دکتر حمید مسعودی، جامعهشناس و استاد دانشگاه در گفتوگو با «ایران» از نقش شبکه هاو روابط اجتماعی می گوید
گرایش به زندگی مجازی در دنیای واقعی
حمیده امینیفرد
خبرنگار
خیلیها بر این باورند که در دنیای امروز سطح روابط اجتماعی ما را شبکههای اجتماعی تعیین میکنند. آنها حتی در ازدواج ما هم دخالت میکنند و الگوهایی غیرواقعی را به ما نشان میدهند که سطح سلیقهمان را نسبت به انتخابهای معمولیمان تغییر داده است. فردی را میشناختم که یکی از علتهای اصلی جداشدنش، مقایسه مدام او با مدلهای زیبای شبکههای مجازی بود. همسرش ناخواسته آن صورتهای شفاف و لباسهای پرزرق و برق و اندامهای بدون ایراد را با او مقایسه میکرد و او که اعتماد بهنفسش را بهشدت از دست داده بود، خودش را در مقابل الگوهای مجازی دستکاری شده و بیدفاع احساس کرد و در نهایت به گزینه «جدایی» رضایت داد، این مقایسه کردنهای مدام و وقت گذراندنهای بدون حد و مرز در شبکههای اجتماعی حالا موجب شده خیلیها از موقعیت همیشگیشان فاصله گرفته و یک «زندگی مجازی ایدهآل» را بر «زندگی واقعی معمولیشان» ترجیح دهند! این انتخابهای خودخواسته البته چندان هم عامدانه نیست و خیلیها حالا نمیدانند چگونه باید اعتیادشان به این تصاویر رنگارنگ خیالی را درمان کنند. دکتر حمید مسعودی، جامعهشناس و استاد دانشگاه در گفتوگو با «ایران» توضیح میدهد که اساساً این نگاه به شبکههای اجتماعی منصفانه است یا نه!؟ و در نهایت چگونه باید بر این تحولات پیروز شد. گفتوگوی ما با او را در زیر میخوانید:
فارغ از لزوم داشتن شبکههای اجتماعی که حالا اکثریت به آن اذعان دارند، یکی از نگرانیهای عمدهای که وجود دارد، نحوه استفاده از این شبکههاست که به نظر میرسد چالشهای جدید را برای ما بهوجود آورده است. دامنه تأثیرگذاری برخی شبکهها به حدی است که زندگی فردی و اجتماعی بسیاری را تحتالشعاع قرار میدهد و به نظر میرسد که باید درباره نحوه استفاده و واقعیتهایی که پشت این فضای مجازی در جریان است، آموزش داده شود. مثل چالشی که اخیراً بهراه افتاده و خانمهای زیادی بدن واقعی و بدون روتوش خود را در کنار عکس دستکاری شدهشان قرار میدهند تا به مخاطب تأکید کنند، این فضا تاچه حد میتواند غیرواقعی باشد و از افسردگی و نگرانیهای زنان برای نداشتن بدن ایدهآل کم کنند.
برای رسیدن به جواب درست باید ابتدا دو سؤال مهم را مطرح کنم. اول اینکه آیا واقعاً این شبکههای اجتماعی هستند که بر رفتار فرد تأثیر میگذارند و یا این انسان تحولخواه جدید است که در اثر جهانی شدن بهوجود آمده و حالا با حق انتخابی که دارد، به سراغ ایجاد شبکههای متنوع اجتماعی رفته است؟ شبکههای اجتماعی در واقع یکی از کانالهای ارتباطی است که به فرد اختیار ورود و خروج را میدهد که قطعاً با روابط اجتماعی واقعی تفاوت زیادی دارد. انسانهای جدید در این روند، دچار تنوع و تکثرخواهی شدند که از این شبکه به آن شبکه در رفت و آمدند و سیراب نمیشوند. مدام بهدنبال خرید و جلب توجهند. حتی درباره ازدواج و روابط اجتماعی هم بهدنبال تست سلیقهشان هستند، خب اگر مورد مطلوبشان را پیدا کردند که ازدواج میکنند، اگر نه! فعلاً با شخصی وارد رابطه میشوند و مدام این روابط را تغییر میدهند تا به نتیجه برسند. این نیاز در شبکههای اجتماعی پاسخ داده میشود. بنابراین ما باید این نگاه را اصلاح کنیم که شبکههای اجتماعی، سبک زندگی افراد را تعریف میکنند. چون با این نگاه، بهدنبال مسدود کردن این شبکهها میرویم و فکر میکنیم همه چیز درست میشود، درحالی که اینطور نیست. انسان جدید حتی اگر شبکهها بسته باشد هم به نوعی راهش را پیدا میکند.
