زهرا کشوری
خبرنگار
مردم جنوب ایران، ‌همه زاده خلیج فارس‌اند؛ از خوزستان تا بوشهر و از بوشهر تا هرمزگان. موج‌های خلیج فارس را می‌توان در لباس های رنگارنگ و بلند زنانش دید و سخاوت دریا را در چین‌های دوسوی نگاه عمیق مردانش. ۱۰ اردیبهشت روز ملی خلیج فارس روز مردم ساحل‌نشین جنوب هم هست. مردانی از بندر سیراف و زنانی از بندر بوشهر. دخترانی از بندر ماهشهر و پسرانی از بندر میناب و قشم. «شیوا آراسته» پژوهشگر حوزه خلیج فارس درباره تأثیر خلیج فارس روی روحیات، فرهنگ و آداب و رسوم مردم جنوب ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» در یک کلام می‌گوید: «آنها در کنار خلیج فارس مردمی دریا دل شدند.» او زنان استان‌های ساحل‌نشین خلیج فارس را زنانی بسیار قوی که بنادر را اداره می‌کردند توصیف می‌کند و می‌گوید مردان ماهیگیر و تاجر جنوب 7 تا 9 ماه از سال را روی آب‌های خلیج فارس بودند و همین باعث شده بود تا اداره بندر توسط زنان انجام بگیرد. او می‌گوید: «خلیج فارس مردمان جنوب ایران را صبور و سخاوتمند بار آورده است.» او تأثیر خلیج فارس روی معماری و شهرسازی سواحل جنوبی کشور را بسیار واضح می‌خواند و می‌گوید: «تمام خانه‌ها در جنوب رو به نسیم دریا است.» آراسته بیست سال روی فرهنگ و معماری مردم جنوب ایران در سواحل خلیج فارس کار کرده است. به گفته او این تأثیر در معماری بوشهر، چابهار، کنگ و... کاملاً مشهود است. خانه‌های این منطقه فضای نیمه‌باز و ساباط دارند. منظور او از فضای نیمه‌باز همان ایوان و رواق است. به گفته او مردم جنوب شش ماه از سال را در فضای نیمه باز زندگی می‌کنند تا تأثیر هوای خلیج فارس را بر زندگی‌شان حس کنند. او بادگیرها را یکی دیگر از تأثیرات خلیج‌فارس بر معماری جنوب بویژه استان هرمزگان می‌داند و می‌گوید: «خلیج فارس باعث شده است که مردم جنوب همواره مردمی خوشحال و شکرگزار باشند.»
آراسته می‌گوید: «شادی و زنده بودن در زندگی آنها جاری است و هر واکنشی را در زندگی با ساز و آواز نشان می‌دهند.» به ‌گفته او بندری‌ها به هر بهانه‌ای در سواحل جمع می‌شوند و سرود می‌خوانند. آراسته همچنین به مراسم رزیف در جنوب ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «این مراسمی است که در زمان بالا بردن بادبان‌ها اجرا می‌شود و قرار است تا در فهرست جهانی یونسکو ثبت شود.» او می‌گوید: «ساحل‌نشینان در زمان حرکت کشتی در ساحل جمع می‌شوند و آواز می‌خوانند و رزیف را اجرا می‌کنند.»
او درباره آداب اجتماعی متأثر از خلیج فارس می‌گوید: «مردان جنوبی روی کشتی‌ها در خلیج‌فارس دستور نمی‌دهند، آنها برای هر فرمان آوا و سرود دارند. جاشوها و ناخداها در دریا برابر هستند.»
مردمانی که خلیج‌فارس راه آنها را به هند و زنگبار میسر کرده است. به گفته آراسته همین مسأله باعث شده است تا فرهنگ آنها از هند و آفریقا تأثیر بپذیرد. او این تأثیر را در لباس، مراسم عروسی و غدا تأیید می‌کند. به‌گفته آراسته، مردمان جنوب مردمانی اجتماعی هستند چون مردان آنها همواره ۷ تا ۹ ماه از سال را در کنار دیگر مردان دریا روی یک کشتی زندگی می کرده‌اند و این حسن سلوک و مهربانی به جزئی از شخصیت آنها مبدل شده است. او می‌گوید:«در زمان سفر مردان دریا، بندر در اداره زنان بوده و برای همین زنان جنوب زنانی بسیار مدیر هستند و یک تنه بنادر را اداره می‌کنند.»
