یوسف حیدری
گزارش نویس
«چشم انتظاری خیلی سخت است. هر روز گوش به زنگ تلفن هستیم و با هر زنگ دل‌مان آشوب می‌شود. دو سالی هست که در لیست انتظار پیوند قلبم. می‌دانی برای یک پدر هیچ چیزی بدتر از این نیست که نتواند فرزندانش را در آغوش بگیرد. از وقتی کرونا آمده این وضعیت ماست. اهدای عضو تعطیل شده و باید تا پایان عمر این ویروس، با ترس و نگرانی زندگی کنیم. اگر هم قلبی پیدا شود با این شرایط سخت می‌شود عمل کرد، البته خیلی از بیماران نیازمند عضو در جهان همین شرایط را دارند. کرونا ادامه زندگی‌ را برای ما سخت کرده است.»
سعید یکی از 25 هزار بیماری است که در لیست انتظار پیوند عضو قرار دارد. هر روز 7 تا 10 نفر از این لیست با زندگی وداع می‌کنند و از آن طرف هر 10 دقیقه، یک متقاضی اضافه می‌شود، البته این اعداد و ارقام به پیش از کرونا تعلق دارد و حالا کارشناسان می‌گویند کرونا تعداد فوتی‌ها را بالاتر برده و شرایط عمل و پیوند عضو هم سخت تر شده است. هر سال 5 تا 8 هزار نفر در ایران مرگ مغزی می‌شوند و تنها اعضای بدن نیمی از آنها قابلیت اهدا به بیماران نیازمند را دارد، اما از این تعداد هم فقط یک چهارم خانواده‌ها راضی به هدیه دادن اعضای عزیز از دست رفته خود می‌شوند.
روز ملی اهدای عضو برای خیلی از کسانی که چشم انتظار دریافت عضو هستند نویدبخش زندگی است مثل سعید اما کرونا این چشم انتظاری را برای او طولانی‌تر کرده است. می‌گوید با این وضعیت امیدی ندارد و به خانواده‌اش گفته اگر از دنیا رفت اعضای قابل استفاده بدنش را به بیماران چشم انتظار دیگری ببخشند و درنهایت بدنش را برای تحقیقات علمی به دانشگاه اهدا کنند: «سال 72 سکته کردم و از سال 84 قلبم با باتری کار می‌کند. پنج بار باتری عوض کرده‌ام اما شرایط هر روز بدتر می‌شود. مکانیزم قلب من طوری است که 15 بار می‌زند و چند ثانیه متوقف می‌شود. این وضعیت باعث شده از کار افتاده شوم و الان حتی توان بالا رفتن از پله را هم ندارم. از دو سال قبل در لیست پیوند قلب قرار گرفتم و از آن روز به بعد هیچ وقت از شهر خارج نشده‌ام تا اگر قلب مناسبی پیدا شد بتوانم سریع خودم را به بیمارستان برسانم.»
سعید لحظه لحظه چشم انتظاری خود را این طور تعریف می‌کند: «باید همیشه گوش به زنگ باشیم. این مدت یک بار از بیمارستان تماس گرفتند و گفتند خودم را سریع برسانم. لحظه سختی بود؛ از همه حلالیت گرفتم و از زیر قرآن رد شدم و رفتم بیمارستان. با تمام امیدی که در دلم زنده شده بود، خودم را برای مرگ آماده کرده بودم چون عمل پیوند قلب خیلی سخت است. توی راه بودم که دوباره تماس گرفتند و گفتند قلب قابل اهدا نیست. الان هم که به خاطر کرونا پیوندی انجام نمی‌شود چون امکان انتقال ویروس هست. از آن طرف ایمنی بدن کسی که نیازمند عضو است یا پیوند عضو شده‌ خیلی پایین است.»