سبک زندگی انسان جدید چگونه تعریف میشود؟
ما هماکنون یک جامعه مصرفی هستیم، روابط میان افراد هم به نوعی مصرف تلقی میشود. جهانبینی انسان تغییر کرده است در دوران صنعتی شدن اگر کسی کار نمیکرد، یک فرد غیرمولد به حساب میآمد، اما در جامعه جدید، اگر شما مصرف نکنید، منظور از مصرف یعنی، زمان، فرهنگ، رابطه.....) مولد نیستید. ما در همین جامعه با طبقه متوسطی مواجهیم که خودش را با سبکهای متنوع زندگی تعریف میکند که با گذشته تفاوت زیادی دارد. در گذشته خانواده تحت تأثیر، قوم، طبقه اجتماعی و قشر اجتماعی بود، مثلاً اگر من آذربایجانی بودم، لباسم، رفتارم، براساس آن تعریف میشد، اما الان سبک زندگی در کنار سایر عناصر هویتبخش، به ما هویت میدهد. اما این سبک زندگی ثابت نیست و دائماً تغییر میکند.
نوع موسیقی، ارتباطات، مدام عوض میشود. مثلاً در میان دانشجویانم میبینم که چقدر نوع رابطهشان با گذشته فرق کرده، این دنیای واقعی است که ما در شبکههای اجتماعی هم میبینیم، افراد راحت ارتباط میگیرند و راحت خارج میشوند، این سبک زندگی انسان مدرن است. شما دربازارهای اقتصادی هم میبینید که چقدر تنوع و تکثر ایجاد شده، تکنولوژی همان است اما بعد از ظهور انسان جدید، کالاها نیز متنوع شدهاند، درحالی که در گذشته انتخابها محدود بود.حتی در دانشگاهها نیز تعداد دروس اختیاری بیشتر شده است، چون میخواهند حق انتخاب دانشجو را افزایش دهند. درست مثل شبکههای اجتماعی! انسان تنوعطلب این شبکهها را ایجاد کرده است که متناسب با نیاز و سلیقه مخاطب بهروزرسانی میشود و هیچ تضمینی وجود ندارد که دائماً مخاطب داشته باشد. این عدم ثبات به همان تکثرگرایی برمیگردد.
این وضعیت بههرحال نوساناتی را در رفتارهای اجتماعی بوجود میآورد که میتواند آزاردهنده باشد، آیا این دغدغه تنها در کشورهایی با چالشهای فرهنگی مثل ما دیده میشود، یعنی در کشورهای دیگر به این شرایط عادت کردهاند؟
اتفاقاً الان متفکران غربی هم نگران این وضعیت هستند. مثل افرادی که در کشور ما نگرانیهایی دارند. در زمینه این تحولات سه رویکرد وجود دارد که نشان میدهد از افراد معتدل گرفته تا افراطگرایان و محافظهکاران در این زمینه دغدغهمندند. حتی برخی سیاستمداران در دورهای به سراغ افزایش معلمین دینی و کشیشها در کلیسا رفتند، اما نتیجه نگرفتند. این رویکردها در غرب هم وجود دارد، بههرحال این سؤال جد ی مطرح است که تا کجا باید به این تنوعطلبی پاسخ داده شود؟
واقعاً به این نیاز مهم چطور باید پاسخ داده شود؟ بدون مسدود کردن شبکهها و ایجاد نارضایتی. بههرحال نباید از جنبه مثبت آنها هم غافل شویم....
