گروه اقتصادی| تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در پاییز سال جاری، 9.4 درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار) کشور بیکار بوده‌اند. این رقم که نرخ بیکاری پاییزی افراد 15 ساله و بیشتر کشور است، نسبت به فصل مشابه سال قبل 1.2 درصد کاهش داشته است. اما تک رقمی شدن نرخ بیکاری پاییز امسال و همین طور کاهش نرخ بیکاری دو فصل نخست 1399 آن هم در شرایط شیوع ویروس کرونا و اعمال محدودیت‌های کرونایی چگونه رقم خورده است؟
نرخ بیکاری در ایران و جهان
بررسی‌های جهانی نرخ بیکاری نشان می‌دهد که سال 2020 یکی از سال‌های سخت برای اغلب کشورهای جهان و حتی توسعه‌یافته‌ها بوده است. علت این افزایش نرخ بیکاری در اغلب اقتصادهای جهان، پاندمی کووید-19 و تعطیلی اقتصادها بود. این مسأله بیش از همه، بر بخش خدمات و شغل‌های خدماتی اثر داشت. خیلی از افرادی که در دنیا بیکار شدند، کارهای خدماتی مانند مشاغل گردشگری، حمل و نقل، آشپزی و خانه‌داری داشتند. البته در ایران نیز بخش خدمات بیشترین آسیب را از همه‌گیری کرونا دید و با نگاهی به مؤلفه‌های اقتصادی نظیر سهم بخش خدمات در رشد اقتصادی می‌توان به این مسأله پی برد. اما با این حال برآیند مثبت است و هم در نرخ رشد اقتصادی و هم در نرخ بیکاری امسال ارقام بهبود داشته‌اند.
فعالانی که دیگر غیرفعالند
اما چرا نرخ بیکاری ایران در اوج شیوع ویروس کاهشی بود؟ در این خصوص محسن ایزدخواه، کارشناس اقتصادی به «ایران» توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین عاملی که نرخ بیکاری را در پاییز امسال 1.2 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل تقلیل داد، کاهش نرخ مشارکت اقتصادی بود. بخشی از جمعیت فعال کشور در این مدت به خیل جمعیت غیر فعال پیوسته‌اند و همین مسأله باعث بهبود ارقام شده است.»
به گفته این کارشناس، در بهار و تابستان امسال و بویژه تابستان نیز این اتفاق افتاده است و در پاییز کاهش در مقایسه با فصل تابستان سال جاری نسبت به فصل مشابه سال قبل، از شدت کمتری برخوردار بوده است.
اما چرا جمعیت فعال یک کشور غیر فعال می‌شوند؟ حسن طایی، کارشناس کار نیز در این باره به «ایران» می‌گوید: «عوامل متعددی می‌تواند روی پیوستن جمعیت فعال (شاغل و بیکار) به جمعیت غیر فعال مؤثر باشد. از حجم سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی گرفته تا نگاه شخص فعال. برای مثال ممکن است که گرایش به ادامه تحصیل و عدم تمایل زنان به فعالیت‌های اقتصادی نیز بر جا به جایی جمعیت میان این دو گروه نقش داشته باشد.»
کارشناسان معتقدند که جا به جایی جمعیت میان جمعیت فعال و غیر فعال به تنهایی نمی‌تواند اتفاق نامطلوبی محسوب شود اما اگر این افراد از گروه فعال خارج نمی‌شدند، نرخ بیکاری در ارقام بالاتری قرار می‌گرفت و علت اصلی کاهش نرخ بیکاری، بهبود اقتصادی و اشتغالزایی در کشور نبوده است.
جمعیت غیر فعال کشور
جمعیت غیرفعال اقتصادی را بر اساس تعاریف جدید، تمام افراد 15 ساله و بیشتر که در طول هفته مرجع طبق تعریف، در هیچ یک از دو گروه شاغلان و بیکاران قرار نمی‌گیرند، تشکیل می‌دهند. پیش از این دوره، تمام افراد 10 ساله و بیشتر، مرجع آمارگیری بودند اما در تعریف جدید سن ورود به بازار کار از 10 سال به 15 سال افزایش یافته است. امسال این رقم روند افزایشی داشته است.
