منصور بیطرف
 دبیر گروه اقتصادی
آیا دولت روحانی می‌تواند در زمان باقی‌مانده تعهدات اقتصادی خود را ایفا کند؟ در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال 1392، حسن روحانی یکی از 4 نامزدی بود که توانست با شعارها و برنامه‌های خود دیگر رقبا را از میدان به در سازد و قبای ریاست جمهوری را بر تن خود کند. معروفترین شعار او که اکنون دستمایه همان رقبای دیرین او قرار گرفته، این بود: «اگر چرخ سانتریفیوژها باید بچرخد/ چرخ زندگی مردم هم باید بچرخد.» حدود هفت سال و اندی از این شعار می‌گذرد اما شرایط سیاسی و اقتصادی ایران به گونه‌ای شده است که به قول مخالفان دولت روحانی نه چرخ سانتریفیوژها می‌چرخد و نه چرخ زندگی مردم! سؤالی که پیش می‌آید این است که آیا دولت روحانی دچار ضعف و کاستی درونی بوده است که نتوانسته به برنامه‌های خود جامه عمل بپوشاند یا آنکه این دولت با یک برنامه از قبل پیش‌بینی نشده مواجه شد؟ و مهم‌تر آنکه نقش مخالفان داخلی دولت در عدم موفقیت برنامه‌های روحانی چقدر پررنگ بوده است؟
اول مخالفان را بشناس بعد عمل کن
دولت روحانی در دوره اول خود توانست سدهای زیادی را که در دولت قبل از آن به وجود آمده بود پشت سر بگذارد. مهمترین دستاورد آن دوره را می‌توان در برجام ملاحظه کرد. رفع تحریم‌های بین‌المللی و دسترسی به بازارهای جهانی و ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بخش‌های مختلف اقتصادی کشور اعم از نفت و خودروسازی، اقتصاد ایران را تکان داد و رشد اقتصادی کشور را مثبت و روند تورم را نزولی کرد. اما در این میان چند عامل وارد شد که به کمک یک عامل پرقدرت بیرونی که در اوایل دور دوم دولت روحانی وارد عرصه جهانی شده بود، حرکت دولت دوم روحانی را قفل کرد. بدون شک تکنوکرات‌های دولت روحانی می‌دانستند که توسعه اقتصادی کشور بدون تعامل با نهادهای بین‌المللی اقتصادی جهانی امکانپذیر نیست. از این رو ضرورت حرکت به آن سمت را بیش از گذشته حس می‌کردند. یکی از این نهادها «اف‌ای‌تی‌اف» است. (در اين خصوص صفحه ٨ را بخوانيد.) در حال حاضر تمامی کشورهای جهان - بجز دو کشور ایران و کره شمالی - تعهد داده‌اند که مقررات این نهاد بین‌المللی را به اجرا می‌گذارند. اما در داخل اتفاقی که روی داد قفل کردن لوایح دولت در پیوستن به این نهاد بود. با این کار عملاً حرکت پولی و مالی دولت در جهت تأمین منابع داخلی مسدود شد. شاید خود روحانی هم نمی‌دانست که مهمترین حرکت اقتصادی دولتش را به بهانه‌هایی مسدود سازند. شاید اگر او این موضوع را می‌فهمید برنامه دیگری را برای تحقق این مهم پی می‌ریخت. حال هر چند که به نظر می‌آید قرار است این پرونده دوباره بازنگری شود اما بعید به نظر می‌رسد که به پایان دولت روحانی برسد.
تله توسیدید
حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح، جنگی در یونان قدیم میان دو دولت شهر اسپارت و آتن بر سر پلوپنزی روی می‌دهد که توسیدید، تاریخ نگار یونانی، آن را در قالب کتاب جنگ پلوپنزی آورده است. کتاب تاریخی که براساس آن گراهام آلیسون که یکی از متفکران علوم سیاسی امریکا است، فرمول تله توسیدید را از آن استخراج کرده است. در این کتاب آمده است که اسپارت، قدرت اول یونان و برتر از آتن، به‌دنبال جنگ با آتن نبود اما از آنجا که آتن داشت قدرتمند می‌شد و می‌توانست در برابر اسپارت قدعلم کند، باید جلوی قدرتمندتر شدن آن را می‌گرفت و از این‌رو وارد جنگ با آتن شد.