پاسخ این است که باید از طریق خودشان باشد. شبکههای اجتماعی بازتابی است. خیلی از افراد از پیامدهای منفی آن بیاطلاع اند. مثلاً فردی دوبار جدا شده، میخواهد رابطه جدیدی شروع کند، فکر میکنید از این کار رضایت دارد؟ خیر، این فرد درگیر آسیبهای ناشی از این اتفاق میشود. بههرحال حق انتخاب لذتبخش است، اما پیامدهای ناخواسته آن دست فرد نیست. متفکرین غربی پیشنهاد میکنند که با باز گذاشتن حوزههای عمومی افراد را وارد فضای مباحثه کنیم تا خودشان کنترلگر انتخابهای خودشان باشند. این فضای گفتوگو در رسانهها و عرصه عمومی باید ایجاد شود تا افراد مشکلاتشان را بیان کنند. دولتها نباید در این فضا ورود کنند. مثل انجمنهای گفتوگویی که در دنیا وجود دارد. سالها قبل زمانی که در انگلستان عمل قلب انجام دادم به من بروشوری دادند که عضو انجمن بیماران قلبی شوم. وقتی در را باز کردم با تعدادی سالمند مواجه شدم که از دیدن یک جوان متعجب شدند. درحالی که ما با هم یک مشکل مشترک داشتیم، اما وقتی حرف زدیم، به یکدیگر امیدواری دادیم، تجربههایمان را به اشتراک گذاشتیم. این در مورد مسائل اجتماعی کارکرد بیشتری هم دارد. جامعه بهشدت به این فضا نیاز دارد. افراد باید بتوانند در برابر انتخابهای پرخطرشان مسلح شوند. هیچ راهی غیر از این تا جایی که تحقیق و مطالعه کردهام، وجود ندارد. مطمئن باشید سیاستمداران نمیتوانند با بستن یا باز کردن شبکهای جلوی مخاطرات آن را بگیرند.
حناچی اعلام کرد
توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی با حمایت دولت
براساس قرارداد شهرداری تهران با ایران خودرو دیزل قرار بود ۲۵۰ دستگاه اتوبوس به ناوگان اتوبوسرانی اضافه شود که روز شنبه دومین سری از اتوبوسهای این قرار داد تحویل داده شد. در سری اول ۱۰۰ دستگاه به ناوگان اضافه شده بود.شهردار تهران در آیین بهرهبرداری از ۱۱۰ دستگاه اتوبوس و مینیبوس و تحویل تاکسیهای نوسازی شده ناوگان حمل و نقل عمومی تهران گفت: درحال حاضر بخش دوم قراردادی که در تیرماه بسته بودیم دریافت شد.
کارخانههای اتوبوس سازی داخلی به واسطه این قرارداد فعال شده است و توافق کردهایم که درخصوص اتوبوسهای برقی این همکاری را ادامه دهیم. ان شاءالله با حمایت و پشتیبانی دولت این شرایط را بهتر خواهیم کرد.پیروز حناچی تأکید کرد: طبق قراردادی که در تیرماه با ایران خودرو دیزل داشتیم، ۱۱۰ اتوبوس و مینی بوس دیگر را وارد ناوگان حمل و نقل عمومی کردیم. با این قرارداد خط تولید اتوبوس ایران خودرو دیزل که ۱۰ سال بود تعطیل شده بود دوباره فعال شد. در این اتوبوسها ضوابط مناسب سازی برای معلولان رعایت شده است و اتوبوسها برخلاف اینکه یورو ۴ هستند، مجهز به فیلتر دوده هستند.حناچی گفت: میدانیم با وجود ورود این اتوبوسها همچنان ناوگان حمل و نقل عمومی با مشکل مواجه است و از این نظر شرمنده مردم هستیم، تلاش میکنیم که هرچه زودتر نسل جدید اتوبوسهای حمل و نقل شهری را وارد ناوگان کنیم.شهردار تهران درباره نقد شدن هزار و 500 میلیارد تومان اوراق مشارکت فروخته شده گفت: هزار میلیارد تومان از این اوراق به شهرداری رسیده است و ۵۰۰ میلیارد تومان دیگر که باید وثیقههایی توسط شهرداری تأمین شود در حال انجام است و بزودی به حساب شهرداری واریز میشود.