سیاوش رضایی
 خبرنگار
با وجودی که همواره بازده بلندمدت بازار سرمایه از تمام بازارهای رقیب با فاصله زیادی جلوتر بوده است، اما گاه نگاه کوتاه مدت به آن دردسر ساز و زیانبار است. موتور رشد بورس تهران از سال گذشته روشن شد و با ورود به سال‌جاری، طلایی‌ترین ماه‌های بورس تهران تجربه شد. به طوری که بازده بورس تهران در4 ماهه ابتدای سال‌جاری به 300 درصد هم رسید، اما از 20 مرداد ماه امسال، با ورود متغیرهای جدید به این بازار، حرکت شاخص‌های بورس در مسیر دیگری قرار گرفت. هر چند از مرداد به این سو شاخص نوسانات زیادی داشته است، اما درمجموع این نوسانات بخصوص برای سهامداران تازه وارد که از تابستان امسال سهامدار شده‌اند، سودآور نبوده و گاه این دسته از سهامداران با زیان مواجه شده‌اند.
با نگاهی به مرحله رونق بازارهای مختلف همواره شاهد رفتارهای هیجانی از سوی سرمایه‌گذاران بوده‌ایم. گاهی اوج‌گیری ارز مردم را به خرید انواع ارز ترغیب می‌کند و گاه روند شتابان رشد قیمت مسکن یا خودرو آنها را به سوی این بازارها هدایت می‌کند. گرچه سرمایه‌گذاری و کسب بازده بیش از نرخ تورم جاری موضوعی طبیعی است، اما برخی اوقات رفتارهای هیجانی سرمایه‌گذاران می‌تواند برای آنها دردسر آفرین باشد. درواقع کسانی برای کسب سود بالا با گذاشتن تمام یا بخش عمده دارایی خود ریسک بزرگی می‌کنند. دراین میان و در بورس تهران، سرمایه‌گذارانی بودند که همین کار را کردند اما با خروج بموقع به هدف خود رسیدند و چند صد درصد سود کردند، ولی سرمایه‌گذاران زیادی نیز زیان کردند. البته خوشبختانه طی روزهای اخیر، شاخص کل بورس پس از مدت‌ها دوباره به رنگ سبز درآمده است. دیروز شاخص کل با رشد 26 هزار و 516 واحدی معادل 2.1 درصد دوباره به یک میلیون و 475 هزار و 91 واحد رسید. از همان ابتدا که بازدهی خیره کننده بورس نگاه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرد، درکنار مسئولان؛ کارشناسان بازار سرمایه نیز بارها به سرمایه‌گذاران توصیه کردند که از راه‌های غیرمستقیم یا همان صندوق‌های سرمایه‌گذاری پا به بازار سرمایه بگذارند یا حتی المقدور برای خرید سهام و سرمایه‌گذاری دراین بازار، از دارایی مازاد خود استفاده کنند. این درحالی است که برخی از سرمایه‌گذاران تحت تأثیر جو روانی موجود و با مشاهده سودهای کلان برخی دیگر از سهامداران بی‌توجه به این توصیه‌ها با تمام دارایی خود به میدان سرمایه‌گذاری آمدند، دارایی ای که بــــا ورود شاخص به دوره ریزش و اصلاح هم اکنون مانند یک گلوله برف درحال آب شدن است.
