پریسا عظیمی
نه سن می‌شناسد نه جنس. از دختر بچه 8 ساله تا پیرزن 80 ساله همه بورسی‌اند. اهالی مال ملا چند سالی قبل از آنکه تب بورس همه ایران را بگیرد و همه عضو سامانه سجام شوند، با بورس آشنا شده بودند.
«مال ملا» در 4 کیلومتری شهر لنده واقع دراستان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. مانند بسیاری دیگر از روستاهای ایران فعالیت‌های روزمره مردم  کشاورزی و دامداری است اما علاوه بر آن در بازار بورس هم به خرید و فروش سهام مشغولند. روستایی که برخی به شوخی آن را «مال استریت» (متأثر از نام «وال استریت»، نام خیابانی در محله منهتن و مهد مهم‌ترین مراکز اقتصادی امریکاست) می‌نامند. مال ملایی‌ها اعتقاد دارند بورس شغل دوم و درآمد اول آن‌ها شده است. نکته جالب فعالیت بورسی روستاییان مال ملا، جمع شدن آن‌ها در سایه‌سار درخت «کنار» پیری است که زیر آن به تبادل اطلاعات بورسی خود مشغول می‌شوند و از این درخت می‌توان به عنوان خاص‌ترین تالار بورس دنیا یاد کرد.
«جعفر محمدی»، دهیار ۳۵ ساله این روستا که ۱۱سال است دهیار مال ملاست؛ به خبرنگار ما می‌گوید: مردم روستا از سال ۹۲ به کمک یکی از اهالی که کارمند بانک‌ بود، با بازار بورس آشنا شدند و با اطلاعات و آموزش‌هایی که وی به مردم می‌داد، کم کم علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این بازار شدند. وی اطلاعات اولیه بورس را به مردم می‌داد و آنها نیز از این اطلاعات استقبال می‌کردند و کم کم وارد این کار شدند و امسال هم مشارکت مردم روستا به دلیل سوددهی خوبی که در بازار بورس اتفاق افتاد، بیشتر بود تا حدی که اکنون حدود ۸۵ درصد اهالی از سرمایه‌گذاران بازار بورس هستند.
محمدی می‌افزاید: روستای مال ملا ۳۵ خانوار و ۵۱۳ نفر جمعیت دارد که اکنون از هر خانوار دو تا سه نفر در بازار بورس فعالیت می‌کند.
به گفته وی، نداشتن اینترنت پرسرعت یکی از دردسرهایی است که در کار خرید و فروش سهام مردم روستا مشکلاتی را ایجاد کرده است.
وی در عین حال این نکته را هم یادآور می‌شود که اهالی روستا در کنار خرید و فروش سهام، کار کشاورزی و دامداری را رها نکرده‌اند و معتقد است با سرمایه‌گذاری در بورس کارشان رونق بیشتری هم پیدا کرده است.
دهیار مال ملا اظهار می‌دارد: قبلاً که از کنار جمع اهالی روستا گذر می‌کردیم، صحبت‌ها بر سر گاو و گوسفند و مرغ و خروس و این چیزها بود اما الان که از کنار کوچک‌ترین جمع‌ها می‌گذریم، می‌بینیم که مردم در مورد بورس و داد و ستد و اینکه کدام سهام را بخریم بهتر است و سود بیشتری دارد، صحبت می‌کنند.
کمک بورس به کشاورزی
«علی محمدی»، از اهالی روستای مال ملاست که مدتی است از سهامداران بازار بورس شده و سود خوبی هم به دست آورده است. وی که کشاورزی هم می‌کند، به خبرنگار ما می‌گوید: در گذشته اگر در کار کشاورزی خسارتی به ما وارد می‌شد، به دلیل مشکلات مالی نمی‌توانستیم خسارت را جبران کنیم اما اکنون با استفاده از سود سهام می‌توانیم با خرید تجهیزات و مواد لازم مانند کود و سم و... خسارت وارده را جبران کنیم. در واقع با دانشی که در این زمینه پیدا کردیم، کار کشاورزی و دامداری‌مان هم  رونق بهتری گرفته است.
