گروه اجتماعی/ در حالی که نگرانی از ایجاد موج چهارم کرونا در اواخر بهمن و اوایل اسفند به هشدار جدی مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا بدل شده است با وجود این خبرها از ورود بیش از ٣٠ هزار نفر به قشم حکایت دارد. مسافرانی که پیش از این و بلافاصله با کاهش آمار مرگ‌و‌میر و موارد بستری به سمت شمال کشور راهی می‌شدند این روزها مقصدشان را جنوب کشور انتخاب کرده‌اند و کرونا را به جزیره قشم سوغات می‌برند.
در همین حال اگر نگاهی به فضای مجازی هم بیندازید تصاویر مسافرانی را می‌بینید که بی‌توجه به شیوع بیماری کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در این جزیره در حال گشت‌و‌گذار و تفریح هستند. ناپایداری و شکنندگی وضعیت موجود به حدی است که در چند روز گذشته از رئیس ستاد ملی مقابله با کرونا گرفته تا فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا و وزیر بهداشت و معاونانش نسبت به شرایط حساس کنونی هشدار داده‌اند و از مردم خواسته‌اند از اجتماعات پرهیز کنند و مسافرات‌های‌شان را به پایان اپیدمی موکول کنند.  از سوی دیگر به دنبال حذف محدودیت‌های کرونایی؛ متخصصان سلامت به مردم تذکر می‌دهند؛ عدم رعایت دستورالعمل‌ها و سهل‌انگاری در بازگشت به شرایط عادی فاصله دو موج سوم و چهارم کرونا را کم می‌کند. آنها به صراحت تأکید می‌کنند با ادامه روند فعلی و افزایش سفر پیک چهارم کرونا با تعداد جانباختگان بیشتر دور از انتظار نیست. سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز ضمن هشدار جدی در‌خصوص عدم رعایت پروتکل‌ها و سفر به شمال و جنوب کشور گفت: ۲۳ شهر ما در وضعیت نارنجی، ۱۶۳ شهر در وضعیت زرد و ۲۵۲ شهر در وضعیت آبی هستند اما در چند روز گذشته در برخی نقاط کشور شاهد عدم رعایت پروتکل‌ها بودیم. مسافرت‌هایی به جنوب بویژه قشم صورت گرفته و مسافرت‌های زیادی به سمت شمال داشتیم. دکتر علیرضا رئیسی افزود: فعلاً وضعیت بیماری و روند ابتلا و مرگ در کشورها ما نزولی است اما مازندران همچنان در وضعیت خوبی نیست و ۱۰ شهر مازندران در وضعیت قرمز قرار گرفته است. استان‌های گیلان و گلستان هم درگیر هستند.  وی تأکید کرد: هشدار بسیار جدی است که اگر رعایت‌ها ضعیف شود متأسفانه موج چهارم می‌تواند اواخر بهمن و اوایل اسفند شکل بگیرد و هرموجی شکل بگیرد برابر ۸ تا ۱۰ هزار فوت بیشتر است. سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا با بیان اینکه گرچه به شرایط نسبی مطلوبی رسیدیم اما همواره باید توجه داشته باشیم کوچکترین کم‌توجهی و ساده‌انگاری می‌تواند موجب خیز بیماری شود گفت: اگر در منطقه‌ای اعلام می‌شود که وضعیت کم‌خطر شده به معنای از بین رفتن ویروس یا ضعیف شدن آن نیست که بار سفر را ببندیم.  اگر این اتفاق بیفتد تجربه اردیبهشت و خرداد و تیر را داشتیم و ممکن است پیک سهمگینی تکرار شود به همین دلیل درخواست می‌کنیم مردم این هشدار را جدی بگیرند که اگر رعایت نکنیم متأسفانه موج چهارم شکل خواهد گرفت و دوباره محدودیت‌ها اواخر اسفند و تعطیلات عید نوروز برخواهد گشت.
