سیاوش رضایی
خبرنگار
همانگونه که از روز جمعه پیش‌بینی می‌شد، بورس اوراق بهادار تهران در واکنش به شهادت سردار سلیمانی با افت کم‌سابقه‌ای در چند سال اخیر مواجه شد. از ابتدای سال‌جاری تاکنون بورس تهران رکوردهای تاریخی خود را جابه جا کرده است به طوری که در آخرین روز کاری هفته گذشته بازدهی این بازار بیش از یکصد درصد رشد کرد.
برهمین اساس اغلب کارشناسان با توجه به رشد پی‌در‌پی شاخص کل که در یک ماه گذشته تنها یک روز منفی را تجربه کرده بود، اعتقاد داشتند که بازار نیازمند ورود به فاز استراحت است.
بدین ترتیب شوک ناشی از شهادت فرمانده سپاه قدس در بغداد به همراه نیاز به اصلاح شاخص بازار دست به دست هم داد تا دیروز شاخص کل با افت 4.36 درصدی 16 هزار و 765 واحد ریزش کند و به کانال 367 هزار واحدی (367 هزار و 334 واحد) بازگردد. این درحالی است که با وجود این ریزش قابل توجه همچنان این بازار از ابتدای سال تا روز گذشته 105.6 درصد بازدهی برای سهامداران خود به همراه داشته است.
برهمین اساس کارشناسان به سهامداران بخصوص تازه واردهای بازار توصیه می‌کنند که از رفتارهای هیجانی دوری و کمی صبر کنند، چرا که بزودی بازار به روال سابق خود بازخواهد گشت. هرچند نوسان جزو ذات بازار است، ولی همواره نوسانات هیجانی که ارتباطی به عوامل و متغیرهای بنیادین بازار ندارد، حداکثر ظرف چند روز از بازار خارج می‌شود. بدین ترتیب در صورتی که سهامداران هیجانی تصمیم بگیرند، متضرر می‌شوند.
طبق تحلیل کارشناسان بازار سرمایه، کسانی که روز گذشته در نخستین ساعات فعالیت بازار وارد صف فروش شرکت‌ها شدند دو دسته بودند؛ یکی سهامداران جدیدی که در ماه‌های اخیر وارد بازار شده بودند و چنین ریزشی آنها را نگران کرده است و دسته دوم را نوسان گیران تشکیل می‌دهند که همواره با هدف نوسان‌گیری و سودآوری کوتاه مدت سهام می‌خرند. اما حرفه ای‌های بازار که با اهداف بلندمدت سهم خریده‌اند، تنها انتظار می‌کشند تا این شرایط سپری شود.
مرور تأثیر رویدادهای سیاسی و غیراقتصادی بر بازار سهام ایران در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که شکل‌گیری جو روانی و انتظارات آتی همواره تأثیر منفی بر روند حرکتی شاخص داشته است، اما این جوهای هیجانی بسرعت جای خود را به تعادل داده است. البته تأثیری که شهادت یکی از بزرگترین سرداران سپاه ایران بر بازار سهام داشته (نزدیک به 5 درصد) بیش از رویدادهای سیاسی دیگری که در سال‌های اخیر تجربه شده، داشته است. اما تمام کارشناسان و صاحبنظران بازار سرمایه اعتقاد دارند که بزودی بازار به تعادل می‌رسد. البته همانگونه که اشاره شد، بازار پس از روزها رشد مداوم طبق قواعد نیازمند اصلاح و استراحت بود که درهمین ارتباط مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه دیروز با وجود هیجان در سهامداران حقیقی، اما بیش از 2 هزار و 600 میلیارد تومان خرید و فروش سهام انجام شده است، گفت: سهامداران از هیجانات و شایعات بپرهیزند.
امیر هامونی در گفت‌وگو با فارس، در مورد جلسه دیروز شورای عالی بورس گفت: در این جلسه همه حقوقی‌های بازار بر این نکته تأکید داشتند. وی تأکید کرد: همان‌طور که بارها گفته‌ایم و کارشناسان می‌گویند، افراد تازه‌وارد به بازار ابتدائاً از ورود به خرید سهام خودداری کنند و از طریق صندوق‌های موجود در بازار اقدام به خرید سهام صندوق‌ها کرده و در بازار مشارکت کنند. مدیرعامل فرابورس ایران در پاسخ به این سؤال که چه تعداد صندوق در بازار وجود دارد، گفت: 200 صندوق در بازار هستند که منابع آنان بیش از 200 هزار میلیارد تومان است و چون در صندوق‌ها افراد حرفه‌ای و با تحلیل اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند، در آنجا دور از هیجانات تصمیم‌گیری می‌شود و کسانی که تازه‌وارد هستند، باید از طریق صندوق‌ها وارد خرید و فروش شوند و امروز که قدری هیجان در سهامداران حقیقی ایجاد شده، همان حقوقی‌های بازار اقدام به خرید می‌کنند.
جلوگیری از افزایش هیجان
درحالی که ضایعه شهادت سردار سلیمانی در روز تعطیل بازار سرمایه ایران (جمعه) رخ داد، برخی از فعالان بازار با استناد به اختیاراتی که قانون در شرایط اضطراری به شورای عالی بورس داده است، خواهان تعطیلی چند روزه معاملات بورس شدند. اما از همان روز برخی از اعضای شورای عالی بورس اعلام کردند که بازار سرمایه در روز شنبه (14 دی) دایر است وبا ابزارهایی که قانون در اختیار بازارگذاشته از افزایش هیجانات جلوگیری خواهد شد.
در ادامه این روند، صبح دیروز شورای عالی بورس جلسه اضطراری برگزار و به تداوم عملیات روزانه بازار سرمایه تأکید کرد. این شورا تأکید کرد: بخش‌های مختلف بازار سرمایه با دقت و هوشیاری به مسیر خود ادامه می‌دهند و همه تلاش خود را برای تداوم فعالیت‌های روزانه بازار سرمایه به کار خواهند برد.
شورایعالی بورس با اشاره به نقش صندوق حمایت و تثبیت بازار سرمایه اعلام کرد: در صورت لزوم صندوق تثبیت بازار از سرمایه‌گذاران بازار سرمایه حمایت خواهد کرد. همچنین بازیگران حقوقی بازار نیز از فرآیند داد و ستد روزانه حمایت خواهند کرد.

