زهرا کشوری
خبرنگار
سنگ قبر امامزاده یحیی ورامین در زمان ناصرالدین شاه قاجار دزدیده می‌شود و سر از موزه آرمیتاژ روسیه درمی‌آورد. همان زمان در سرقتی دیگر کاشی‌های زرین‌فام آن به موزه لوور فرانسه می‌رود. کاشی بسیار نفیس محراب آن هم سهم موزه متروپولیتن نیویورک می‌شود. اواخر دوره قاجاریه نیز محراب زیبای آن در دستبردی دیگر به فیلادلفیا می‌رود. احمد‌شاه قاجار کاشی‌های جدیدی را جایگزین آنچه که به لوور پاریس رفته می‌کند اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد بخشی از کاشی‌های نصب شده توسط او در سال‌های گذشته به سرقت رفته،اما مقصد آنها تاکنون مشخص نشده است. «ژیلا خدادادی» مسئول دفتر میراث فرهنگی ورامین به «ایران» می‌گوید: «در چند سال اخیر بنای امامزاده یحیی هم نگهبان داشته و هم دوربین مداربسته، بنابراین در این سال‌ها سرقتی اتفاق نیفتاده است.»
ترک‌ها با گچ پر شده‌اند
ترک‌های زیادی به جان بنای شاخص ایلخانی امامزاده افتاده که با گچ سفید آن را پر کرده‌اند. رد این گچکاری ناشیانه چون خط سفید نامرتبط روی کتیبه و بنا کشیده است.
این مرمت ناشیانه البته از افت ساختمان جلوگیری نکرده و ترک‌های کتیبه و بنا بیشتر شده است. مشاهدات میدانی نشان می‌دهد هر لحظه ممکن است کتیبه ارزشمند آرامگاه فرو بریزد. این کتیبه از کنار در ورودی شروع می‌شود، داخل گنبدخانه را دور می‌زند و در سمت دیگر در ورودی تمام می‌شود.
محمدرضا تاجیک کارشناس ارشد تاریخ و پژوهشگر، مؤلف و ورامین‌شناس به «ایران» می‌گوید: «آرامگاه امامزاده یحیی یکی از چند اثر تاریخی دوره مغول است که همچنان در ورامین باقی مانده. بنای این امامزاده با شماره ۱۹۹ در تاریخ ۹ خرداد ۱۳۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت می‌رسد.» به گفته تاجیک اهمیت تاریخی این بقعه مرهون تزئینات گچبری و کتیبه برجسته آن است که به خط ثلث نگاشته شده. محراب کاشی گرانبهایی داشته که امروزه جز کتیبه تاریخی و گچبری، اثری از سایر ارائه‌های زینتی آن به چشم نمی‌خورد. ساختمان این بقعه از خارج به شکل مربع و از داخل به شکل هشت گوشه و در گوشه‌ها و زوایا دارای طاقچه است. در داخل بقعه برخلاف منظر ساده و بی‌پیرایه بیرون آن، تزئینات گچبری زیبایی به چشم می‌خورد که نام «ابو محمد الحسن بن المرتضی بن حسین محمد بن الحسن بن ابی زید» و تاریخ محرم سال ۷۰۷ هجری بر کتیبه گچبری آن حک است. بنای این مقبره دارای گنبد بزرگ و آجری است که فاقد کاشیکاری بوده و در بدنه گنبد ۸ دریچه مشبک تعبیه است. این بقعه علاوه بر تزئینات گچبری زمانی محراب کاشیکاری بسیار نفیسی را در خود داشت که تاریخ آن به سال ۶۶۳ هجری قمری می‌رسد. سازنده آن شخصی به نام علی بن محمد بن ابی طاهر بود. این محراب در حال حاضر در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود. او می‌گوید: «متأسفانه سنگ‌قبر این مجموعه که دارای کاشیکاری زیبایی نیز بود به سرقت رفته و این سنگ قبر که تاریخ آن به سال ۷۵۰ هجری قمری می‌رسید اکنون در موزه آرمیتاژ نگهداری می‌شود.» به گفته تاجیک این سنگ قبر برای مقبره امامزاده یحیی(ع) ساخته شده بود و امضای دو نفر از کاشی ساز‌های معروف کاشان روی آن دیده می‌شود.