به همین نسبت، نرخ مشارکت اقتصادی نیز که نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) را به جمعیت در سن کار، نشان می‌دهد، روندی کاهشی دارد. آمارهای آمده در گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که 62 میلیون و 440 هزار نفر از جمعیت کشور 15 سال و بیشتر هستند؛ از این میزان 58.6 درصد غیرفعالان را تشکیل می‌دهند و مابقی جمعیت فعال کشور یعنی همان نرخ مشارکت اقتصادی را نمایان می‌کنند. میزان نرخ مشارکت اقتصادی در پاییز امسال 41.4 درصد بوده که 3.5 درصد کاهشی نسبت به مدت مشابه سال قبل بوده است. مشارکت اقتصادی جمعیت 11 ساله و بیشتر در نقاط شهری بیش از 942 هزار نفر و در نقاط روستایی حدود 547 هزار نفر کمتر از مدت مشابه سال قبل بوده و برای تحلیل جزئی علت این روند خروج افراد از بخش فعال به غیرفعال نیازمند بررسی‌های بیشتری است.
 نگاهی به ارقام بیکاری پاییز 99
در پاییز ١٣٩٩، به میزان ٤١,٤ درصد از جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (پاییز١٣٩٨) ٢.٩ درصد کاهش یافته است. جمعیت شاغلین ١٥ ساله و بیشتر در این فصل ٢٣ میلیون و ٤١٣ هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل بیش از یک میلیون و سی وسه هزار نفر کاهش داشته است. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در پاییز ١٣٩٩، بخش خدمات با ٤٩,٠ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در رتبه‌های بعدی بخش‌های صنعت با ٣٤,٣ درصد و کشاورزی با ١٦.٧ درصد قرار دارند. نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٤ ساله حاکی از آن است که ٢٣,٧ درصد از فعالان این گروه سنی در پاییز ١٣٩٩ بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (پاییز ١٣٩٨) ٢.١ درصد کاهش یافته است.
بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ١٨ تا ٣٥ ساله نیز نشان می‌دهد که در پاییز ١٣٩٩، ١٦,٥ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این در حالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به پاییز ١٣٩٨، به میزان ١.٤٠ درصد کاهش یافته است. بررسی سهم جمعیت ١٥ ساله و بیشتر دارای اشتغال ناقص نشان می‌دهد که در پاییز ١٣٩٩، ٩,٩ درصد جمعیت شاغل،‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر و...) کم‌تر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ٣٤.٢ درصد از شاغلین ١٥ ساله و بیشتر، ٤٩ ساعت و بیشتر در هفته کار کرده‌اند.
چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرد که در سال جاری گسترده‌ترین خروج نیروی فعال از بازار کار رقم خورده است. طبق این گزارش ۲۲٫۳ درصد از بیکاران و ۸٫۹ درصد از جمعیت شاغلان تابستان سال ۹۸ به جمعیت غیرفعال تابستان سال جاری اضافه شدند که اگر به جمعیت جویای کار افزوده شوند، نرخ بیکاری افزایش خواهد یافت.

فریال مستوفی
رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران
ایران کشوری با ویژگی‌های سرزمینی منحصربه‌فرد و جمعیت جوان و تحصیلکرده‌ای است که همین دو مقوله کافی‌ است تا این سرزمین را ثروتمند بدانیم. علاوه بر اینها ایران چهارمین کشور از منظر ذخایر نفتی و دومین کشور به‌لحاظ منابع گازی است. وجود 68 ماده معدنی نشانگر فراوانی معادن و ظرفیت کشور در این حوزه است. آنچه مطرح شد تنها گوشه‌ای از پتانسیل‌های ثروت‌زای کشورمان است و حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که چرا ثروت‌های بالقوه کشور به فعل نرسیده و در تصویر کلی از جامعه نمود ندارد. برای پاسخ باید به شیوه مدیریت و نوع سیاستگذاری مسئولان اشاره کرد. نحوه مدیریت منابع در گذشته نباید به گونه‌ای می‌بود که این تعداد جمعیت