کارگردان: مجید مجیدی. آغاز نمایش در سینماهای بهمن، فلسطین، ملت، اروپا، آستارا، ایران، شهر هنر، تیسفون، صحرا، ماندانا، گلریز، ری و شهر قشنگ
فیلم سینمایی گلهای داوودی
کارگردان : رسول صدر عاملی . برنده پنج لوح زرین از سومین جشنواره فیلم فجر. آغاز نمایش در سینماهای فرهنگ، صحرا، میلاد، قیام، گلریز، ونوس و آرش
حمله عراق به مسجد جامع اصفهان و چغازنبیل و گزارش یونسکو
حمله به تاریخ ایران
رژیم بعث عراق در جنگ 8 ساله تحمیلی به هیچ قاعده بینالمللی پایبند نبود و نمونه مهم این موضوع حمله به تاریخ ایران و آثار باستانی کشورمان در شهرهای مختلف بود؛ حملاتی که اعتراض جهانی را هم به همراه داشت و باعث شد 11 اسفند سال 1365 نماینده یونسکو (سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد) برای تهیه گزارش بینالمللی از آثار تاریخی بمباران شده از سوی ارتش عراق به تهران و سپس اصفهان سفر کند. در شرایطی که عراق معاهده 1954 لاهه درباره حفاظت از اموال فرهنگی هنگام جنگ مسلحانه را امضا کرده بود ولی نیروهای نظامی این کشور بخصوص نیروی هوایی بارها محوطههای باستانی و آثار تاریخی ایران را بمباران کردند.وقوع جنگ در استانهای غربی کشور که همگی پیشینهای چند هزارساله دارند و همچنین حملات هوایی عراق به شهرهای مختلف از تهران گرفته تا اصفهان و... باعث شد که در سالهای جنگ محوطههای تاریخی و باستانی زیادی همچون خانه معتمد وزیری در سنندج (بیش از 50 درصد)، تپه تاریخی ربط در استان آذربایجان غربی، قلعه تاریخی سینگان در شهر اشنویه (کاملاً تخریب شد)، عمارت خسرو، بنای چهارطاقی و بان قلعه در قصر شیرین، خانه صادرم الدوله، تکیه معاون الملک و تکیه بیگلربیگی در کرمانشاه، قلعه والی در ایلام، قلعه پوراشرف در دره شهر آسیب دیدند. همچنین در طول این سالها بیشترین محوطهها و آثار تاریخی که مورد تخریب ارتش عراق قرار گرفتند مربوط به استان خوزستان بودند. محوطهها و بناهایی همچون ایوان کرخه، تپههای دوسلق، تپه فکه، تپههایام دبس، کوشک حمیدیه، هفت تپه و گورستانهای سلطنتی آن و قلعه باستانی شوش در جریان 8 سال جنگ تحمیلی از گزند ارتش عراق در امان نماندند.در این بین اما مهمترین آسیبی که رژیم بعث به محوطههای تاریخی و باستانی ایران وارد کرد مربوط به حمله هوایی به دو اثر ثبت جهانی ایران که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفتهاند، بود. محوطه باستانی چغازنبیل و بافت تاریخی اصفهان و مسجد عتیق (مسجد جامع) که از آن بهعنوان کلکسیون تاریخ معماری اسلامی یاد میشود در جریان جنگ تحمیلی مورد هجوم ارتش عراق قراگرفت. هنوز هم بسیاری از ساکنان بافت تاریخی و مرکزی اصفهان ساعت یک بعد از ظهر روز چهارشنبه 22 اسفند ماه 1363 را فراموش نکردهاند، زمانی که بخش شمالی مرکز تاریخی اصفهان که از تراکم جمعیت بالایی هم برخوردار است مورد حمله هواپیماهای عراق قرار گرفت. در این حمله گنبد جنوبی و کمی از گنبد شمالی مسجد جامع عتیق بشدت تخریب شدند. حمله عراق به چغازنبیل و مسجد جامع اصفهان واکنشها و اعتراضات جهانی بهدنبال داشت و یونسکو با انتشار گزارش و بیانیهای عراق را به خاطر این حملات محکوم و از این کشور خواست به تعهدات بینالمللی پایبند باشد.