اهمیت حفظ زیست محیطی خلیج فارس
نصرالله کریمی از دیگر پژوهشگران خلیج فارس در گفت‌و‌گو با «ایران» دوست دارد از زاویه دیگر به ماجرای روز ملی خلیج‌فارس نگاه کند. او می‌گوید: «مردم سواحل خلیج‌فارس به اندازه خلیج‌فارس اهمیت دارند. بنابراین در روز جهانی خلیج‌فارس باید به مسائل اقتصادی و تأمین زندگی این مردم هم فکر کرد. چون آنها پاسبان خلیج‌فارس هستند.» او خواستار باز شدن بازارچه‌های مرزی در سواحل خلیج‌فارس و آسانتر شدن قوانین تجارت در مرزها می‌شود.
«محمد کنگانی» پژوهشگر و مدیر انجمن مردم‌نهاد سیراف در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید:«دنیا ۴۰۰۰ سال است که خلیج‌فارس را به‌نام دریای پارس می‌شناسد.» به گفته او همه شئون زندگی مردم سواحل جنوب نشأت گرفته از خلیج‌فارس است. او می‌گوید: «آنچه آنها می‌پوشند و آنچه می‌خورند و آنچه می‌فروشند همه متأثر از این دریاست.»
با وجود این اعتقاد دارد که ایرانی‌ها نتوانستند آن‌طور که شایسته و بایسته است از خلیج‌فارس حفاظت کنند. او ورود پساب‌های صنعتی از جمله پالایشگاه‌ها و سایر آلودگی‌ها را از دغدغه‌های اصلی دوستداران میراث فرهنگی و باستانی خلیج‌فارس می‌داند. او خالی شدن سفره‌های زیستی خلیج‌فارس و دور شدن ماهی‌ها و میگوها از ساحل این دریا را ناشی از آلودگی خلیج‌فارس می‌داند و می‌گوید: «ما به آب و خاک جنوب احترام نگذاشتیم.» او می‌گوید: «ما خاک را در دریا ریختیم، دریا را پر کردیم و با فعالیت‌های اقتصادی به خلیج‌فارس آسیب وارد کردیم.»
یکی از آداب ناخدایان کشتی در خلیج‌فارس را «خیر سفر» عنوان می‌کند و درباره این رسم می‌گوید: «ناخدای کشتی وقتی می‌خواهد به دریا برود به خانه فقرا و افراد بی‌بضاعت ساحل می‌رود و از آنها می‌خواهد اگر وسیله‌ای برای فروش دارند به او بدهند تا در دیگر کشورها به فروش برساند و سرمایه برای آنها ایجاد کند. کنگانی اعتقاد دارد که آوازه گربه ایرانی از طریق دریانوردان خلیج‌فارس به پادشاهان هند رسیده است. او درباره این داستان می‌گوید: «روایت است که تاجر ایرانی گربه یک زن فقیر را به دربار یک پادشاه هندی برد و زمانی که متوجه شد این پادشاه برای دور کردن موش‌ها از سفره غذایش از نگهبان‌ها استفاده می‌کند، گربه را به پادشاه فروخت و ماحصل این تجارت یک ذخیره پولی برای آن پیرزن فقیر شد.» او دادن ماهی و میگو به خانواده‌های فقیر را در سواحل جنوبی کشور زکات خلیج‌فارس می‌داند و می‌گوید: «حتی مردم برای اینکه بیماری از دام‌هایشان دور باشد گوسفندانشان را در آب خلیج‌فارس شست‌و‌شو می‌دادند.» به گفته او دامداران از شهرهای دیگر هم دام‌هایشان را برای شست‌و‌شو به خلیج‌فارس می‌آوردند.

گروه ایران زمین: وقتی از باروی 500 ساله قلعه پرتغالی‌ها در قشم به‌خط افقی که نیلی خلیج فارس را به آبی آسمان پیوند داده نگاه می‌کنی؛ سلیقه اشغالگران ساحل جنوب ایران را در انتخاب محل احداث و بنای این قلعه تحسین می‌کنی. درست در بهترین نقطه دید در جزیره. جایی که همه رفت و آمدهای دریایی را می‌توان زیر نظر گرفت و در تیر‌رس توپ‌ها قرار داد. دژهای پرتغالی‌ها در جزیره‌های لارک و هرمز هم با همین سلیقه و دیدی خوب بنا شده است. خرابه‌های سنگی این دژها دراین جزایر به ما می‌گویند که متجاوزان چقدر استیلا طلب و تمامیت خواه بودند و برای اینکه این خلیج همیشه فارس بماند، چه رنج‌ها برده شده و چه خون دل‌ها خورده شده است.