مسافرت‌های بسیار زیادی به شمال و جزیره قشم داشتیم
دکتر رئیسی به عدم رعایت پروتکل‌ها در برخی نقاط کشور طی چند روز گذشته اشاره و بیان کرد: متأسفانه سفر به جنوب کشور افزایش یافته است و مسافرت‌های بسیاری به شمال و جزیره قشم داشتیم به طوری که در یک روز 30 تا40 هزار نفر همزمان وارد یک جزیره شدند.
وی افزود: متأسفانه طی یک روز در اسکله ورودی به جزیره قشم 6 هزار ماشین واردشده است همچنین 8 هزار نفر هم از طریق لنج به این جزیره رفته‌اند و 8 پرواز هوایی هم به قشم صورت گرفته است آن هم در شرایطی که خیلی‌ها ماسک را برداشته بودند؛ این وضعیت بسیار اسفناک است.
 در قم 30 درصد ماسک داشتند
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در جلسه این ستاد درباره وضعیت قم گفت: «در قم هیچ‌ گونه پروتکل بهداشتی رعایت نمی‌شود و تنها ۳۰ درصد مردم از ماسک برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا استفاده می‌کنند.»
علیرضا رئیسی با نشان دادن تصویری گزینش شده از حضور مردم در فضای باز یک هیأت عزاداری در قم به رئیس جمهوری، افزود «در نماز جمعه‌ای که برگزار کردند، هیچ پروتکل بهداشتی رعایت نشده» و «کسانی که با بی‌مبالاتی این برنامه‌ریزی‌ها را می‌کنند، بدون تعارف مسئول مرگ مردم ما در پیک بعدی هستند و باید مجازات شوند. این ثواب کردن نیست اینها دارند آدم می‌کشند.» همچنین سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در برنامه گفت‌وگوی خبری ویژه شبکه دوم سیما نیز گفت: در ایام فاطمیه و سایر ایام مذهبی دیدیم که رهبر معظم انقلاب به عنوان یک الگو برای جامعه، با رعایت پروتکل‌‌ها و به تنهایی عزاداری می‌‌کنند. ایام فاطمیه هر سال همه ما دوست داریم در این ایام دور هم باشیم و عزاداری کنیم؛ عکس‌‌هایی که من از قم نشان دادم را باید به این قسمتش نیز اشاره بکنم که در قم آیت‌‌الله وحید یکی از بزرگوارانی است که همیشه پیشرو در برگزاری این ایام است و حسینیه‌‌ای که ایشان در آن حضور داشت، همواره بیش از هزار نفر جمعیت داشت اما ایشان با 40 تا 50 نفر برگزار کرده‌‌‌‌ است که یک الگوی عملی است. این بزرگان و الگوهای مذهبی می‌‌توانند به ما کمک کنند و همواره نیز کمک کرده‌‌اند.
 وی اظهار داشت: ویروس کرونا نه ضعیف شده و نه از بین رفته است بلکه اتفاقاً در حال جهش یافتن است و خطرناک‌‌تر شده است. تا الان موج‌های مختلفی داشته‌‌ایم که متأثر از جهش ویروس کرونا نبوده است بلکه متأثر از رفتار خود ما و سهل‌‌انگاری در رعایت پروتکل‌‌ها بوده است.

