یوسف حیدری
گزارش نویس
باور می‌کنید با کاغذ باطله بتوان مدرسه ساخت؟ اما باور کنید با کاغذهای به درد نخور و دورریز سه مدرسه در مناطق محروم عشایری ساخته شده است. «خیلی‌ها می‌گویند مگر با کاغذ باطله هم مدرسه می‌سازند؟ چند نفری هم مسخره ‌کردند و ‌گفتند چطور می‌خواهید با آشغال مدرسه بسازید؟ اما این طرح زیست‌محیطی انجام شد و دیوارهای سه مدرسه در مناطق محروم تالش با پول حاصل از فروش کاغذ باطله بالا رفت.»
اینها را احمد کاظم‌لو می‌گوید. او را در راه رفتن به ضبط یک برنامه ملاقات می‌کنم. سال‌ها معلم بوده و حالا چند سالی است که مدیریت پژوهش سرای دکتر حسابی تالش را برعهده دارد. او مبتکر ساخت مدرسه با کاغذ باطله است و می‌گوید اگر برخی موانع نبود می‌شد با همین شیوه تعداد بیشتری مدرسه در مناطق عشایری و محروم تالش ساخت. به اعتقاد او فرهنگ‌سازی در زمینه بازیافت زباله به دانش‌آموزان می‌تواند آینده خوبی برای کشور رقم بزند: «این ایده یک طرح زیست‌محیطی برای بازگشت کاغذ باطله به چرخه تولید است. در این طرح دانش‌آموزان مدارس تالش و مردم همکاری کردند و امروز مردم تالش می‌دانند که دیگر نباید کاغذ باطله را دور بریزند.»
از طرح جمع‌آوری درهای بطری که در فضای مجازی هم خیلی تبلیغ می‌شد ایده ساخت مدرسه با کاغذ باطله شکل گرفت. کاظم‌لو از شهریور سال 96 و اوضاع آن روزهای مدارس مناطق عشایری تالش این‌گونه می‌گوید: «به دلیل کوهستانی بودن منطقه تالش و زندگی عشایر در این منطقه خیلی از مدارس روستاها و مناطق محروم وضعیت خوبی ندارند. تا چند سال قبل در بعضی روستاها بچه‌ها روی زمین درس می‌خواندند و خبری از نیمکت و صندلی هم نبود. در فضای مجازی متوجه شدم گروهی با جمع‌آوری درهای بطری برای معلولان ویلچر تهیه می‌کنند. ایده جالبی بود اما در تالش تعداد معلولانی که نیازمند ویلچر باشند زیاد نیست. برای همین تصمیم گرفتم با کمک دانش‌آموزان در بطری جمع کنیم و با آن برای دانش‌آموزان مناطق محروم میز و صندلی و وسایل کمک‌آموزشی بخریم. دانش‌آموزان هم استقبال کردند. کار شروع شد ولی در ادامه وقتی موضوع را با تعدادی از همکاران مطرح کردم یکی از آنها پیشنهاد داد چرا به جای در بطری، کاغذ باطله جمع نکنیم؟
پیشنهاد خوبی بود چون دانش‌آموزان و مدارس با کاغذ و کتاب سر و کار دارند و دورریز کاغذ هم زیاد است. معمولاً هر دانش‌آموز در پایان سال تحصیلی تعداد زیادی کتاب و دفتر را که دیگر قابل استفاده نیست دور می‌ریزد. برای بررسی این پیشنهاد تعدادی دفتر و کتاب به اندازه‌ای که یک دانش‌آموز ابتدایی بتواند حمل کند داخل نایلون قرار دادم و آن را وزن کردم. با قیمت‌گذاری مقدار کاغذهای داخل کیسه نایلونی متوجه شدم پول آن چند برابر بیشتر از درهای بطری می‌شود. با یک حساب و کتاب مشخص شد این کار شدنی است و می‌توانیم با جمع‌آوری کاغذ باطله و فروش آنها هزینه ساخت مدرسه را فراهم کنیم.»
