ترانه بنی یعقوب
گزارش نویس
«هر روز می‌گویند ماسک بزنید، ماسک بزنید. می‌گویند تأثیر ماسک بر پیشگیری از کرونا ثابت شده. هر چقدر این توصیه‌ها جدی‌تر می‌شود ماسک‌ها نیز بی‌کیفیت‌تر از روز قبل از آب درمی‌آیند.» این حرف‌ها را زنی می‌زند که از یک داروخانه در مرکز شهر تهران بیرون آمده. یک جعبه ماسک دستش گرفته؛ جعبه‌ای که قصد داشته بعد از خرید پس بدهد، چرا؟ چون بی‌کیفیت بوده. ماسک آبی رنگی را از توی جعبه بیرون می‌کشد: «ببین همه دیگر این روزها راه‌های امتحان یک ماسک خوب را بلدند. این یک بسته 50تایی است که تازه خریدم. ببین چقدر ماسک‌ها نازکند؟ فوت که چه عرض کنم با یک اشاره هم شعله کبریت را خاموش می‌کند. موقع فروش اما گفتند سه‌لایه است. آوردم به داروخانه پسش بدهم می‌گویند روی جعبه را ببین شماره ثبت و شناسه دارد برو از شرکتش شکایت کن. می‌گویند ما که ضامن شرکت‌ها نیستیم. ماسک را پس نگرفت.»
زن به یکی از راه‌های ساده امتحان کیفیت ماسک اشاره می‌کند؛ اینکه شعله کبریتی را در نزدیکی ماسکی که به‌صورت زده‌اید روشن کنید و فوت کنید؛ اگر کبریت خاموش شد معلوم است که ماسک لایه «ملت بلون» ندارد و آنقدر نازک است که تنفس‌تان از آن عبور می‌کند. البته‌ این تنها راه امتحان یک ماسک مناسب نیست. روش دیگر تشخیص ماسک استاندارد نفوذ‌پذیری آب است. ماسک خوب نباید نفوذ پذیر باشد یعنی اگر آب از ماسک بیرون بزند در زمان عطسه و سرفه ترشحات دهان و بینی هم بیرون خواهد آمد. تست دیگر ماسک این است که گوشه‌های آن را برش بزنید و لایه وسط را دربیاورید و فندک بزنید؛ در این حالت آن قسمت نباید شعله بگیرد و بسوزد. ماسک‌های استاندارد می‌سوزند اما شعله نمی‌گیرند. اینها راه‌های ساده و معمولی برای تشخیص ماسک استاندارد است که خیلی‌ها می‌دانند و بقیه راه‌ها هم آزمایشگاهی و تخصصی است که مثلاً یک ماسک بعد از گذر از این مرحله باید وارد بازار شود.
 زن یکی از ماسک‌ها را روی صورتش می‌گذارد. حسابی گشاد است و روی صورتش لق می‌زند، دو طرفش هم یک جوری باز است که به قول معروف نشتی دارد: «این روی صورتم درست و حسابی سفت نمی‌شود چه برسد بخواهد جلوی ویروس کرونا را بگیرد. می‌خواهم یک چیزی به‌شما بگویم خانم؛ بیشترمان دلمان را به ‌این خوش کرده‌ایم که همه ماسک می‌زنند اما این چیزی که ما می‌زنیم فایده‌ای ندارد یعنی جلوی ویروس را نمی‌گیرد. تازه ‌این من هستم که موضوع را جدی می‌گیرم خیلی‌ها فکر می‌کنند همین که یک ماسک روی صورتشان است خیلی هم خوب است. من که خودم مانده‌ام دیگر از کجا ماسک تهیه کنم؛ از داروخانه و سوپرمارکت و کنار خیابان ماسک خریده‌ام؛ همه هم بی‌کیفیت. تازه اوایل کار به‌نظرم بهتر بود و چند باری از همین داروخانه ماسک خوب خریده بودم.»
دختر جوان اما مشکل ماسک‌های بی‌کیفیت را جور دیگری حل کرده: «راستش من آنقدر ماسک بی‌کیفیت خریدم و آنقدر به داروخانه‌های مختلف رفتم و ماسک خریدم و دور انداختم که خسته شدم. نمی‌توانم بگویم اصلاً ماسک خوبی به دستم نرسید اما بیشترشان کیفیت نداشتند. من هم تصمیم گرفتم چند تا ماسک روی هم بزنم و خودم ماسکم را سه لایه کنم. حالا اگر ماسک بی‌کیفیت هم می‌خرم چند تایش را روی هم می‌زنم و خیال خودم را راحت می‌کنم.» نشانم می‌دهد که چطور سه لایه ماسک را روی هم زده تا خیالش راحت باشد که نه کرونا می‌گیرد نه به کسی کرونا می‌دهد اما از کجا معلوم این راه درست باشد؟
 مرد 70 سال دارد ، به‌قول خودش جزو گروه‌های حساس است و به علاوه سن بالا، دیابت هم دارد. کش ماسک روی گوشش را دوبار گره زده: «راستش نمی‌دانم اشکال از صورت من است که زیادی لاغر است یا از این ماسک‌ها که حسابی برایم گشادند. حالا این جوری کش‌ها را دوباره گره می‌زنم و ماسک را اندازه صورتم می‌کنم. برای من ماسک یک فایده دارد؛ من خیلی به سر و صورتم دست می‌زنم، حداقل ماسک که می‌زنم دیگر کمتر این کار را می‌کنم وگرنه از کیفیت ماسک‌ها راضی نیستم. همین هفته قبل از یک داروخانه یک بسته 10 تایی ماسک خریدم 24 هزار تومان، اصلاً یک ریال هم نمی‌ارزید و روی صورتم پاره می‌شد.»