کسانی که ریسک کردند
به طور طبیعی سرمایه‌گذاری در هر بازاری ریسک مختص به خود را دارد. هرچه میزان سود و بازده بالاتر ریسک هم بیشتر خواهد بود. برهمین اساس سرمایه‌گذارانی که ریسک پذیرهستند به سراغ بازارهای پرریسک‌تر که سود بیشتری هم دارد می‌روند و سرمایه‌گذاران ریسک گریز به سود کمتر قانع هستند و به‌صورت عمده راه بازاری مانند سپرده بانکی را درپیش می‌گیرند. با این حال برخی سرمایه‌گذاران علاوه بر پذیرش ریسک‌های طبیعی و ذاتی بازار سرمایه با آوردن تمام دارایی خود، ریسک بیشتری را پذیرفتند. دراین میان سهامدارانی هستند که برای خرید سهام وام دریافت کرده‌اند، یا از آشنایان خود قرض گرفته‌اند. حتی افرادی هستند که با فروش خانه و خودرو و حتی جهیزیه دختر خود و به امید چند برابر شدن پول خود راهی این بازار شده‌اند. عباس یکی از سهامدارانی است که با زحمت فراوان در تیرماه امسال با دریافت 200 میلیون تومان وام وارد بازار سهام شده است. وی به «ایران» می‌گوید: درآن زمان چند نفر از دوستان که از سال گذشته وارد بورس شده بودند، سود خیلی خوبی کرده بودند و به من هم توصیه کردند که وارد بازار شوم. وی می‌افزاید: من که نقدینگی کافی نداشتم با زحمت فراوان موفق به دریافت وام شدم تا در مدت دو سال اقساط آن را پرداخت کنم، اما پس از یک دوره کوتاه سودآوری، بازار ریزش کرد و هم اکنون نه تنها سود نکرده‌ام بلکه سرمایه اولیه‌ام به 95 میلیون تومان رسیده است و حالا اقساط سنگین وام هم بر گردنم است. رضا سرمایه‌گذار دیگری است که با فروش خانه خود بالاترین ریسک را کرده است. وی به «ایران» توضیح می‌دهد: با خودم گفتم یک بار برای همیشه از وضعیت متوسط خود خارج می‌شوم، از اواخر خرداد ماه خانه خود را برای فروش گذاشتم پس از پیدا شدن مشتری، در اوایل مرداد پول خانه به دستم رسید و پس از رهن یک آپارتمان 800 میلیون تومان باقی مانده را وارد بازار کردم. وی اضافه می‌کند: با راهنمایی یکی از دوستان که چند سالی است در بورس فعال است، سهام خریدم، اما پس از چند روز بورس ریخت و حالا هم خانه‌ام را از دست داده‌ام و با رشد قیمت‌ها دیگر نمی‌توانم خانه بخرم. ایرج که با خودروی پراید مدل 98 خود درتاکسی‌های اینترنتی کار می‌کرد، از جمله کسانی است که با فروش خودروی خود به‌دنبال زندگی بهتر وارد بازار شده است، اما او هم مانند سایرین بخت یارش نبوده است. وی می‌گوید: هم اکنون برای گذران زندگی روی خودروی یکی از اقوام کار می‌کنم. در کنار این ریسک‌ها، نسرین، سهامداری است که با فروش جهیزیه دختر خود ریسک بالایی کرده است. وی به «ایران» می‌گوید: دراوایل امسال با توصیه یکی از همسایگان 40 میلیون تومان پس‌انداز خود را از بانک گرفتم و وارد بورس شدم و سود خیلی خوبی کردم به طوری که ظرف سه ماه پول من به 81 میلیون تومان رسید. وی می‌افزاید: چون سرمایه دیگری نداشتم، با مشورت دخترم به فکر فروش جهیزیه افتادم و با فروش یخچال، ماشین لباسشویی و... 70 میلیون تومان دیگر سهام خریدم، اما این بار نه تنها سودی درکار نبود بلکه سرمایه‌ام هم به 45 میلیون تومان رسیده است با این تفاوت که به‌دلیل رشد شدید قیمت لوازم دیگر قادر به خرید لوازم فروخته شده نیستم.
بورس در بلندمدت رقیب ندارد
باوجود تجربه‌های تلخی که از سوی برخی از سهامداران روایت شد، اما واقعیت این است که بازار سرمایه در بلندمدت از نظر بازدهی رقیب ندارد و هیچ بازاری به این میزان نمی‌تواند سودآوری داشته باشد. اما همانگونه که گفته شد، نگاه کوتاه مدت و کسب سود مقطعی از آن ممکن است با دوره‌های اصلاحی بازار همراه شود و سهامدار را با زیان مواجه کند. با این حال به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه، حتی کسانی که طی ماه‌های اخیر متضرر شده‌اند و نتوانسته‌اند از بازار خارج شوند در یک دوره شش ماهه تا یکساله زیان آنها جبران خواهد شد. بررسی میزان بازدهی شش بازار سهام، سکه، طلای 18 عیار، مسکن و سپرده بانکی در حدود 8 سال اخیر یعنی از ابتدای سال 1392 تا روز گذشته نشان دهنده ارقام جالبی است. درمیان این بازارها بالاترین بازدهی با 3 هزار و 179 درصد دراختیار بورس تهران است. پس از آن طلای 18 عیار با 819 درصد در رتبه دوم، سکه تمام بهار آزادی با 806 درصد در رتبه سوم و دلار امریکا و مسکن به ترتیب با 688 درصد و 636 درصد درجایگاه چهارم و پنجم بازدهی بلندمدت هستند. در انتهای این جدول هم سپرده‌های بانکی قرار دارد که در این مدت 153 درصد بازدهی داشته است.