خلیج فارس سومین خلیج بزرگ جهان با وسعت 240 هزار کیلومتر به شمار می‌رود که جزایر ایرانی «خارک، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک، کیش، قشم و لاوان» را در خود جای داده است. از این‌رو این خلیج پهناور به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و دسترسی به آب‌های آزاد جهان، اهمیت بسزایی نزد کشورها و دولت‌های گوناگون دارد به همین دلیل برخی از آنان در طول تاریخ بارها برای سلطه بر این خلیج مهم به طرف آن لشگرکشی کرده‌اند. در این میان پرتغالی‌ها به مدت 117 سال بر سواحل جنوبی ایران تسلط داشتند و به بهره‌برداری از آن می‌پرداختند تا اینکه در نهایت پس از تلاش‌های بسیار «امام قلی‌خان» امیر فارس توانست در 10 اردیبهشت 1031 هجری خورشیدی بر متجاوزان چیره شود و آنان را از تنگه هرمز و خلیج فارس اخراج کند.
فریدون همتی استاندار هرمزگان در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: روز دهم اردیبهشت، سالروز آزاد‌سازی جزایر خلیج فارس از استیلای 500 ساله استعمارگران، نماد استکبار ستیزی و روحیه آزادیخواهی و مرزداری مردم هرمزگان است.
وی می‌افزاید: هرمزگان در طول تاریخ همیشه از موقعیتی ویژه و استثنایی برخوردار بوده و خط اتصال تجارت و فرهنگ منطقه با دنیای خارج بویژه آفریقا، آسیای شرقی (شرق دور) و اروپا بوده است و استیلا براین آبراهه مهم به نوعی در دست داشتن نبض تجارت و فرهنگ جهان محسوب می‌شده است.
بر همین اساس در قرون متمادی خلیج فارس جولانگاه استعمارگران مختلفی از جمله پرتغالی‌ها، هلندی‌ها، انگلیسی‌ها و هم‌اکنون نیز امریکایی‌ها بوده و می‌باشد و ملت ایران و در رأس آن هرمزگانی‌ها به‌عنوان مرزداران خلیج فارس در 500 سال پیش بر استعمارگری پرتغال برای همیشه پایان دادند و تمامی جزایر خلیج فارس و در رأس آن جزیره هرمز آزاد شد.  همتی تصریح می‌کند: در هشت سال دفاع مقدس نیز فرزندان رشید این خطه از جمله شهیدان رئیسی و دارا اجازه جولان ناوها و نیروهای امریکایی را در خلیج فارس ندادند و به شایستگی از مرزهای آبی کشور با نثار خون خود محافظت کردند.
تحریف تاریخ خلیج فارس
در سال‌های اخیر دشمنان ایران دست بردن به تاریخ خلیج فارس و استفاده از نام جعلی خلیج عربی را ابزاری برای فشار سیاسی و روانی به ایران در آوردگاه‌های بین‌المللی قرار داده‌اند.
در منابع متعدد تاریخی مانند نقشه‌ها، سندها، گزارش‌ها و کتاب‌های جغرافیایی و تاریخی برای آبراهه‌ای که در جنوب ایران قرار دارد نام خلیج فارس به کار برده شده است. پیش از مطرح شدن نام جعلی برای این دریا در دوران معاصر، کلیه منابع تاریخی و همه ساکنان این نواحی نام خلیج فارس را به کار برده‌اند و هنوز هم این چنین است.
 واژگانی همچون «سینوس پرسیکوس و ماره پرسیکوم» در منابع یونانی و رومی تا «دریای پارس، الخلیج الفارسی و بحر فارس» در متن‌های جغرافیایی و تاریخی سده های پیشین مسلمانان، حکایت از این مهم دارد. از این‌رو به کار بردن نام فارس نیز نشان دهنده تسلط ایران در طول تاریخ بر این منطقه بوده است.
عباس رضایی پژوهشگر حوزه خلیج فارس در گفت‌و‌گو با ایرنا درباره تحریف نام خلیج فارس، می‌گوید: منافع سرشار خلیج فارس برای انگلیس، باعث شده بود که به مرور برای جامه عمل پوشاندن به هدف‌های خود، برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس را با دسیسه‌های مختلف علیه ایران بشوراند و آنها را تحت الحمایه خود قرار دهد.
استاندار هرمزگان می‌گوید: امروز شاهدیم استعمارگران و دشمنان ایران اسلامی که نتوانستند به حضور نظامی خود در منطقه دست یابند اقدام به اجرای نقشه‌ای رذیلانه با ابعاد فرهنگی کردند و آن هدف قرار دادن هویت خلیج فارس و زدودن پیشینه آن بود که از تغییر نام خلیج فارس آغاز شد اما با هشدار بموقع رهبر معظم انقلاب تمام توان فرهنگی کشور در دفاع از این هویت بسیج شد و نویسندگان، مورخان، پژوهشگران، هنرمندان، خبرنگاران و... به میدان آمدند و مردم جهان را در این خصوص آگاه و نقشه دشمنان را عقیم ساختند.