زیر خط فقر داشته باشیم. ما می‌بایست موضوع سیاست و اقتصاد را از هم تفکیک می‌کردیم اما به‌دلیل عدم تحقق این مهم پتانسیل‌ها به شیوه صحیح مدیریت نشد. البته نباید از موضوع تحریم‌ها و آثار و پیامدهایی که بر کشور تحمیل کرده نیز غافل باشیم اما نمی‌توان در تحلیل همه رخدادها تحریم را مقصر دانست. با‌ وجود این، آنچه به‌عنوان راهکار و راهبرد می‌توان مطرح کرد این است که اقتصاد را فدای سیاست نکنیم. در این مسیر نیز باید از تجربه موفق کشورهای دیگر استفاده کرد. به‌عنوان مثال چین در جایگاه دومین اقتصاد برتر جهان که برای قرار گرفتن بر سکوی نخست خیز برداشته، زمانی به این جایگاه رسید که توانست سیاست را از اقتصاد تمیز دهد. این مهم با تغییر مدیریت محقق شد. چینی‌ها توانستند اقتصاد را از دریچه باز ببینند و به تبع آن اعتماد‌سازی کنند که دستاورد اعتماد، رشد سرمایه‌گذاری در حوزه‌های داخلی و خارجی است.نکته مغفول اینکه در حوزه سرمایه‌گذاری نه فقط تأمین مالی بلکه مسأله انتقال تکنولوژی و انتقال مدیریت ضرورت دارد.  موضوعی که متأسفانه در کشور ما محقق نشد و با وجود برخورداری از منابع گسترده و ارزشمند نتوانستیم چشم‌انداز یک کشور ثروتمند را برای خودمان محقق کنیم و همچنان یارانه 45 هزار تومانی برای مردم مهم است.در جمع‌بندی پایانی می‌توان گفت در صورتی که شیوه مدیریت و سیاستگذاری در کشور تغییرات صحیح داشته باشد می‌توان امیدوار بود از منابع طبیعی و انسانی کشور نیز بهینه بهره‌برداری شود و اینجاست که می‌توان گفت تصویر ایران ثروتمند یک تصویر واقعی است.

مدیرعامل شرکت فولاد سنگان اعلام کرد: در سال جهش تولید موفق به افزایش 162 درصدی سود در 9 ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه در سال قبل شدیم و همچنین با تدوین برنامه‌های تولیدی و مدیریت هزینه‌ها، شاهد فروش ریالی در 9 ماهه نخست امسال نسبت به گذشته در فولاد سنگان با رشد 205 درصدی بودیم. به گزارش روابط عمومی فولاد سنگان، امرایی، گفت: جابه‌جا نمودن رکوردهای تولید گندله علی‌رغم وجود موانع و مشکلات در ماه‌های گذشته فقط با عزم همکاران و صنعتگران فولاد سنگان علی‌رغم شرایط شیوع ویروس کرونا، نوید توسعه و پیشرفت برای این شرکت بوده است. تلاش روزافزون، سعی وافر و غیرت مردانه همکاران افتخاری را نصیب فولاد سنگان کرد که رکورد تولید 400687 تن گندله در آبان ماه سال 99 جلوه زیبایی همت جهادگران جبهه صنعت و معدن در این سال بود و برنامه‌ریزی هوشمندانه در تأمین کنسانتره علی‌رغم کمبود مواد اولیه در کشور با حمایت فولاد مبارکه در راستای لبیک به ندای رهبر انقلاب در طرح جایگزینی معدن به‌جای نفت در راستای گام دوم انقلاب است.
مدیرعامل فولاد سنگان در ادامه تشریح کرد: تولید ۹ ماهه شرکت در سال ۹۸ به میزان ۱۵۸۱۱۶۱ تن و تولید ۹ ماهه در سال 99 معادل ۲۳۶۳۱۸۳ تن بوده که افزایش 49/5 درصدی را برای شرکت رقم زده است. به‌علاوه اینکه ارسال محصول در ۹ ماهه نخست سال ۹۸ معادل ۱۶۹۳۶۱۲ و ارسال محصول در مدت مشابه امسال ۲۳۴۶۳۵۶ بوده که در نهایت رشد 38/5 درصدی در ارسال گندله تولیدی را رقم زده است. وی در پایان عنوان کرد: جلوگیری از خام فروشی سنگ‌آهن با تولید در کارخانه کنسانتره‌سازی فولاد سنگان مهم‌ترین نقشی است که این صنعت در خراسان رضوی ایفا می‌کند. با توجه به کمبود مواد اولیه در کشور و اهمیت تأمین بموقع آن لذا محصول تولیدی فولاد سنگان جهت تأمین خوراک کارخانجات فولاد مبارکه اصفهان استفاده‌شده و از خام فروشی سنگ‌آهن در کشور تا حد بسیار زیادی جلوگیری خواهد کرد و همین موضوع موجب شده تا با راه‌اندازی این کارخانه رتبه سوم تولید کنسانتره در کشور را به دست آوردیم.