بازارهایی که نوسان زیادی دارند

علی اسلامی بیدگلی
کارشناس بازار سرمایه
همواره کارشناسان بازار سرمایه این توصیه را به سهامداران می‌کنند که پس اندازها و دارایی‌های ضروری خود را درگیر بازارهای سرمایه‌گذاری بخصوص بازار سرمایه که نیاز به تحلیل ریسک دارد، نکنند. درمجموع بازارهای ایران همواره با نوسانات زیادی همراه هستند و تحت تأثیر ریسک‌های مختلفی قرار دارند، متغیرهایی که گاه بسیار پیچیده‌اند. بر همین اساس کسانی که بدون داشتن اطلاعات کافی وارد بازار سرمایه می‌شوند، دچار زیان خواهند شد. دلیل آن هم این است که در دوره‌های هیجانی به بازار وارد می‌شوند درحالی که آموزش و زیرساخت‌های لازم برای این ورود وجود ندارد.  در چهارماهه نخست امسال، می‌باید تدابیری برای ورود غیرمستقیم سرمایه‌گذاران تازه وارد به بورس اندیشیده  و این آگاهی به مردم داده می‌شد که بازار سرمایه یک بازار بلندمدت است و با فروش خانه، خودرو و جهیزیه نمی‌توان در آن به‌صورت کوتاه مدت سود کرد. این در حالی است که تجربه تاریخی نشان می‌دهد که همواره بازار سرمایه در بلندمدت بازدهی به مراتب بالاتری از سایر بازارهایی مانند طلا، ارز، مسکن و خودرو دارد و به طور طبیعی در برخی از مقاطع دچار نوسانات کوتاه مدت می‌شود. برای جلوگیری از تکرار این تجربه چند راهکار وجود دارد. در ابتدا مدیران و مسئولان ذیربط نباید به‌صورت جداگانه و پراکنده درباره بازار سرمایه اظهارنظر کنند چرا که این بازار به یک سخنگوی واحد نیاز دارد. این در حالی است که برخی از مسئولان دانش تخصصی مورد نیاز را ندارند و اظهارنظرهای آنها به‌دلیل ساختار بازار سرمایه تأثیر زیادی بر این بازار می‌گذارد. علاوه بر این سازمان بورس به‌عنوان متولی بازار باید از محل درآمدهای خود، اعتبار مناسبی برای آموزش و فرهنگ‌سازی درنظر بگیرد تا با افزایش سطح آگاهی مردم شاهد تکرار این تجربه‌ها نباشیم. همچنین درکنار آموزش و فرهنگ‌سازی این سازمان باید برای ارتقای زیرساخت‌های مورد نیاز نیز تلاش کند.