در واقع دولت روحانی در زمانی روی کار آمد که ایران را به عنوان قدرت هسته‌ای در جهان می‌شناختند و به آن معترف بودند. به همین خاطر این ایران قدرتمند برای کشورهای منطقه خطرناک محسوب می‌شد و لذا آنها از هر ابزاری برای جلوگیری از قدرتمندتر شدن ایران استفاده می‌کردند. روی کار آمدن ترامپ این فرصت را به آنها داد تا بتوانند نیات خود را جامه عمل بپوشانند. دولت روحانی با تحریم‌های یکجانبه‌ای که از سوی ایالات متحده مواجه شد عملاً فرصتی را از دست داد که در غیر این صورت، می‌توانست توسعه‌ای نصیب ایران کند که جبران عقب‌ماندگی‌های گذشته را بکند.
می توان گفت که دولت روحانی جدا از مخالفت‌های داخلی با هجمه‌ای از مخالفت‌های بیرونی مواجه شد که در تاریخ پس از انقلاب بی‌سابقه بوده است. جنگ اقتصادی که از زمان شروع به کار ترامپ علیه ایران آغاز شد، نمی‌توان در گذشته ایران پیدا کرد. اگر در زمان جنگ هشت ساله عراق علیه ایران خسارت وارده بر ایران معادل 100 میلیارد دلار بود، در این جنگ خسارت ناشی از تحریم فقط برای یک قلم از کالاها که همان درآمدهای نفتی بوده است به بیش از 100 میلیارد دلار می‌رسد. در واقع عدم النفع تحریم در کنار خسارت مستقیم ناشی از تحریم بیش از صدها میلیارد دلار خواهد بود.
چه باید کرد؟
دولت روحانی در این ماه‌های باقی مانده چه باید بکند؟ دولت جدا از وظایف قانونی خود بهتر است دو گام مهم را بردارد تا در کنار کارنامه موفق دور اول خود، کارنامه موفق دیگری را هم بر جای بگذارد: رفع تحریم‌ها که بارها رئیس دولت در مصاحبه‌های خود و نیز مصاحبه اخیر خود بر آن تأکید کرده است، جزو اولویت‌های خود بگذارد. کوتاهی از این مهم می‌تواند کارنامه روحانی را منفی کند. در این راه هر چند مخالفان از سنگ‌اندازی کوتاهی نخواهند کرد و شاید سنگ‌های بزرگتر و سدهای بزرگتری را بر سر راه بگذارند اما روحانی خود می‌داند که این امر واجب‌تر از همه چیز است. زیرا ما در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که نمی‌توان دور خود دیوار کشید و زندگی کرد. زندگی زمانه ما تعامل با جهان است. حتی کره شمالی، یک رابطه نیم‌بندی را هم با جهان دارد.
کاهش تورم را دولت روحانی بهتر است در اولویت بعدی قرار دهد. واقعیت امر آن است که گرانی‌های اخیر که ناشی از به‌هم‌خوردگی نرخ ارز در ماه‌های گذشته بوده بار سنگینی را بر دوش خانوارهای کشور گذاشته است به‌طوری که سفره مردم هر روز کوچکتر و کوچکتر شده است. اگر دولت روحانی بتواند نرخ تورم را در پایان سال در همان بازه‌ای که بانک مرکزی تعریف کرده برساند بدون شک گام مهمی را در این زمینه برداشته است. همین دو گام را اگر دولت روحانی با موفقیت بردارد، می‌تواند جبران سه سال کاستی که ناشی از تحریم‌های یک جانبه‌ای که ترامپ با کمک کشورهای منطقه اعمال کرده بود، باشد.