عملیات کربلای پنج
پیروز حقیقی جنگ
محمد گرشاسبی/ با پایان عملیات بیتالمقدس در سوم خرداد 1361 خرمشهر آزاد شد اما شلمچه در دست ارتش بعث عراق ماند. هزاران بعثی در شلمچه حالت دفاعی گرفتند و دژ بزرگی داخل خاک ایران تشکیل دادند و تا سال 1365 این منطقه را در اشغال خود داشتند.
اشغال شلمچه در کنار عزمی که برای رسیدن به شمال بصره وجود داشت فرماندهان جنگ را بر آن داشت تا طرحی برای یک عملیات بزرگ تدوین کنند. عملیاتی که کربلای 4 نام گرفت و به جز محورهای شمالی و میانی که به پیشروی نیروهای ایرانی در شلمچه منجر شد، بهدلیل لو رفتن محور جنوبی و شهادت غواصها ناتمام ماند و شلمچه آزاد نشد. اما تصمیم آنی فرماندهان با توجه به اینکه هنوز 12 لشکر به شهرها بازنگشته و در آن سو هزاران عراقی سرخوش از پیروزی به شهرها رفته بودند، موجب شد عملیات کربلای 5 خیلی سریع برنامهریزی و آغاز شود. ساعت 1:30 بامداد 19 دی رزمندگان در همان ساعات اولیه، شلمچه را پس از 6 سال اشغال آزاد کردند و همان شب به مواضع دشمن در کانال پرورش ماهی و منطقه پنج ضلعی رسیدند. ایرانیها در جزیره بُوارین هم وارد شدند و فرماندهان بعثی ناچارشدند بخشی از نیروها را برای حفظ بُوارین عقب بکشند. همین فرصت کافی بود تا رزمندگان مواضع هلالی شکل را فتح و بسرعت به شمال بصره پیشروی کنند. صدام که میدانست سقوط بصره، به پایان حکومت او منجر خواهد شد لشکرهای 1، 2، 3 و6 گارد ریاست جمهوری را به جبهه جنگ آورد. تلاش بعثیها برای عقب زدن ایران از غرب کانال پرورش ماهی، توسل به سلاح شیمیایی و حجم سنگین آتش روی رزمندگان بینتیجه بود. هرچه پاتکهای نیروهای عراقی شدیدتر میشد رزمندگان هم به بصره نزدیک میشدند. تا شب هشتم عملیات، عراق 42 هزار نیروی خود را از دست داد و ایرانیها به 12 کیلومتری بصره رسیدند. صدام به شهر فاس مراکش رفت تا در جلسه فوقالعاده اتحادیه عرب از ارتشهای عربی کمک بخواهد. روز دهم عملیات ارتشهای اردن، مصر، مراکش، سودان، کویت، عربستان و امارات به منطقه شلمچه آمدند. ورود آنها، پیشروی رزمندگان را متوقف کرد و صدام در چند قدمی سقوط نجات پیدا کرد. با این حال بخش اعظمی از اراضی شرق بصره در کنترل ایران ماند. رادیو بیبیسی اعلام کرد: «موفقیت ایران در عبور از دریاچه ماهی، یک بار دیگر توانایی ایران در عبور از آبراهها را نشان داد.» مجله امریکایی نیوزویک هم نوشت: «تهاجم ایرانیها ثابت کرد که در این جنگ یک طرف حقیقتاً بر دیگری پیروز است.»