آیا غربالگری حذف می‌شود؟ این سؤالی است که این روزها بسیاری از خانواده هایی که برای والد شدن برنامه‌ریزی می‌کنند، از خود می‌پرسند. سؤالی که البته با یک توئیت این روزها به یک بحث نگران کننده تبدیل شده است. کبری خزعلی، رئیس شورای فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده کسی بود که با اعلام خبر «اجبار به غربالگری توسط مادر و پزشکان با تجویزهای غیراستاندارد و غیرمتقن علمی برداشته شد» در توئیتر خود،  این چالش را به راه انداخت! این درحالی است که بسیاری از خانواده‌ها با اعتماد به غربالگری در سال‌های گذشته از تولد فرزند معلولشان جلوگیری کرده‌اند. آمار سازمان بهزیستی نشان می‌دهد که طی 7 سال اخیر، از تولد 7 هزار نوزاد معلول که شرایط کامل سقط را داشته‌اند، براساس همین غربالگری جلوگیری شده است. برنامه غربالگری ژنتیک البته در همه این سال‌ها (از سال 76) یک برنامه کاملاً خودخواسته و غیراجباری بوده و خانواده‌ها خود انتخاب می‌کردند که آیا فرزندشان بدنیا بیاید یا نه! برخی آمارها از تولد سالانه حدود 29 تا 35 هزار نوزاد معلول در کشور خبر می‌دهد که نیمی از آنها دارای اختلالات ژنتیکی هستند و البته به گفته متخصصان بیش از 70 درصد ناهنجاری‌ها و معلولیت‌ها ریشه ژنتیکی دارند که می‌توان آن را با مشاوره ژنتیک، به حداقل رساند. در ایران علی‌رغم اینکه به طور میانگین  40 درصد ازدواج‌ها فامیلی است، اما حتی در این زمینه نیز برنامه غربالگری بهزیستی اختیاری است. درحالی که براساس آمارها، خطر بروز ناهنجاری ژنتیکی در ازدواج‌های فامیلی، 5 تا 6 درصد و در ازدواج‌های غیر فامیلی 2.5 تا 3 درصد است.   افروز صفاری فرد  معاون پیشگیری از معلولیت‌های سازمان بهزیستی کشور به ایسنا می‌گوید: بیماری‌های ژنتیکی قابل درمان نیستند، ولی قابل پیشگیری یا کنترل هستند و از آنجا که بزرگترین و مهم‌ترین سرمایه هر کشوری داشتن فرزندانی سالم، باهوش و خلاق برای نسل آینده است، مشاوره پزشکی، ژنتیک ساده‌ترین، در دسترس‌ترین، ارزان‌ترین و در عین حال مؤثرترین روش پیشگیری از معلولیت‌ها و ناهنجاری‌های مادرزادی است و از طرفی دیگر با مشاوره ژنتیک و تشخیص معلولیت مادرزادی با دلایل غیر ژنتیک، نگرانی پدر و مادر از داشتن دوباره فرزند معلول برطرف شده و به فرزندآوری آنان کمک می‌کند. در عین حال، سخنگوی هیأت رئیسه مجلس هم تأکید کرده است که موضوع غربالگری بانوان باردار نه در کمیسیون‌های مجلس مطرح است و نه به طور جدی مطرح می‌شود بلکه نظری در یکی از فراکسیون‌ها مطرح شده و در این زمینه تصمیم‌گیری نشده است. کیانوش جهانپور، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت نیز در واکنش به این موضوع با تأکید بر اجباری نبودن غربالگری گفته است: «دستورالعمل وزارت بهداشت در این زمینه با مشارکت آگاهانه و داوطلبانه والدین عملی شده و البته نقش مؤثری در کاهش موارد تولد بیماری های ژنتیکی از جمله سندروم داون داشته و خواهد داشت.»

رئیس جمهوری از همه مردم خواست در همه شرایط و از جمله در مراسم ایام عزاداری شهادت حضرت صدیقه کبری فاطمه(ع)، در کنار یک عمل مستحب بزرگ، پروتکل‌های بهداشتی را نیز به عنوان یک واجب بزرگ به طور دقیق رعایت کنند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت،  حسن روحانی روز شنبه در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا با اشاره به برخی نگرانی‌ها از سوی مقام‌های بهداشتی و درمانی کشور از لغو برخی محدودیت‌ها و شروع  بازگشایی‌ها گفت: این اظهار نگرانی‌ها با توجه به نگرانی‌های موجود از جهش‌های ویروس کرونا،  فصل سرما و در نتیجه بسته شدن فضاها و وارونگی هوا، کاملاً بحق است و باید دستورالعمل‌های بهداشتی بیش از پیش به طور دقیق مراعات شوند. رئیس جمهوری همچنین موضوع مراسم ۲۲ بهمن را یکی از محورهای بحث در  جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا ذکر کرد و گفت: به دلیل شرایط خاصی که داریم این مراسم امسال باید عمدتاً به صورت نمادین خودرویی و موتوری برگزار شود تا هم برگزاری مراسم را داشته باشیم و هم به گونه‌ای نباشد که مشکلی برای مردم اتفاق بیفتد.  روحانی با تأکید بر اینکه در شرایط شیوع کرونا، حفظ حیات خودمان و مردم بر همگان واجب است، گفت: بازگشایی‌ها بویژه در مسائل فرهنگی و مذهبی می‌تواند انجام گیرد به شرط اینکه  صد درصد دستورالعمل‌های بهداشتی رعایت شود. رئیس جمهوری با اشاره به وضعیت قابل قبول رعایت پروتکل‌ها از سوی مشاغل و کسب و کارها و نیز کاهش حضور کارکنان ادارات، گفت: ۲ عرصه دیگر فعالیت‌های اجتماعی یعنی امور فرهنگی و مذهبی و اجتماعات و ترددها نیز هستند که هرگونه غفلت از رعایت پروتکل‌های بهداشتی در آنها مایه نگرانی بوده و می‌تواند باعث شیوع موج چهارم ابتلا به کرونا شود و اظهار نگرانی‌هایی که از جمله در همین جلسه ابراز شدند، کاملاً بحق و منطقی هستند و اگر دستورالعمل‌ها در این عرصه‌ها رعایت نشوند، مجبور به اعمال محدودیت‌های شدیدتر هستیم.