ادامه از صفحه اول
منطقه خلیج‌فارس در طول قرن‌های گذشته، میزبان دریانوردان، بازرگانان و جهانگردان و البته از طرفی هم محل طمع‌ورزی و شرارت نیروهای استعماری و میهمانان ناخوانده بوده است.
بیگانگانی که در دورانی با هدف حفظ سیطره و گسترش مناطق استعماری خود و در دهه‌های گذشته، با حرص استخراج نفت، فروش گسترده تسلیحات و تدارک شکل جدیدی از استعمار؛ موجب ایجاد تفرقه، ناامنی و بی‌ثباتی و مانع بهره‌مندی مردم این منطقه از منافع مشترک خود شده‌اند.
حال وقت آن رسیده است که دولت‌های منطقه خلیج‌فارس با تکیه‌بر دین و هویت و فرهنگ‌های مشترک و با هم‌افزایی زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری و جغرافیایی خود، به تحقق چشم‌اندازها و راهبردهای آینده‌نگرانه خود بپردازند.
به‌نظر می‌رسد اهدافی مانند گسترش فناوری‌های نوین، کاهش اتکا به درآمدهای نفتی، متنوع ساختن اقتصاد، توسعه صنعت گردشگری، گسترش بندرها، جاده‌ها و مسیرهای هوایی، بهره‌مندی از نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده، ارتقای توانمندی‌های درمانی و پزشکی، بومی‌سازی و کاهش وابستگی خارجی؛ مجموعه‌ای از اولویت‌های مشترک و موضوعات قابل تعامل کشورهای حوزه خلیج‌فارس است.
جمهوری اسلامی ایران در طول دهه‌های گذشته، همواره خواهان گسترش روابط دوجانبه با کشورهای اسلامی، تحکیم همکاری چندجانبه در چارچوب سازمان همکاری اسلامی و مشارکت سازنده در سایر سازمان‌ها و ابتکارهای منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است.
ما تأمین امنیت ملی کشورمان را در حفظ ثبات و توسعه پایدار کشورهای همسایه و منطقه پیرامونی خود می‌دانیم و خواهان حذف، تضعیف و تجزیه هیچ کشوری نیستیم و برای اثبات این انگیزه خود، تاکنون در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی، طرح و ابتکارهای متعددی ازجمله امنیت در خلیج‌فارس (1985)، گفت‌و‌گوی تمدن‌ها (1997)، دنیا علیه خشونت (2013)، مجمع گفت‌و‌گوی منطقه‌ای (2014)، طرح صلح یمن (2015)، پیمان منطقه‌ای عدم تجاوز (2019) و پویش صلح هرمز (2019) را ارائه داده‌ایم.
با توجه به نگرانی‌های امنیتی فزاینده درباره خلیج فارس و اهمیت حمل‌ونقل دریایی برای کشورهای منطقه، جمهوری اسلامی ایران با ارائه مدلی از همکاری امنیتی منطقه‌ای به‌عنوان پیشنهاد، برای ایجاد صلح در منطقه پیشقدم شده است.
در این طرح صلح که «ابتکار صلح هرمز» نامیده می‌شود و توسط ریاست جمهوری اسلامی ایران رونمایی شده است، امنیت خلیج فارس فقط توسط هشت کشوری تأمین می‌شود که در حاشیه آن زندگی می‌کنند و به این امنیت برای حیات و پیشرفت خود نیازمندند.
«ابتکار صلح هرمز» با مشارکت هشت کشور وابسته به آن، شامل جمهوری اسلامی ایران، پادشاهی عربستان سعودی، جمهوری عراق، سلطنت عمان، امارات عربی متحده، دولت کویت، دولت قطر و پادشاهی بحرین از ظرفیت لازم و کافی برای تحقق امنیت فراگیر در منطقه از طریق گفتمان درون منطقه‌ای برخوردار است.
ابتکار صلح هرمز بر این مبنا تدوین شده است که سرنوشت مردم و ملت‌های منطقه خلیج فارس بنا به مشترکات دینی، فرهنگی، سنتی، تاریخی، جغرافیایی و خانوادگی به یکدیگر پیوند خورده و امنیت در آن قابل تجزیه و تفکیک نیست، یا همه از امنیت در این منطقه بهره می‌برند یا همه از آن محروم می‌شوند.