پس از آن‌که آمارهای دولت امریکا نشان داد میزان ذخایر نفت خام این کشور طی هفته گذشته کاهش یافته، قیمت جهانی نفت افزایش یافت و به بالاترین رقم در ۹ ماه گذشته رسید.
به گزارش رویترز، پس از آنکه آمارهای دولت امریکا نشان داد میزان ذخایر نفت خام این کشور طی هفته گذشته کاهش یافته و به دنبال خوش‌بینی نسبت به نهایی شدن بسته محرک مالی جدید دولت امریکا، قیمت نفت افزایش داشت و به بالاترین رقم 9 ماه گذشته رسید.
قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال ‌در معاملات بازار جهانی به 51 دلار و 38 سنت رسیده است. هر بشکه نفت سبک امریکا نیز
48 دلار و 32 سنت معامله می‌شود.
قیمت هر دو شاخص نفتی به بالاترین رقم خود از اوایل ماه مارس رسیده است. اداره اطلاعات انرژی دولت امریکا اعلام کرد، میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 11 دسامبر 3.1 میلیون بشکه کاهش داشته است. این در حالی است که تحلیلگران قبلاً کاهش 1.9 میلیون بشکه‌ای را پیش‌بینی کرده بودند.  براساس آمارهای دولت امریکا، میزان فعالیت پالایشگاه‌های این کشور در هفته گذشته با روزانه 253 هزار بشکه کاهش مواجه بوده است. عامل دیگری که به رشد قیمت نفت کمک کرد بیانیه دیروز فدرال رزرو بود که اعلام کرد همچنان به سیاست نرخ بهره پایین خود پایبند است. این در حالی است که قانونگذاران امریکایی یک گام دیگر به توافق بر سر یک بسته محرک مالی 900 میلیارد دلاری نزدیک شده‌اند. این بسته شامل چک‌های 600 تا 700 دلاری برای شهروندان و تمدید مزایای بیکاری خواهد بود. امریکا از روز پنجشنبه کارزار واکسیناسیون کرونا را گسترش داد و اعلام کرد پزشکان و پرستارانی که در صف مقدم مقابله با کرونا هستند، واکسینه می‌شوند./تسنیم