به گفته یکی دیگر از اهالی این روستا، عده‌ای با ۵۰ و ۱۰۰ میلیون تومان وارد بازار بورس شدند اما الان سرمایه بالای یک میلیارد تومان دارند و به سود خوبی دست پیدا کردند. در کنار خرید و فروش سهام، دامداری و کشاورزی را هم دارند اما در بورس نیز فعالیت می‌کنند.
وی می‌گوید: نخبگان روستا مردم را آموزش می‌دهند و سعی می‌کنند بهترین سهام‌ها را برای آنها انتخاب کنند تا در کمترین زمان به بیشترین سود برسند.
نکته حائزاهمیت برای فعالان بازار بورس روستای مال ملا این است که روستایشان از زیرساخت‌های ارتباطی بی‌بهره مانده است. آنها می‌گویند: فعالیت در این زمینه اینترنت پرسرعت می‌خواهد اما از آن بی‌بهره اند و این مسأله باعث شده که در کارشان وقفه ایجاد شود. به خاطر همین مجبورند صبح زود با موتور و ماشین به نزدیکترین مکانی بروند که با روستایشان 3 کیلومتر فاصله دارد تا بتوانند بموقع و سروقت به خرید و فروش سهام‌هایشان بپردازند تا از بازار بورس عقب نمانند.
به دنبال صحبت‌های اهالی روستای مال ملا درخصوص نداشتن اینترنت پرسرعت در روستایشان به سراغ «سید محمد‌هادی امیری»، مدیر مخابرات منطقه کهگیلویه و بویراحمد رفتیم. وی به محض شنیدن مشکلات اینترنتی این روستا، این نوید را به اهالی «مال ملا » داد که تا پایان مردادماه اینترنت پرسرعت برای مردم این روستا فعال خواهد شد.
وی البته ذکر این نکته را هم حائزاهمیت دانست که این کار در صورتی محقق خواهد شد که تکنولوژی‌هایی را که لازم است در این رابطه داشته باشیم و بتوانیم آنها را تهیه کنیم زیرا مسأله تحریم‌ها باعث شده که برخی از تکنولوژی‌ها و تجهیزات بموقع وارد کشور نشود.
مدیر مخابرات منطقه کهگیلویه و بویراحمد به این موضوع که اهالی روستای مال ملا در حال حاضر بیش از ۱۰۰ شماره تلفن خانگی دارند که پوشش تلفن همراه اول را نیز دارد، اشاره و تصریح می‌کند: به محض تأمین تکنولوژی از طریق شرکت همراه اول نسبت به تأمین ارتباط اینترنت «3G» و «4G» برای مردم روستا اقدام خواهیم کرد. تمام تلاش ما این است که همه روستاهای بالای ۲۰ خانوار استان را تا پایان امسال به اینترنت «3G » و «4G» مجهز کنیم.

حمیرا حیدریان
 خبرنگار
حکاکی‌ها، نقوش برجسته و مستندسازی رویدادهای تاریخی روی سنگ قبرها از ویژگی‌های گورستان‌های ارامنه در استان چهارمحال و بختیاری است و همین ویژگی‌ها هم 17 گورستان آنان را به ثبت ملی رسانده است. به گزارش «ایران»، گورستان‌های ارامنه از سوی دیگر، پیشینه حضور دیرپای ارامنه در ایران را نشان می‌دهد، این پیشینه به شهادت نقوش سنگ قبرها از 4 قرن هم فراتر می‌رود.
رئیس گروه حفظ و احیای اداره ‌کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی چهارمحال و بختیاری  در گفت‌وگو با خبرنگار ایران گفت: ۱۷ گورستان متعلق به هموطنان ارامنه‌ای که در طول تاریخ از نقاط دیگر کشور به چهارمحال و بختیاری سفر کرده‌اند، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است که  تحقیقات نشان می‌دهد این گورستان‌ها به دوره شاه عباس صفوی تا دوره قاجار بازمی‌گردد.