بنای آرامگاه در روستای کهنه گِل قرار دارد. این روستا در حال حاضر بخشی از شهر ورامین محسوب می‌شود.
پوشاندن ترک‌های آرامگاه - که یکی از اثرهای شاخص دوره ایلخانی(مغولی) است - با گچ، سؤالاتی را در پی دارد. هر زائر یا گردشگر که وارد بنا می‌شود از خود می‌پرسد که چطور ترک افتاده به جان این بنای نفیس را با گچ پر کرده و بر سیمای آن چنین خط کج و معوجی انداخته‌اند؟ اسد‌پور رئیس اداره اوقاف و امور خیریه ورامین در گفت‌و‌گو با «ایران» کارشناسان میراث فرهنگی را مسئول پوشاندن ترک‌های بنا با گچ می‌داند و می‌گوید: «اوقاف در مرمت آثار دخالت نمی‌کند.» ژیلا خدادادی مسئول دفتر میراث فرهنگی ورامین زمان مرمت این ترک‌ها را اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ می‌داند. او می‌گوید: «مرمتکاران آن زمان به هر دلیلی سعی کرده‌اند ترک‌ها را با گچ و ملات پر کنند.» به گفته خدادادی آن زمان به دلیل کمبود اعتبار و جلوگیری از پیشرفت ترک‌ها این مرمت پذیرفته می‌شود.
البته ترک‌ها پیشرفت می‌کند و بنا آسیب بیشتری می‌بیند. خدادادی می‌گوید: «۲۰ سال از این مرمت ‌می‌گذرد و نم باعث افت بنا شده است.» او درباره سرقت کاشی‌های قاجاری بنا هم می‌گوید: «ما هیچ سرقتی نداشتیم. پارسال در یک مورد تماس گرفتند و از جابه‌جایی دو تا سنگ قبر خبر دادند.» با وجود این عکس تهیه شده نشان می‌دهد که بخشی از کاشی‌های احمدشاهی این بنای ایلخانی سر جایشان نیست. خدادادی‌ می‌گوید: «این بنا نگهبان دارد و به صورت خانوادگی و با دوربین مداربسته نگهداری می‌شود.»
کهنه گل محل سکونت ترکان قزلباشی است که در زمان شاه عباس صفوی از دشت مغان به دشت ورامین می‌آیند. آنها در گذر زمان متولی آرامگاه می‌شوند. آیا میراث فرهنگی برنامه‌ای برای مرمت این اثر شاخص دارد. پاسخ خدادادی به این سؤال مثبت است. او می‌گوید: «امسال بیش از ۳۰۰ میلیون تومان بودجه برای مرمت امامزاده اختصاص یافت و تا آخر سال‌جاری یا اوایل سال جدید مناقصه آن برگزارمی‌شود.»
ساخت سرویس بهداشتی توسط هیأت امنا
نصب دوربین‌های مداربسته هرچند به حفاظت بیشتر بنا می‌انجامد اما تخریب بنا را هم در پی دارد. رد جای میخ‌ها و نصب قاب عکس‌ها هم بر بدنه بنا هویدا است و از دیده‌ها دور نمی‌ماند. به تازگی هیأت امنای آرامگاه با ساخت یک سکو و سرویس بهداشتی حریم بنا را هم مخدوش کرده است.
خدادادی می‌گوید: «با توجه به حضور زائران و بازماندگان اموات دفن شده در اطراف امامزاده، آرامگاه نیاز به سرویس بهداشتی دارد. سرویس بهداشتی پیشین متروکه شده است.» البته او اقدام جدید هیأت امنا را غیر استاندارد می‌داند و از دستور تخریب آن توسط دادستانی خبر می‌دهد.