شکلگیری ستاد بسیج اقتصادی
زندگی کوپنی
جنگ تحمیلی و فشار تحریمهای اقتصادی در دهه 60 وضعیت ویژهای را بر معیشت مردم ایران حاکم کرده بود؛ از یک سو ایران بهدلیل تحریم نمیتوانست نفت خود را با قیمت و در شرایط مناسب بفروشد و درآمد ارزی کشور با کاهش چشمگیر روبهرو شده بود و از سوی دیگر به خاطر شرایط جنگی واردات کالاهای اساسی و... با سختیهای بسیاری ممکن میشد. این شرایط ویژه نیازمند تصمیمگیری و مدیریت اقتصادی خاص بود؛ اتفاقی که باعث شکلگیری «ستاد بسیج اقتصادی» شد. ستادی که بر سهمیهبندی کالای اساسی و سوخت و همچنین توزیع کوپنی کالاهای اساسی بین مردم نسبت به جمعیت خانوارها رأی داد و آن را اجرایی کرد.
بهزاد نبوی که مدتی در سالهای جنگ سرپرستی ستاد بسیج اقتصادی را برعهده داشت، در جلسه «ضرورتها و الزامات سیاستهای اقتصادی دولت در دوران دفاع مقدس» در سال 1394 درباره اقتصاد کوپنی و ستاد بسیج اقتصادی گفت:«در ستاد بسیج اقتصادی، جلسات منظم داشتیم که هر هفته چند روز، صبحهای زود برگزار میشد. هر کمیتهای زیرمجموعه داشت از جمله توزیع، سوخت و انرژی، حمل و نقل، صنایع و... و هر کدام مسئول بخشی از کارهایی بودند که به عهده ستاد بسیج بود. این ستاد بهدلیل جلوگیری از بروز بحرانهای مرسوم و معمول در زمان جنگ در کشور تشکیل شده بود. برنامهریزی درازمدت یا سیاستهایی برای تدوین اقتصادی دولت نداشت، آمده بود تا جلوی مشکلات فوری و آنی را که در طول و بعد از هر جنگی ممکن است بروز کند حتیالامکان کم کند. در کمیته توزیع مهمترین تصمیمی که گرفته شد سهمیهبندی کالای اساسی و سوخت بود. از دیگر کارهای کمیته کنترل توزیع برخی از کالاهای مهم و بررسی کلی الگوی مصرف برخی از اقلام و کالاها آن هم در ارتباط با جنگ بود. مثلاً سعی میشد مصرف کالاهایی که امکان وارداتش نبود، به طریقی کنترل شود. یک سری از کالاها با چاپ کوپن بهصورت سهمیهای و با قیمت مشخص در اختیار مردم قرار میگرفت. یک سری کالاها از طریق دفترچه ستاد بسیج اقتصادی بین افراد در سطح محلات و شهرها توزیع میشدند. برخی کالاها هم از طریق تعاونیهای کارمندی، کارگری و... بین مردم توزیع میشد. دولت مقدار توزیع را مشخص میکرد و بر توزیعکنندهها و فروشندگان جزء نظارت داشت و کوپن دریافت میکرد و به این شکل سیستم بسته میشد. هم قیمت و هم میزان کنترل میشد. در تعاونیها هم جایی نبود که بتوانند قیمتها را بیرویه بالا ببرند و توزیع و مقدار کالاها را کم و زیاد کنند. غیر از کالاهای اساسی، سوخت یعنی نفت، بنزین و گازوئیل هم از کالاهایی بود که توسط سیستم کالابرگ بین مردم توزیع میشد.»
در سالهای ابتدایی دهه 60 بسیاری از کالاها از صابون و پودر لباسشویی گرفته تا روغن و گوشت و برنج بهصورت کوپنی و با ایستادن در صفهای طولانی توزیع میشد و در این بین اوج ماجرای زندگی کوپنی زمانی بود که بهدلیل فشارهای اقتصادی و تحریمها حتی سوخت و بنزین هم در کشور کوپنی شد. در تیرماه سال 1365 قیمت نفت به هر بشکه حدود 10 دلار رسید و درآمدهای نفتی کشور به کمتر از 3 میلیارد دلار کاهش یافت؛ اتفاقی که باعث شد دولت وقت «بنزین» را هم به فهرست کوپن اضافه کند.