 مرد در مجیدیه تهران بساط فروش ماسک دارد. در این محله که راه می‌روی تقریباً قدم به قدم بساطی‌های ماسک می‌بینی. نه تنها کنار خیابان ماسک می‌فروشند که اغلب فروشگاه‌های لوازم آرایشی و بهداشتی هم ماسک عرضه می‌کنند. مرد که ماسک‌های متنوع و خوشرنگی می‌فروشد، می‌گوید این روزها ماسک‌های رنگی و متفاوت خیلی طرفدار دارند. از ماسک صورتی، طوسی، مشکی و سفید در بساطش دارد تا ماسک‌هایی که کلی طراحی رویشان انجام شده: «این ماسک‌های رنگی که می‌بینی لایه ملت‌بلون ندارند، یعنی اگر به صورتت بزنی و به فندک فوت کنی شعله خاموش می‌شود.» ماسک‌ها در مشماهای 5 تایی بسته‌بندی شده و 15هزار تومان قیمت دارند: «اما این ماسک های  سفید ساده‌را که‌ این بالا گذاشته‌ام خیلی کیفیت خوبی دارند.» اما همان‌ها را هم که مرد معتقد است کیفیت خوبی دارند نه نشان استاندارد دارند، نه جعبه‌ای.
سهیل باقری که در زمینه تجهیزات پزشکی و تولید ماسک سر رشته دارد در این باره می‌گوید: «یک مدت چون بازار سیاه ماسک بود و احتکار می‌شد هر کس توانست به‌صورت زیر زمینی، خانگی یا در کارگاه‌های تولید لباس شروع کرد به تولید ماسک. الان دو سه ماهی هست که هرمجموعه‌ای که می‌خواهد ماسک تولید و توزیع کند باید زیر نظر اداره کل تجهیزات پزشکی این کار را انجام بدهد و همه ما امیدواریم بتدریج ماسک‌های بی‌کیفیت دست‌کم از سطح داروخانه‌ها و جاهای معتبر جمع‌آوری شود و ماسک بدون مجوز از این به بعد کالای قاچاق محسوب شود.
سازمان غذا و دارو بعد از شیوع کرونا و برای جلوگیری از سوءاستفاده‌ها و نظارت بر کیفیت و قیمت ماسک مجوزهای موقت صادر کرد. بعد از اینکه نیاز تا حدی مرتفع شد این موضوع به اداره کل تجهیزات پزشکی واگذار شد و الان این اداره مجوز تولید ماسک را می‌دهد. غیر از مراحل اداری و سازمانی این کار، هرکس تولیدی ماسک دارد باید گواهینامه ‌ایزو13485 را هم دریافت کند و ماسک‌های تولیدی باید در یکسری آزمایشگاه‌های مورد تأیید اداره تجهیزات پزشکی تست شود و بعد مجوز تولید داده شود و بعد از آن هم بازرسی‌ها و پروتکل‌های خاص خودشان را اجرا می‌کنند، اما هنوز هم مجموعه‌هایی هستند که زیرزمینی کار می‌کنند و ماسک‌های بی‌کیفیت تولید می‌کنند. این ماسک‌ها دیگر کالای قاچاق حساب می‌شوند و در هر مجموعه‌ای این کالا ضبط شود می‌توانید از آن مجموعه شکایت کنید. الان روی بسته‌بندی ماسک‌ها باید شماره مجوزهای اداره کل درج شده باشد. این نوید را می‌توانم بدهم که وضعیت بهتر می‌شود. ضمن اینکه مردم می‌توانند نام شرکت‌هایی را که مجوز دارند روی سایت اداره کل تجهیزات پزشکی ببینند و تولیدات آنها را از مراکز فروش معتبر درخواست کنند. این طوری می‌توانند ماسکی را که در یک کارتن بسته‌بندی شده و معلوم نیست از کجا آمده براحتی تشخیص دهند.»
 او ادامه می‌دهد: «متأسفانه ‌این روزها چون هنوز ماسک با کمبود مواجه است، نمی‌توانیم بگوییم همه داروخانه‌ها کالای بهداشتی عرضه می‌کنند و خیلی‌ها برای رسیدن به سود بیشتر سوداگری می‌کنند ولی با وضع قانون و سختگیری‌های بیشتر این مشکل حل می‌شود و شرکت‌هایی که مجوز موقت گرفته‌اند باید شرکت‌شان را ثبت کنند و کالایشان را آزمایش کنند و بر اساس گزارشی که آزمایشگاه‌ می‌دهد اجازه تولید خواهند داشت.»
 باقری تأکید می‌کند: «ماسک زدن به معنای این نیست که اگر ما ماسک می‌زنیم کاملاً در برابر بیماری مصون هستیم چون بهترین ماسک‌ها هم که همان ماسک ان 95 هستند تا 95 درصد ایمنی می‌دهند، نمی‌توانیم با ماسک مطمئن باشیم و هر جا دلمان خواست برویم. پس فاصله اجتماعی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کنار استفاده از ماسک مناسب می‌تواند برای پیشگیری از کرونا مناسب باشد.»
خیلی‌ها می‌گویند حالا که ویروس کرونا بلای جان‌مان شده شاید تا حدی استفاده از ماسک‌های سالم بتواند نگرانی‌های‌مان را برطرف کند. آنها می‌گویند حالا که ‌این بیماری حالا حالاها با ماست و همه پذیرفته‌ایم ماسک بزنیم کاش دست‌کم ماسک‌های سالم و مطمئن‌تری روانه بازار شود.