت اجتماعی خود می‌توانند مطالبات مردم را نیز جمعبندی و پیگیری کنند.

اوضاع کرونایی کشور دیروز با عبور تعداد روزانه 24 هزار ابتلا به بیماری کووید19رو به وخامت گذاشت. این نخستین بار در طول شیوع اپیدمی است که میزان ابتلا از قله 24 هزار نفر در روز عبور کرده و موارد ثبت شده کووید19 به 24 هزار و 760 بیمار رسیده است. منحنی اپیدمی ویروس کرونا روز گذشته علاوه بر بالا رفتن میزان موارد ابتلا رکورد مرگ را هم جابه‌جا کرد. بر این اساس روز گذشته 291 نفر بر اثر ابتلا به کووید19 جان باختند و به این ترتیب مجموع جانباختگان این بیماری به 65 هزار و 55 نفر رسید. پیش‌بینی رکوردشکنی‌های پی در پی مرگ و میر کرونا حالا رنگ واقعیت به خود گرفته است چرا که افزایش بی‌سابقه شمار مبتلایان کرونا و افزایش ناگهانی موارد فوتی حاصل رکوردشکنی تعداد بیماران بدحالی است که از مدتی قبل شروع شده و هنوز هم ادامه‌ دارد. تداومی که در پی آن، پیش‌بینی می‌شود بزودی عدد فوتی‌ها 300 مرگ در روز را هم جابه‌جا خواهد کرد. به این ترتیب تعداد بیماران بستری نیز رکورد جدیدی زد و 3 هزار و 132 نفر از آنان روی تخت‌های کرونایی بستری شدند و چهار هزار و ۴۸۱ نفر از بیماران مبتلا به کووید۱۹ در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها بستری هستند. رقمی که نشان می‌دهد نمودار مرگ و میر در آستانه رسیدن به مرگ و میر 300 تایی در روز است. سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز پیش‌بینی می‌کند آمار فوتی‌های کرونا تا دو هفته دیگر از مرز 300 نفر عبور خواهد کرد. هم اینک هیچ نقطه غیر قرمز کرونایی در استان تهران وجود ندارد و مطابق آنچه رئیس شورای اسلامی شهر تهران اعلام کرده است تعداد فوتی‌ها در تهران نزدیک به 100 نفر در روز رسیده است. این یعنی از 274 مورد فوتی بیش از یک سوم فوتی‌ها در تهران اتفاق می‌افتد. از طرفی علیرضا رئیسی می‌گوید: امروزه زمان طلایی برای درمان بیماری کرونا نداریم. ‌همچنین خبرها  از ورود 400 هزار دوز واکسن سینوفارم به کشور حکایت دارد. دیروز سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا همچنین با اعلام ورود ۴۰۰ هزار دوز واکسن سینوفارم چین در دو روز آینده در خصوص زمان‌بندی واکسیناسیون گفت: فاز اول تا هفته اول اردیبهشت به پایان می‌رسد و فاز دوم واکسیناسیون در اردیبهشت آغاز خواهد شد که شامل گروه‌های سنی مختلف می‌شود.  به گفته رئیسی در دومین فاز واکسیناسیون حدود ۸/۳ میلیون نفر واکسینه می‌شوند؛ ضمن آنکه افراد ۱۸ تا ۶۴ ساله‌ای که دارای بیماری زمینه‌ای هستند در این فاز قرار می‌گیرند و جمعیت زیادی حدود ۷ میلیون نفر را شامل می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود فاز دوم در تیر امسال به پایان برسد. فاز سوم واکسیناسیون هم بلافاصله بعد از اتمام فاز دوم آغاز خواهد شد که امیدواریم برای این فاز از واکسن داخلی استفاده کنیم و زودتر این واکسن به دستمان برسد.‌