به گفته او وقتی این ایده مطرح شد خیلی‌ها مسخره کردند و ‌گفتند مگر می‌شود با زباله مدرسه ساخت؟ کاظم‌‌لو به سختی‌هایی که در راه ساخت مدرسه با آنها مواجه شده اشاره می‌کند و می‌گوید: «وقتی مشارکت خوب مردم را دیدم مطمئن شدم این کار شدنی است. بر این اساس با حمایت مردم و مدیریت آموزش و پرورش تالش کار را جلو بردیم. شاید باورش سخت باشد اما در پنج ماه با جمع‌آوری کاغذ باطله و فروش آنها اولین مدرسه یک کلاسه «پروین اعتصامی» در منطقه ییلاقی روستای «میناچال» ساخته شد. وقتی پرچم سه‌رنگ ایران بر پشت‌بام مدرسه به اهتزاز درآمد احساس کردم اولین قدم را محکم برداشته‌ایم و باید آن را ادامه دهیم. کمتر از یک سال بعد مدرسه دوم در «مظلم کم» خطبه‌سرای تالش ساخته شد. زمین این مدرسه هزار مترمربع است و آن را یک بانوی سالخورده اهدا کرد. جالب اینکه این زن در کپر زندگی می‌کرد ولی این زمین هزار متری را به آموزش و پرورش اهدا کرد تا در آن برای دانش‌آموزان مدرسه ساخته شود و آن را به نام «شهید اشرفی اصفهانی» نامگذاری کنند. سومین مدرسه نیز آبان ماه سال گذشته در روستای «دولبین» افتتاح شد. این مدرسه دو کلاسه که «فضیلت» نام دارد و زمین آن 597 مترمربع است، 21 دانش‌آموز دختر و پسر امسال در آن تحصیل خواهند کرد. در این راه تعداد زیادی از مدارس تالش همکاری کردند و دانش‌آموزان کاغذ باطله‌ها و دفتر مشق‌های مصرف کرده را در اختیار ما قرار دادند. اگر هماهنگی و همکاری بیشتر بود می‌توانستیم تعداد زیادی مدرسه بسازیم. مردم خیلی خوب پای کار آمدند و این واقعیت که می‌توان از زباله‌های خشک دور ریختنی مدرسه ساخت عملی شد. اولین مدرسه را با هزینه 40 میلیون تومانی ساختیم و مدرسه روستای دولبین که دو کلاسه است با همکاری اداره کل نوسازی و با هزینه 600 میلیون تومانی ساخته شد. اداره نوسازی به هر میزان که برای ساخت مدرسه هزینه می‌کنیم به همان میزان کمک می‌کند. ما با اجرای طرح ساخت مدرسه توانستیم برای شهرستان تالش اعتبار جمع‌آوری کنیم.»
احمد کاظم‌لو که سال‌هاست مدیریت پژوهش سرای دکتر حسابی تالش را برعهده دارد، می‌گوید این طرح می‌تواند در همه شهرها و بخصوص مناطق محروم اجرا شود: «دورریز کاغذ دانش‌آموزان یک اقیانوس است. ما برای نخستین بار به کسی نگفتیم برای مشارکت در ساخت مدرسه پول بدهد و از مردم خواستیم فقط زباله‌های خودشان را به ما بدهند. طبق آمار 37هزار دانش‌آموز در بیش از 500 مدرسه شهرستان تالش تحصیل می‌کنند. به طور متوسط 45 نیسان کتاب درسی بین دانش‌آموزان توزیع می‌شود و به همین میزان هم دانش‌آموزان دفتر و کاغذ تهیه می‌کنند. این دفتر و کتاب‌ها بازگردانده نمی‌شوند و بسیاری از خانواده‌ها در خانه‌تکانی خیلی از این کاغذ باطله‌ها و کتاب‌های درسی استفاده شده را دور می‌ریزند. اگر در خانه خودمان هم نگاه کنیم از این دفتر و کتاب‌های بدون استفاده زیاد داریم که می‌توانیم آنها را برای مدرسه‌سازی خیرات کنیم.
با همین کار به دانش‌آموزان یاد می‌دهیم با چیزهایی که دور ریخته می‌شوند و شاید بی‌ارزش باشند می‌توان کارهای بزرگی انجام داد و دانش‌آموزان مناطق محروم را خوشحال کرد. الان هم مردم همچنان برای ما کاغذ باطله می‌فرستند. چند وقت پیش خانواده‌ای یک وانت کاغذ باطله برای ما ارسال کرد. این کار بین مردم تالش جا افتاده و حتی از شهرهای دیگر تماس می‌گیرند و برای مشارکت در مدرسه‌سازی اعلام آمادگی می‌کنند.
چند وقت قبل یک نفر از ملایر تماس گرفت و گفت می‌تواند دو کامیون کاغذ باطله برای مشارکت در مدرسه‌سازی برای ما بفرستد. از او خواستم کاغذها را بفروشد و پول آن را برای ساخت مدرسه در منطقه خودشان هزینه کند. باید این فرهنگ در همه نقاط ایران گسترش پیدا کند. ما کاغذ باطله‌ها را زیر نظر یک کمیته به هرکسی که بالاترین قیمت را پیشنهاد بدهد می‌فروشیم و پول آن را به حساب جمع خیرین مدرسه‌ساز واریز می‌کنیم. می‌توان از هیچی مدرسه ساخت. این شعار نیست؛ ما آن را عملی کردیم.»