حناچی گفت: هم اکنون دو لایحه مهم مربوط به درآمدهای پایدار برای شهرداریها در مجلس در دستور کار است و امیدوارم بزودی تصویب شود. چراکه تصویب نشدن لوایح درآمدهای پایدار در مجلس دامن زدن به فساد در شهرهاست، مادامی که درآمد پایدار شهری برای شهرداریها تعریف نشده باشد شهرداران آن طور که میتوانند شهر را اداره میکنند نه آن طور که باید.او آلودگی و ترافیک را دو مسأله دائمی در کلانشهرها دانست و گفت: برنامه جامع کاهش آلودگی هوا با همکاری ۱۹ دستگاه اجرا میشود. البته در دی و آذر که ما با وارونگی هوا مواجه هستم این مشکل حاد میشود اما اگر نمودار 10 ساله آلودگی هوا را ببینیم، کاهش آلودگی محسوس است و میتوانیم در صورت ادامه نقشه راه بر این مشکلات فائق بیاییم. تا قبل از کرونا در تهران روزی ۵ میلیون سفر را مدیریت میکردیم و مترو ۲.۲۰۰ میلیون سفر و اتوبوس ۲.۳۰۰ میلیون سفر داشتند که جمعاً به ۴.۵ میلیون سفر میرسید و با اضافه شدن ظرفیت تاکسیها این رقم به ۵ میلیون میرسد. موضوعی که روزانه ۵ میلیون نفر با آن درگیرند حاکمیتی است و نباید صرفاً به منابع شهرداری متکی بود.
با حضور سه مقام مسئول دولتی رونمایی شد
دومین واکسن ایرانی کرونا
دیروز دومین موفقیت محققـــــــــان ودانشمندان ایرانی در چند هفته اخیر جهت تولید واکسن جدیدی برای مقابله با بیماری کرونا رقم خورد. دومین واکسن ایرانی کرونا که مجوز آزمایش انسانی گرفته، با حضور وزرای جهاد کشاورزی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری رونمایی شد. فرآوردهای که حاصل ماهها تلاش شبانهروزی محققان مؤسسه واکسن و سرمسازی رازی است. ساختار واکسن رازی کوو پارس یک پروتئین نوترکیب است درواقع یکی از ایمنترین روشهایی که برای ساخت واکسن مورد استفاده قرار میگیرد و مراحل آزمایش انسانی به گونهای طراحی شده که عوارض احتمالی درازمدت را در آن مورد بررسی قرارداد.
دیروز وزیر جهاد کشاورزی درباره جزئیات تولید واکسن کرونا در مؤسسه سرمسازی رازی، گفت: مؤسسه رازی در اوایلی که علائم بیماری گزارش شد، به بحث کرونا ورود پیدا کرد. بر اساس ادبیات واکسنسازی دنیا، مؤسسه رازی شاید یکی از مطمئنترین پلتفرمهای واکسنسازی را برای تولید واکسن کرونا انتخاب کرد؛ یعنی یک واکسن پروتئین نوترکیب که یکی از ایمنترین واکسنهاست و بخش قابل ملاحظه ای از کمپانی های دنیا همین مسیر را انتخاب کردند. کاظم خاوازی در آیین رونمایی از کارآزمایی بالینی واکسن مؤسسه سرم و واکسنسازی رازی(کووپارس)، با بیان این مطلب، گفت هر زمان یک بیماری عفونی در جامعه شکل گرفته، رازی دغدغه خاص خود را داشت و سعی کرده در طول این ۹۶ سال کاری را برای جامعه انجام دهد. بر همین اساس در اسفند ۹۸ هم این اتفاق افتاد و مؤسسه رازی وارد بحث کرونا شد.
وی افزود: ویژگی خوب این واکسن این است که یک تیم بسیار قوی نزدیک به ۱۰۰ نفر از دانشمندان، داروسازان، دامپزشکان و کلیه رشتههای مرتبط با واکسنسازی در این تیم مشارکت کردند و بسیاری از دستورالعملهای سازمان جهانی بهداشت و سازمان غذا و دارو را با وسواس زیاد مطالعه و اقدام کردند. از فاصله اسفند ماه تا فروردین کار طراحی واکسن رازی انجام شد و از اردیبهشت ماه بحثهای کارآزمایی مطرح شد و عملاً از خرداد ماه تزریق به حیوانات شروع شد. بهطوری که بیش از ۵۰۰ حیوان اعم از موش، خوکچه هندی، میمون و... مورد ارزیابی قرار گرفتند.