 وزیر صنعت، معدن و تجارت (صمت) از ترخیص ۱.۲ میلیون تن کالا، معادل حدود یک هشتم کالاهای موجود از گمرک‌های کشور در ۱۰ روز اخیر خبر داد.علیرضا رزم‌حسینی اظهار کرد: این میزان از کالاهای ترخیص شده از مجموعه ۸.۳ میلیون تن کالاهای رسوبی مانده در گمرک‌ها بوده که ۴.۳ میلیون تن آن کالاهای اساسی و ۴ میلیون تن دیگر مواد اولیه کارخانه‌ها بوده است. وی با اشاره به اینکه ترخیص ۱.۲ میلیون تن کالاهای رسوبی گمرک‌ها از ۱۰ روز پیش پس از ابلاغ مصوبه ستاد اقتصادی دولت به ریاست رئیس‌جمهوری مبنی بر ترخیص سریع کالاهای رسوبی مانده در گمرک انجام شده است، گفت: تعامل و همکاری خوبی میان گمرک جمهوری اسلامی ایران، بانک مرکزی، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت، دادستانی کشور و دستگاه قضا بوده است. وزیر صنعت، معدن و تجارت همچنین وعده داد که کالاهای ترخیص شده بتدریج وارد شبکه توزیع خواهد شد و ظرف هفته‌های آینده تأثیر خود را بر بازار می‌گذارد. رزم حسینی همچنین با بیان اینکه وزارت صمت ۴۰ درصد از اقتصاد و ۳۸ درصد اشتغال کشور را در دست دارد، گفت که این وزارتخانه باید برای فراوانی کالا و تأمین مواد اولیه کارخانه‌ها اقدام کند، اما باید بپذیریم که در یک شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم و در این شرایط همه باید دست به دست هم دهند و با تعامل شرایط را تسهیل کنند. وی که در یک برنامه تلویزیونی سخن می‌گفت، درخصوص برخی کالاها که صاحبان آنها تمایلی به ترخیص آنها از گمرک‌های کشور ندارند نیز اظهار کرد: بر اساس قوانین، گمرک تصویب کرده که چنانچه صاحبان کالاها نسبت به ترخیص کالا‌های خود اقدام نکنند این کالاها به املاک تملیکی می‌روند و به مزایده گذاشته خواهند شد. وزیر صنعت، معدن و تجارت در پایان از ترخیص ۳۵ هزار تن برنج‌های مانده در گمرک‌های کشور خبر داد و گفت: این میزان از برنج نیز به بازار عرضه خواهد شد و تأثیر خود را بزودی بر بازار خواهد گذاشت. لازم به یادآوری است که با ابلاغ مصوبات اخیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت و ستاد تنظیم بازار، برای رفع موانع ترخیص کالا که در اهم آن حل و فصل مشکلات ارزی قرار داشت، مقرر شد که بانک مرکزی تأمین ارز ترجیحی کالاهای اساسی فاقد اسناد مالکیت، با اولویت اعلامی وزارت صمت انجام دهد، همچنین بانک مرکزی نسبت به صدور اعلامیه تأمین ارز برای کالاهای اساسی اعتباری با تعهد سه ماهه از زمان ترخیص کالا از گمرک (جهت تأمین ارز ترجیحی) اقدام کند. از سوی دیگر کالاهای اساسی و کالاهای ضروری مورد نیاز واحدهای تولیدی با تشخیص و اعلام وزارت صمت (دارای قبض انبار تا ۱۰ آبان‌ماه ۹۹)، بدون الزام به کدرهگیری بانک مرکزی، از گمرک‌ها ترخیص شوند؛ به گونه‌ای که از تاریخ ۱۰ آبان به بعد واردکنندگان بتوانند از رویه‌های بانکی (ارز نیما)، واردات در مقابل صادرات (خود و غیر)، برای پروانه‌های صادراتی سال ۱۳۹۸ به بعد، ارز اشخاص، از طریق سامانه جامع تجارت (کنترل توسط صمت و بانک مرکزی) استفاده کنند. همچنین گمرک ایران موظف شده نسبت به ترخیص درصدی کالاهای اساسی و نهاده‌های تولید (ردیف تعرفه و اولویت توسط صمت اعلام می‌شود) تا سقف ۹۰ درصد که در صف «تخصیص» یا «تأمین» ارز بانکی باشند اقدام کند و از سویی چنانچه ردیف تعرفه مندرج در ثبت سفارش کالا با استنباط گمرک تغییر کند، مشروط بر اینکه شرح تجاری کالا تغییر نکند و ردیف تعرفه استنباطی گمرک، جزو ردیف تعرفه کالاهای ممنوعه (گروه۴) یا اولویت ارزی غیرفعال (گروه ۲۷)، یا ردیف تعرفه کالاهای دارای تولید مشابه داخلی نباشد، درخصوص اقلام گروه‌های ۱ و ۲۱، ۲۲، ۲۳ و ۲۴، نیازی به اصلاح ثبت سفارش وزارت صمت نخواهد بود./ایسنا