مهدی صادقی
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)
مهم‌ترین مؤلفه در توانمندسازی اقتصاد ملی، تقویت بخش تولید است. در اقتصاد ایران و طی دهه‌های گذشته در بخش تولید ظرفیت‌سازی قابل توجه و مناسبی ایجاد شده که این ظرفیت‌ها در مناطق آزاد، شهرک‌ها و خوشه‌های صنعتی و صنایع مستقل قابل مشاهده است. اما برای استفاده از این ظرفیت‌ها باید آن را به شرایط پایدار برسانیم تا تلاش‌هایی را که درطول دهه‌های گذشته برای ظرفیت سازی انجام شده است به مرحله توانمندسازی برسانیم. اگر بخواهیم ظرفیت تولیدی پایداری داشته باشیم باید سه شرط را اجرایی کنیم که شامل بسترسازی برای فروش کالای تولیدی، تأمین مناسب مواد اولیه، قطعات و تجهیزات و سوم تأمین مالی کاراست. هم اکنون به دلیل شرایطی که در اقتصاد ایران وجود دارد، قدرت خرید مردم همپای نرخ تورم رشد نکرده بلکه کاهش یافته است.
صفحه 9 را بخوانید

هم بالقوه دارد و هم و بالفعل. از ظرفیت‌های طبیعی و جغرافیایی گرفته تا غنای زبانی و فرهنگی، از موقعیت ژئوپلیتیک تا قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم تنها گوشه‌ای از داشته‌های این آب و خاک است که اگر رنگ همت و اراده به خود بگیرد تنها در حوزه اقتصاد می‌توان گره‌های کور را به دست باز کرد. فعالان اقتصادی فارغ از نقدهای مدیریتی و تحلیل آنچه تحریم‌ها بر اقتصاد ایران تحمیل کرده متفق‌القول معتقدند اگر آنها که باید؛ طلب کنند توانایی‌هایی همچنان وجود دارد که می‌تواند تحولی شگرف در همه حوزه‌های پیدا و پنهان این کشور ایجاد کند. کارشناسانی که با «ایران» گفت‌و‌گو کردند نیز در ادامه از الزامات و شرایط توانمندی اقتصادی کشور می‌گویند.
صفحه 9 را بخوانید

کاهش قیمت مرغ به حدود ۲۰ هزار تومان با افزایش عرضه نهاده‌ها

مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی ایران گفت: با توجه به افزایش ورودی نهاده ها در سامانه بازارگاه و توزیع آن در ۱۰ روز اخیر، اکنون قیمت گوشت مرغ برای مصرف کنندگان به حدود نرخ مصوب ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومان رسیده است. «محمدعلی کمالی» عرضه گوشت مرغ منجمد و گرم توسط شرکت پشتیبانی امور دام را در متعادل شدن بازار گوشت مؤثر دانست و افزود: اکنون به طور میانگین قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده در سطح کشور نزدیک ۱۶ هزارتومان معامله می شود که در صورت تأمین ۱۰۰ درصدی نهاده‌های تولید به نرخ مصوب باز خواهد گشت. به گفته وی، طبق مصوبه ستاد تنظیم بازار قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده ۱۴ هزارو ۴۰۰ تومان تعیین شده است./ایرنا

رشد ۲۷.۳ درصدی تولید انواع خودرو

بررسی آمار منتشره دفتر صنایع خودرو و نیرو محرکه وزارت صنعت، معدن و تجارت حاکی از تولید ۶۲۱ هزار و ۷۸۳ دستگاه انواع خودرو در کشور از ابتدای امسال تا پایان آبان‌ماه و رشد ۲۷.۳ درصدی آن در مقایسه با مدت مشابه پارسال است. در هشت ماه سال ۹۸ تعداد ۴۸۸ هزار و ۶۲۸ دستگاه خودرو در کشور تولید شده بود. تا پایان آبان‌ماه امسال تولید خودروی سواری با رشد ۲۶.۸ درصدی در هم‌سنجی با پارسال به ۵۶۶ هزار و ۷۴۴ دستگاه رسید. خودروهای سواری ۹۱.۱ درصد تولید خودروسازان داخلی را در این مدت به خود اختصاص داده است./ایرنا

شیرینی شب یلدا گران نشد

رئیس اتحادیه دارندگان قنادی، شیرینی و کافه قنادی با بیان اینکه قیمت شیرینی شب یلدا افزایشی ندارد، گفت: این در حالی است که قیمت مواد اولیه تولید کاملاً افزایش یافته است. علی بهره‌مند درباره قیمت شیرینی شب یلدا، گفت: قیمت عرضه شیرینی در شب یلدا افزایشی نخواهد داشت و عرضه شیرینی با همان قیمت‌های مصوب ابتدای امسال خواهد بود. وی گفت: براین اساس هر کیلوگرم شیرینی‌ تر به قیمت 48 هزار تومان، هر کیلوگرم شیرینی زبان، پاپیونی و دانمارکی به قیمت 38 هزار تومان و هر کیلوگرم کیک یزدی به قیمت 29 هزار تومان عرضه می‌شود. رئیس اتحادیه دارندگان قنادی، شیرینی و کافه قنادی اظهار داشت: عدم افزایش قیمت شیرینی در حالی است که قیمت مواد اولیه تولید از جمله روغن، آرد، تخم مرغ و لبنیات از ابتدای امسال به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. وی گفت: مردم حتماً خریدهای خود را از قنادی‌ها و شیرینی فروشی‌های دارای پروانه کسب خریداری کنند./فارس