مادر آیدا با سختی و مشکلات زیادی دخترش را به 21 سالگی رسانده؛ دختری که در 10 سالگی هر دو کلیه خود را از دست داد. مادر آیدا می‌گوید دخترش سالهاست که در لیست انتظار است اما کلیه مناسب پیدا نمی‌شود و حالا هم اگر کلیه‌ای پیدا شود از عمل خبری نیست: «دخترم جلوی چشمانم آب می‌شود و کاری از دست من ساخته نیست. این روزها او را با نگرانی به دیالیز می‌برم چون اگر کرونا بگیرد خیلی برایش خطرناک است. وقتی کلیه‌هایش را از دست داد با هر سختی که بود پیوند شد اما وقتی پدرش را از دست داد استرس و نگرانی باعث شد پیوند را پس بزند. 4 سال دیالیز ‌شد تا اینکه گفتند کلیه پسر 18 ساله‌ای که مرگ مغزی شده قابل پیوند است. دخترم آن موقع 14 سال داشت و یادم هست با چه شوقی به بیمارستان رفتیم اما گروه خونی این پسر B مثبت بود و گروه خونی آیدا B منفی. همین اشتباه پزشکان باعث شد پیوند در همان اتاق عمل پس بزند، الان شرایط برایش واقعاً سخت‌تر از گذشته شده و حالا هفته‌ای دوبار دیالیز می‌شود. وقتی برای دیالیز می‌رویم بیرون، با دیدن مردمی که رعایت نمی‌کنند پاک ناامید می‌شوم. آنها ما را درک نمی‌کنند. اگر شرایط همین طور ادامه پیدا کند، دخترم و بیماران دیگری که نیاز به پیوند دارند نمی‌توانند عمل کنند.»
محمد هم شرایط مشابه آیدا را دارد. هفت آذر 96 ویروس سرماخوردگی قلب او را درگیر کرد و به همین سادگی وارد لیست انتظار پیوند شد. می‌گوید با شیوع کرونا و لغو پروازها، حالا برای تهیه دارو هم مشکل دارد: «همه چیز از یک نفس تنگی ساده شروع شد. من قنادم و آن روز فکر کردم لابد به خاطر فشار کار خسته شده‌ام اما وقتی نفسم به شماره افتاد و کار به بیمارستان کشید تازه متوجه شدم عضلات قلبم از کار افتاده است. از کار افتاده شدم و در لیست پیوند قلب قرار گرفتم. الان هم با مستمری از کارافتادگی و کمک دیگران زندگی می‌کنم. دو دختر دارم و به هرحال شرایط زندگی سخت است طوری که چند وقت پیش مجبور شدم دوباره کار کنم اما بازهم حالم بد شد و مدتی بستری شدم.»
با او هم دو بار برای پیوند تماس گرفته‌اند و گفته‌اند سریع خود را به بیمارستان برساند اما هر بار در راه زنگ زده‌اند و گفته‌اند برگردد چون قلب قابل اهدا نیست: «من دارویی مصرف می کنم که یکی از بستگانم از خارج کشور تهیه می‌کند. هزینه این دارو خیلی زیاد است و با کمک خانواده و افراد خیر به دستم می‌رسد. با خوردن این دارو می‌توانم کارهای خودم را انجام بدهم اما کرونا که آمد پروازها هم لغو شد. اوایل سعی کردم در مصرف آن صرفه جویی کنم اما بالاخره تمام شد.»
از اول اسفند تا امروز فقط 36 مورد اهدای عضو در کشور انجام شده و این یعنی روند اهدای عضو و پیوند آن به بیماران نیازمند به کمترین حد ممکن رسیده است. این را دکتر مهدی شادنوش رئیس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزارت بهداشت می‌گوید. به اعتقاد او کرونا نگذاشت شادی ایثارگری مردم در سال گذشته و ارتقای 3 پله‌ای ایران در اهدای عضو کامل شود: «با تلاش همکارانم و رسانه‌ها در 11 ماهه نخست سال قبل شاخص ارتقای اهدای عضو در ایران از 26/11 درصد به 24/14 درصد ارتقا پیدا کرد اما ویروس کرونا حوزه پیوند اعضا را به شدت تحت تأثیر قرار داد، البته این فقط مختص کشور ما نیست. خیلی از کشورهای دنیا پیوند عضو را متوقف کرده اند.
هر سال در کشور بیش از 2 هزار و 500 پیوند عضو انجام می‌گیرد که بیشترین آن در اسفند ماه است. سال گذشته 3 هزار و 243 پیوند عضو در کشور انجام شد و اگر کرونا نبود بیماران بیشتری با گرفتن عضو می‌توانستند امسال زندگی تازه‌ای را آغاز کنند. متأسفانه سال گذشته 7 هزار عضو که قابلیت اهدا داشتند به خاطر رضایت ندادن خانواده‌های بیماران مرگ مغزی زیر خاک رفتند درحالی که هر عضو می‌توانست خانواده‌ای را از درد و رنج نجات دهد.»
کرونا برای آنها تنها یک ویروس نیست؛ هیولایی است که بر سر جاده زندگی ایستاده است. چه آنهایی که پیوند عضو شده‌اند و چه آنهایی که در صف انتظارند، هر دو به یک اندازه از این هیولا می‌ترسند. اولی‌ها یک درد دارند و دومی‌ها هزار و یک درد.