رئیس جمهوری در ادامه با بیان اینکه در ستاد بحث مفصلی در مورد واکسن داشتیم که توضیحات آن مفصلاً از سوی مسئولان مربوطه ارائه خواهد شد، اظهار داشت: همه تلاش ما این است که واکسیناسیون با اولویت کادر درمانی و افراد دارای شرایط پرخطر در همین ماه‌های باقیمانده در سال ۹۹ آغاز شود و در سال آینده نیز واکسن ساخت مشترک ایران و یک کشور خارجی و واکسن دیگری که توسط متخصصان داخلی تولید شده است، واکسیناسیون به شکل گسترده‌تر انجام شود.  دکتر روحانی بار دیگر تأکید کرد که آغاز واکسیناسیون و حتی واکسیناسیون سراسری به معنای رفع کامل نگرانی‌ها نیست و باید تا زمانی که از ریشه‌کن شدن بیماری اطمینان حاصل شود دستورالعمل‌های بهداشتی کماکان با قوت و به صورت کامل اجرا شود.

فریبا خان‌احمدی
خبرنگار
چند هفته‌ای است آتشفشان اپیدمی کرونا در کشور مهار شده است و رسیدن از روزی 470 مورد مرگ به 71 مورد اتفاقی تصادفی نبوده و حاصل ساعت‌ها تلاش و مشارکت فعال مردمی بوده است. این در حالی است که به گفته اپیدمیولوژیست‌ها و متخصصان حوزه سلامت در اپیدمی‌هایی همچون کووید 19 رسیدن به کنترل اپیدمی بسیار دشوار است و فوران مجدد آتشفشان اپیدمی بسیار سریع اتفاق می‌افتد. دکتر حمید سوری رئیس کمیته اپیدمیولوژی کشوری می‌گوید ما در مسیر کنترل اپیدمی کرونا هستیم و لازم است تا رسیدن به کنترل نهایی، ساده‌انگاری نکنیم و چند هفته دیگر تحمل کرده و برای بازگشت به شرایط عادی بدون مطالعه خطر نکنیم. تجربه حدود یک‌سال گذشته نیز نشان می‌دهد تأمین معیشت مردم و رسیدن به تعادل اقتصادی در گرو کنترل اپیدمی است و رونق اقتصادی بدون مهار اپیدمی غیر‌ممکن است. در ادامه گفت‌و‌گوی ما را با این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره جلوگیری از تکرار تجربه اردیبهشت و خرداد در مدیریت اپیدمی را می‌خوانید.