خاوازی گفت: داشتن میمون هم در ایران داستان مفصلی داشت و تعداد زیادی از کارمندان مؤسسه رازی به دلیل آوردن میمونهای آفریقایی سبز مبتلا به بیماری شدند. ۲۵ مورد از این میمونها برای این اقدام استفاده شدند که این عدد معادل بهترین واکسن سازهای دنیاست. بنابراین خیال همه مردم ایران را جمع میکنیم که این کار تحت رهبری وزارت بهداشت و با کار کارشناسی و دقیق سازمان غذا و دارو پیش رفت و فکر میکنیم از همه جوانب این کار کامل است.
آغاز واکسیناسیون کرونا از فردا
وزیر بهداشت با تأکید بر اینکه واکسن معتبر و قابل اعتماد را به مردم تزریق میکنیم، در عین حال از آغاز واکسیناسیون کرونا در کشور از فردا و با اولویت کادر درمان خبر داد و گفت: بعد از آن هم سراغ سایر کادر سلامت، گروههای آسیب پذیر در سرای سالمندان، سالمندان بالای ۶۵ سال و... مرحله به مرحله میرویم. سعید نمکی نیز در آیین رونمایی از کارآزمایی بالینی واکسن مؤسسه سرم و واکسنسازی رازی (واکسن رازی کوو پارس) گفت: واکسنی را که ما انتخاب کردیم از سبد کووکس بود که در این سبد واکسنهای چینی، استرازنکا و... هم بودند که قرار است به ما برسد. ما فکر کردیم که ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن کووکس جوابگوی گروه آسیب پذیر ما نیست زیرا برای هشت میلیون و ۴۰۰ هزار نفر استفاده خواهد شد. به همین دلیل واکسنهای دیگری را از کشورهای مختلف و قبل از رسیدن واکسن خودمان ارزیابی کردیم که یکی از آنها مجموعه اسپوتنیک روسیه بود.
اعلام نقاط داغ کرونایی در 5 منطقه تهران
فرمانده عملیات مقابله با کرونا در کلانشهر تهران با تأکید بر این که تغییرات آماری مربوط به کرونا باید در تهران جدی تلقی شود، هشدار داد: در استان تهران علائم اپیدمی کرونا به سرعت و پیوسته تغییر میکند. به گزارش ایسنا، دکتر علیرضا زالی با اشاره به افزایش شمار بستری شدگان مبتلا به کرونا طی هفتهای که گذشت، اظهار کرد: در حال حاضر ۲ هزار و نود بیمار در بخشهای اختصاص یافته به کرونا تحت درمان هستند. وی گفت: الگوی هفته گذشته کرونا در تهران نیز مجدداً گواه این مهم است که در بازتوزیع بیمارستانی سهم گروههای سنی بین صفر تا ۱۰ سال در مقایسه با گروههای سنی مشابه در مقایسه با ماه های آبان و آذر در حال تغییر است. به گفته زالی، کماکان سهم بستری شدگان مبتلایان به کرونا در گروههای سنی ۵۰ تا ۶۰ سال کاهش چشمگیری را در طول هفته گذشته گزارش میدهد ولی کماکان میزان مرگ و میر و میزان بستری به بالای ۷۰ سالهها تعلق دارد.
وی با بیان این که بر اساس آنالیزهای اپیدمی «تراکم جمعیتی» تأثیرگذارترین مؤلفه در انتقال و چرخش کرونا است، گفت: کماکان بخشهایی از منطقه چهار، پنج، دو، ۱۸ و شمال منطقه ۱۵ از نقاطی در تهران هستند که شمار مبتلایان به کرونا در آنها بیشتر است و این نقاط از نقاط داغ کرونایی در تهران به حساب میآیند. او نانواییها را از دیگر نقاط پرخطر کرونایی ذکر کرد و افزود: پاساژها، مراکز خرید، برخی از رستورانها و مراکز حملونقل عمومی خصوصاً متروها از پرخطرترین نقاط چرخش ویروس کووید ۱۹ تلقی میشوند.