روز پنجشنبه دهم مهر سال 1365 غلامرضا آقازاده در جمع خبرنگاران برای اولین بار از «کوپنی شدن بنزین» خبر داد. روزنامه اطلاعات در پوشش این خبر به نقل از او نوشت: «با توجه به اینکه ما در جنگ هستیم و باید ذخیرهای مطمئن در اختیار داشته باشیم یک برنامه توزیع موقت بنزین درنظر گرفته شده است.»
بعد از اعلام این خبر، وزارت نفت از افراد خواست به مدت 15 روز با حضور در شعب بانکهای ملی، ملت و صادرات و ارائه مدارک لازم کوپن بنزین را دریافت کنند. شعب بانک ملی کوپن بنزین خودروهای شخصی، بانک ملت کوپن وانت بارها و بانک سپه هم مسئول توزیع کوپن تاکسیها شده بود. طبق آن طرح همه دارندگان خودرو با توجه به مدل خودروی خود کوپن بنزین دریافت میکردند. در آن زمان سهمیه کوپن خودروهای پر مصرف 60 لیتر و کم مصرفها 40 لیتر در ماه بود.
تهیه و تنظیم:حسن مجیدی
دریغا تو رفتی
سلمان هراتی درگذشت
«باید در سوگ یکی از حماسه سرایان انقلاب، به گفته ابوالفضل بیهقی لختی قلم رابگریانیم.» دست گلچین روزگار، گلی را از باغستان هماره بهار انقلاب چید، سلمان هراتی[متولد سال ۱۳۳۸ در روستای مرزدشت تنکابن مازندران] شاعر جوان و مسلمان معاصر درگذشت و در سوگ خود هنرمندان مسلمان را به تعزیه نشاند.هراتی از شاعرانی بوده که با زبان نیمایی و شعر سپید، خدمات بسیاری به شعر انقلاب کرد و غزلهایش از شیوایی خاصی برخوردار بود.شعر وی از جهت گیریهای بجا و شایستهای در دفاع از مردم محروم برخوردار بود. او با همان سادگی روستایی، درد این قشر از جامعه را بازگو میکرد و چه خوب هم از عهده این کار بر میآمد.
هراتی معلمی بود در یکی از روستاهای شمال ایران و در راه هدف خود که پرورش و تعلیم دانشآموزان این مرزو بوم بود، در سانحه رانندگی [روز ۹ آبان در راه مدرسه و در جاده تنکابن به لنگرود] دعوت حق را پاسخ گفت.از وی مجموعه شعری با عنوان «از آسمان سبز» از سوی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی به چاپ رسیده است.
روزنامه کیهان- دوشنبه 12 آبان 1365
پایداری یک شهر
شدیدترین حمله هوایی به اندیمشک
دیروز[چهارشنبه 5 آذر 1365] ساعت12 ظهر، شهر اندیمشک به مدت 100 دقیقه مورد شدیدترین حملات هوایی جنگنده بمب افکنهای ارتش بعث قرار گرفت و ده ها بمب روی این شهر ریخته شد. در این حمله ایستگاه راهآهن اندیمشک، بازار، ساختمانهای اداری و مسکونی بمباران شد و ده ها نفر از غیرنظامیان شهید شدند. بر اثر این فاجعه در تمام خوزستان امروز 6 آذر 1365عزای عمومی اعلام شد.