***
آقای دکتر! چند هفته‌ای است که آمارهای فوتی و موارد بستری کووید 19 در کشور کاهش یافته است و همزمان با دو رقمی شدن میزان مرگ‌و‌میر و تغییر رنگ شهرها به زرد و آبی اغلب محدودیت‌های مرتبط نیز برداشته می‌شود. به اعتقاد شما بازگشت به شرایط عادی و اظهار‌نظرهایی مانند بازگشایی برخی مراکز شلوغ آیا قدری شتابزده نیست؟ به نظر می‌رسد هر آنچه بافته‌ایم، تافته شود؟
طبیعی است ما برای اینکه بتوانیم به شرایط عادی برگردیم باید اپیدمی را کاملاً کنترل کنیم و بعد از آن به شکل مرحله‌ای و با رعایت اولویت‌ها به شکلی که حداقل بار مجدد را به جامعه از لحاظ جانی و مالی و اقتصادی تحمیل کند سختگیری‌ها یا محدودیت‌ها را لغو کنیم. در حال حاضر اگر این اقدام را انجام دهیم هنوز زود است ما به مرحله کنترل اپیدمی نرسیده ایم بلکه در مسیر کنترل اپیدمی  قرار گرفته ایم. وقتی راجع به کنترل اپیدمی صحبت می‌کنیم میزان بروز و شیوع پیامدهای مرگ و بستری و ابتلا مدنظر است که البته برای جامعه هم قابل‌قبول است این اندازه به حدی است که متناسب با شرایط هر کشوری تغییرات اپیدمی را مدیریت کند و از افزایش موارد مرتبط با پیامدها جلوگیری کند.  ما هنوز نوسان داریم مرگ روزانه 80، 90 و 100 نفر نشان‌دهنده این است که تغییرات هنوز تحت کنترل نیستند باید حداقل دو هفته مورد افزایشی در اپیدمی نداشته باشیم و روند باید کاهشی باشد. هنوز به این مرحله نرسیده ایم. خیلی از مؤلفه‌ها در افزایش موارد اپیدمی نقش دارد که البته هنوز شناخته شده نیست.
بررسی نقشه رنگ‌بندی شهرها نشان می‌دهد اغلب شهرهای کشور در وضعیت زرد و برخی نارنجی و تعداد اندکی در وضعیت قرمز کرونایی به سر می‌برند با توجه به اینکه ویروس کرونا مرز مشخصی نمی‌شناسد و در عین حال نیز ویروس جهش یافته انگلیسی به دلیل قابلیت انتشار سریع وضعیت بروز و شیوع بیماری و پیک بعدی را نگران کننده می‌کند؟
در مورد شهرهای قرمز دوره کوتاهی تعدادشان را به صفر مورد قرمز می‌رسانیم اما دوباره تعداد شهرهای قرمز 4 یا 10 مورد می‌شود این نشان می‌دهد که اپیدمی هنوز تحت کنترل در نیامده و در حال نوسان است پس لازم است با تحلیل و اعمال مداخلات شدیدتر به این مرز برسیم. وقتی به این مرز رسیدیم آنچه به عادی‌سازی شرایط جامعه کمک می‌کند، این است که کانون طغیان اپیدمی را بسرعت شناسایی و خاموش کنیم. مثل این است که فلان فرد خارج از کشور آمده ویروس جهش یافته همراهش است و به یکباره  طغیانی از بیماری در آن نقطه از کشور دیده می‌شود. برای مثال استان مازندران را در نظر بگیرید؛ هم اینک 20 درصد کل مرگ‌ها در این استان است که نسبت به جمعیت استان مازندران این تعداد مرگ‌و‌میر زیاد است. دلایل متعددی هم دارد؛ ایاب و ذهاب به این استان بیشتر صورت می‌گیرد، غیر‌بومی در مازندران زیاد است، ویلانشینان خارج از استان باعث ارائه مجوزهای تردد بیش از حد لازم به مازندران شده اند بنابراین عوامل مختلفی می‌تواند باعث طغیان بیماری در این استان باشد خیلی معتقد به دیر یا زود شروع شدن پیک با توجه به تحرکات جمعیتی نیستیم؛ ممکن است در سطح کشور پیک‌ها نسبت به پیک‌های جهانی با تأخیر صورت بگیرد مثلاً بیماری وارد کشور شود یا تغییرات ماهیت بیولوژیک ویروسی شکل بگیرد و گسترش موارد انتشار ویروس زیاد شود. در کشور ما این مراحل با تأخیر همراه است. در سطح استان‌ها نیز خیلی نمی‌توان حساب جدی باز کرد. از طرفی به مرحله ایمنی گله‌ای به معنی اینکه مردم به شکل طبیعی به ویروس مبتلا شده باشند و حداقل 70 درصدشان ایمن باشند، نرسیده‌ایم. مدت زمانی که فرد مبتلا ایمنی پیدا می‌کند حداکثر حدود 6 تا 8 ماه است. معمولاً از ماه 3 تا 4 سطح ایمنی آنقدر پایین می‌آید که امکان ابتلای مجدد فرد وجود دارد بنابراین نمی‌توان در درازمدت به ایمنی طبیعی هم توجه کرد. حتی اگر واکسن هم بیاید مدت زمانی که بتواند ایمنی گله‌ای را حفظ کند لازم است «واکسن یادآور» بزنیم که بتوانیم سطح مصونیت و ایمنی جامعه را در حد 70 درصد حفظ کنیم و اگر واکسن یادآور زده نشود درصد ایمنی جمعیت پایین می‌آید و احتمال انتشار اپیدمی وجود خواهد داشت.