حمیرا حیدریان
خبرنگار
مرکز پایش و کنترل هوای اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان میانگین کیفیت هوای کلانشهر اصفهان در ایستگاه‌های سنجش را در چند روز اخیر سالم اعلام کرد که وزش باد عامل اصلی آن بوده است.
بر اساس این گزارش، شاخص کیفی هوا در بیشتر ایستگاه‌های سنجش نشان از کاهش نسبی آلودگی هوا دارد که در پی وزش بادی بوده است که در چند روز اخیر رخ داده است. اتفاقی که طی ماه‌های اخیر کمتر افتاده و باعث شده تا استان اصفهان در ماه‌های سرد رنگ سیاهی به خود گیرد. در این خصوص منصور شیشه فروش مدیرکل ستاد بحران استانداری اصفهان در گفت‌وگو با «ایران» گفت: متأسفانه وجود صنایع آلاینده، جمعیت بالا و تردد‌های زیاد خودرو و موتورسیکلت باعث شده است که ما شاهد افزایش میزان آلودگی هوا خصوصاً با توجه به فصل سرد هوا باشیم. از سویی وجود هوای سرد و راکد و عدم وارونگی هوا و ثابت بودن این هوا دست به دست شرایط شهرهای صنعتی این استان داده و شرایط را برای مردم اصفهان به گونه‌ای رقم زده تا کمتر شاهد هوای سالم و پاک باشند.
وی با بیان اینکه وجود صنایع سنگین و صنعتی بودن این استان و نیز کاهش بارندگی عمده‌ترین عوامل در تشدید میزان آلودگی در این استان است افزود: از ابتدای فصل پاییز یعنی مهرماه ما تنها شاهد 74 میلیمتر بارندگی تا دی ماه بوده‌ایم که این نشان از کاهش 30 درصدی در فاصله بلندمدت است. وی با اشاره به اینکه در دی اصفهان تنها چهار روز هوای سالم را به خود دیده است و این روند در بهمن نیز ادامه داشته است، اظهار داشت: با توجه به شرایط آلایندگی هوا شهرهایی چون اصفهان، فلاورجان، لنجان، خمینی شهر، مبارکه، برخوار، شاهین شهر، آران و بیدگل، کاشان و نجف‌آباد آلوده‌ترین شهرهای استان بوده‌اند. مدیرکل ستاد مدیریت بحران استانداری اصفهان به تردد خودرو و موتورسیکلت‌ها و تأثیر آنها در روند آلودگی هوا اشاره کرد و افزود: در حال حاضر 2 میلیون موتورسیکلت و خودرو در استان اصفهان در حال تردد هستند که با هماهنگی شهرداری قرار شده است یکهزار موتورسیکلت بنزینی به برقی تبدیل شود که این روند تا پایان سال ادامه خواهد داشت و برای سال آینده امیدواریم طبق برنامه در نظر گرفته شده این تعداد به 10 هزار مورد برسد. شیشه‌فروش به وجود ۴۲۰ صنعت آلاینده در شهرهای استان اصفهان اشاره کرد و افزود: این صنایع بر اساس شاخص و شعاعی که نسبت به مرکز استان دارند محدودیت فعالیت‌شان‌ در زمان افزایش حجم آلاینده‌ها از سوی محیط زیست اعلام می‌شود. همچنین فعالیت کوره‌های آجر، تولید زغال و گچ که سهمی در آلودگی دارند نیز ممنوع شده و محیط زیست مسئول نظارت بر فعالیت این کوره‌ها است. مدیرکل ستاد مدیریت بحران استانداری اصفهان اضافه می‌کند: همچنین شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اصفهان موظف شد تا سوخت پاک را در همه جایگاه‌های سوخت استان اصفهان توسعه دهد.