واحد جولایی با بیان اینکه ثبت این قبرها از سال 81 تا 90 انجام شده است، افزود: این گورستان‌ها در روستاهای سیِرکَ، گوشکی، گلوگرد، گشنیزجان، معموره، لیواسگان، کنرک علیا، غرب آقبلاغ، شمال آقبلاغ، شرق قلعه ممکا، شمال قلعه ممکا، سناجان، وستگان، حاجی‌آباد، بلداجی و آزادگان در شهرستان‌های شهرکرد، بروجن، کیار، بن و خانمیرزا قرار دارند.
وی نقوش حک شده روی سنگ قبرها را یکی از اسناد مهم و تاریخی عنوان کرد و اظهارداشت: نقوش زیبا و متنوعی  روی هر یک از سنگ قبرها وجود دارد که هر یک نشان از سند تاریخی از زمان حضور ارامنه در روستاهای این استان هستند که خود بیانگر قدمت تاریخی این گورستان‌ها و زندگی آنان در طول تاریخ در این مناطق است. وی، نوع و قالب قبرها و سنگ‌های به کار رفته و نقوش متنوع قبور ارامنه را منحصر به فرد خواند و تصریح کرد: این سنگ‌ها، گورستان ارامنه را کاملاً با گورستان مسلمانان متمایز ساخته و نقوش روی سنگ‌ها هر کدام نشان از مستندات فرهنگی و تاریخی دارد. وی افزود: حصارکشی، محوطه‌سازی، ایجاد فضای سبز، روشنایی و احداث راه دسترسی مناسب از مهم‌ترین نیازهای گورستان‌های ارامنه در چهارمحال و بختیاری به‌شمار می‌رود. دکتر علی اصغر نوروزی، سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری نیز در گفت‌وگو با خبرنگار« ایران» گفت: تاریخ این گورستان‌ها به دوره صفوی و ورود آنان به این منطقه برای سکونت بازمی‌گردد  و نشان می‌دهد که تا یک قرن پیش و حتی تا دوره آخر پهلوی نیز [بعضاً] در آنجا زندگی می‌کردند و به مرور به ارمنستان مهاجرت کردند و این روستاها خالی از سکنه شده و تنها از آنان گورستان‌ها باقیمانده است. وی  با بیان اینکه   براساس تحقیقات و اسناد موجود، ساکنان این روستاها بیشتر  دامدار بوده‌اند، افزود: ارامنه که بیشتر کشاورز و صنعتگر بودند با ورودشان به این مناطق باعث رونق اقتصادی در این شهرها و روستاها شده بودند.
وی به ثبت ملی 17 گورستان در سراسر استان اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از قابل توجه‌ترین موضوعات در این گورستان‌ها نقوشی است که روی هر یک از سنگ قبرها حک شده است که از ابزار و پوشاک گرفته تا چهره زن و مرد روی آنها نه تنها باعث منحصر به فرد شدن آن شده و آن را خاص کرده است بلکه حکایت از تاریخ چندین قرنی این گورستان‌ها دارد. وی همچنین به وجود کلیسا در تمامی روستاهای استان اشاره کرد و بیان داشت: بجز یک کلیسا در روستای معموره باقی کلیساها از میان رفته است این یک مورد نیز بیشتر حالت موزه دارد که مدتی بعنوان کتابخانه و فضای فرهنگی مورد استفاده قرار گرفته است اما چون دیگر هیچ ارمنی در اینجا ساکن نیست کلاً کاربرد خاصی ندارد.
وی درخصوص نحوه حفاظت از گورستان‌های ارامنه ثبت ملی شده گفت: تمامی گورستان‌ها حتی آنهایی هم که تنها سه قبر در آن بوده است به ثبت رسیده است و از آنجایی که مردم کاری به این گورستان‌ها ندارند مشکل خاصی در حفاظت آن وجود ندارد ضمن اینکه نیروهای گشت و محافظت هم به آنها سرکشی می‌کنند و تاکنون مشکل خاصی ایجاد نشده است.