پیشنهاد شما برای بازگشت به شرایط عادی در جامعه چیست؟ به نظر می‌رسد یک نوع عادی‌سازی در جامعه در حال شکل گرفتن است که منجر به ایجاد نگرانی از تکرار تجربه خرداد و اردیبهشت در جامعه شده است به هر حال ما در مسیر کنترل اپیدمی هستیم و رونق اقتصادی بدون مهار اپیدمی غیر ممکن است؟
به عنوان محقق بسیار نگران هستم و آنهایی که تصمیم می‌گیرند باید جوابگو باشند. این نگرانی در کمیته اپیدمیولوژی هم است بازگشت به شرایط عادی باید بسیار با احتیاط و مبتنی بر مستندات کافی و رعایت جمیع جهات صورت بگیرد این کار تخصصی است. برای مثال ممکن است آموزش و پرورش اعلام کند مدارس باز شود آنها ملاحظات سازمانی‌شان را در نظر می‌گیرند ولی حوزه تخصصی تصمیم‌گیری در این زمینه استانداری و آموزش و پرورش نیست بلکه این تصمیمات باید در حوزه تخصصی سلامت و وزارت بهداشت گرفته شود  و نیاز است از مراجع علمی مرتبط استعلام کنند. آنچه به نظر می‌آید اولاً مردم نباید تحت تأثیر شایعات قرار بگیرند و از مجاری علمی و درست کسب اطلاع کنند. سوداگری اپیدمی چیز کوچکی نیست برخی‌ها به دنبال سوداگری در اپیدمی هستند. در شرایط سخت اقتصادی برخی‌ها دنبال این هستند سود خودشان را ببرند.

سخنگوی وزارت بهداشت گفت: از ظهر روز ۲۷دی تا ظهر ۲۸ دی ۱۳۹۹ و بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۶ هزار و ۱۶ بیمار جدید مبتلا به کووید۱۹ در کشور شناسایی شد که ۵۲۳ نفر از آنها بستری شدند. دکتر سیما سادات لاری افزود: مجموع بیماران کووید۱۹ در کشور به یک میلیون و ۳۳۰ هزار و ۴۱۱ نفر رسید. وی گفت: متأسفانه در طول ۲۴ ساعت گذشته، ۸۶ بیمار کووید۱۹ جان خود را از دست دادند و مجموع جانباختگان این بیماری به ۵۶ هزار و ۸۰۳ نفر رسید. به‌گفته وی؛ بر اساس آخرین تحلیل‌ها، ۱۰ شهر در وضعیت قرمز، ۲۳ شهر در وضعیت نارنجی، ۱۶۳ شهر در وضعیت زرد و ۲۵۲ شهر در وضعیت آبی قرار دارند. دکتر لاری عنوان کرد:۱۰ شهر قرمز کشور در استان مازندران و شامل آمل، بابل، تنکابن، جویبار، رامسر، ساری، سوادکوه، فریدونکنار، قائمشهر و نکا است.