روزنامه کیهان- پنجشنبه 6 آذر 1365
آخرین نتایج سرشماری سال 1365 اعلام شد
جمعیت کشور به ۵۰ میلیون نفر رسید
نرخ رشد ناخالص جمعیت ایران یکی از بالاترین نرخهای رشد در جهان است. دکتر مجید جمشیدی رئیس مرکز آمار ایران در مصاحبهای آخرین آمار حاصله از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1365 را که در مهر ماه سالجاری انجام شد، اعلام کرد.وی گفت: جمعیت کل کشور در پایان سرشماری بالغ بر 49/764/874 بوده است که این جمعیت در بیست و چهار استان، ۱۹۵ شهرستان، 4۹۷ شهر و 1584 دهستان زندگی میکنند. تعداد آبادیها در کل کشور بالغ بر104108 واحد بوده است که از این تعداد ۳۸۷۹۸ نقطه خالی از سکنه و 65310 آبادی مسکونی بودهاند که در 35885 واحد از این آبادیها بیشتر از بیست خانوار روستایی زندگی میکنند.
تعداد جمعیت شهرنشین کشور 894/952/26 نفراست. حدود ۲4۸46۳ نفر از جمعیت کشور نه در شهر زندگی میکنند و نه در روستا که این عده عمدتاً شامل خانوارهای عشایری هستند. نتایج آمار بهدست آمده نشان میدهد که 5/45 درصد از جمعیت کشور در شهرها زندگی میکنند.این در حالی است که در جمعیت شهرنشین کشور در سرشماری سال ۱۳۵۵ بالغ بر چهل و هشت درصد بوده است.رئیس مرکز آمار ایران گفت: رشد ناخالص سالانه جمعیت در کشور در ده ساله اخیر حدود چهار درصد بوده که از بالاترین نرخهای رشد جمعیت در جهان است. رشد ناخالص جمعیت در نقاط شهری 2/5 و در روستاها 6/2 درصد بوده است. بیشترین رشد جمعیت در کل کشور در استان سیستان وبلوچستان اتفاق افتاده که بالغ بر 1/6 درصد است و این بیشتر بهدلیل مهاجرپذیر شدن این استان میباشد. ضمناً استان خوزستان کمترین رشد جمعیت را داشته است.
حدود ۱۸ میلیون نفر از جمعیت کشور در چهل شهر که بالای صد هزار نفر جمعیت دارند زندگی میکنند و براساس همین آمار 5/66 درصد از جمعیت کشور در همین چهل شهر ساکن هستند. پرجمعیتترین استان کشور استان تهران است که 480/719/8 نفر جمعیت دارد و کمترین جمعیت شهری در استان کهگیلویه وبویراحمد زندگی میکنند و بالغ بر ۱۱۱۰۰۰ نفر میباشند. تهران پرجمعیتترین شهر ایران بالغ بر 029/022/6 نفر جمعیت داشته است. مشهد با 5/1 میلیون نفر جمعیت و اصفهان با حدود یک میلیون جمعیت در ردیفهای بعدی قرار دارند. وی خاطرنشان ساخت، در صورتی که رشد جمعیت به همین صورت ادامه یابد جمعیت کشور در سال ۱۳۷۰ بیش از شصت میلیون نفر خواهد بود و تهران ۱۱ میلیون نفر جمعیت خواهد داشت. دکتر جمشیدی در زمینه بعد خانوار (تعداد افرادی که در یک خانوار زندگی میکنند) آماری را ارائه کرد که بر آن اساس متوسط تعداد افراد خانوار در کل کشور 1/5 نفر میباشد. بالاترین تعداد افراد خانوار در استان خوزستان با 6 نفر و کمترین تعداد افراد خانوار در تهران با 5/4 نفر است. تعداد افراد باسواد در کل کشور ۲۸4۱6۳۹4 نفر بالای شش سال سن داشتهاند که از این عده 554/805/23 نفر باسوادند و بر همین اساس 6۲ درصد جمعیت شش سال به بالا باسواد هستند.
روزنامه اطلاعات- چهارشنبه 13 اسفند 1365