یادداشت
بازگشت تعادل به بازار، بزودی

علیرضا تاج بر
کارشناس بازار سرمایه



شرایطی که روز گذشته بازار سهام داشت کاملاً طبیعی و قابل پیش‌بینی بود. بورس تهران از ابتدای سال‌جاری تاکنون رشد قابل توجهی تجربه کرده بود و برهمین اساس نیازمند اصلاح بود. هرچند روز گذشته شاخص با افت بالایی همراه بود، اما بزودی به تعادل بازخواهد گشت. به نظر می‌رسد که از فردا بتدریج تعادل به بازار بازگردد و جو هیجانی از بین برود.
درچنین مواقعی که شاخص بورس با ریزش بالایی همراه می‌شود، قانون ابزارهایی را پیش‌بینی کرده است که شامل ورود صندوق تثبیت بازار سرمایه و حمایت حقوقی‌های بازار می‌شود. درمجموع سهامداران خرد و حقیقی بازار دراین مواقع پس از نقد کردن سهام خود یا اقدام به خرید سهم‌های بنیادین بازار می‌کنند که ریسک کمتری دارد یا به سمت صندوق‌های مشترک با درآمد ثابت که ریسک حداقلی دارد، هدایت می‌شوند.
دیروز، حقوقی‌ها از سهامی حمایت کردند که دست مردم نیست. به عبارت دیگر حقوقی‌ها حمایت خود را صرف سهام شاخص ساز کردند. این درحالی است که باید از سهم‌هایی حمایت می‌شد که مردم در آن فعال هستند. از ابتدای سال‌جاری تاکنون سرمایه‌گذاران بسیاری وارد بازار سهام شده‌اند و حمایت از آنها وظیفه بازار است. این سرمایه‌گذاران بازارهایی مانند ارز و طلا را رها کرده و به سمت بورس آمده‌اند برهمین اساس باید مانع خدشه دار شدن اعتماد آنها به بورس شد.
درواقع حقوقی‌ها از سهامی حمایت کردند که متعلق به خود بود. با توجه به بازدهی بالای بازار در سال‌جاری، حقوقی‌ها سود بالایی به دست آوردند و هزینه بخشی از آن برای حمایت از بازار ضروری به نظر می‌رسد.
دراین روز شاهد فعالیت خاصی از صندوق تثبیت بازار هم نبودیم، قرار بود که این صندوق از سهام خودرویی و بانکی که به‌طور عمده توسط مردم خریداری شده است، حمایت کند.
برهمین اساس روزگذشته حقوقی‌های بازار به‌منظور حمایت از بازار اقدام به خرید سهام برخی از شرکت‌ها کردند.

گروه اقتصادی
شهادت سردار قاسم سلیمانی و اعلام موضع ایران، در روز جمعه ترس از افزایش درگیری در خاورمیانه را بالا برد. چراکه اقدام ایران و ادامه مناقشات میان ایران و امریکا می‌تواند به عرضه نفت در این منطقه آسیب برساند.
این موضوع قیمت نفت خام را بیش از 3.5 درصد در بازار‌های جهانی افزایش داد و شاخص برنت را به بالاترین رقم پس از حادثه آرامکو عربستان یعنی 68.60 دلار برای هر بشکه رساند.
اما آینده این بازار چه خواهد شد؟ خبرگزاری رویترز با توجه به اظهارات کارشناسان پیش‌بینی‌هایی انجام داده است.
اول هنسن، سرپرست بخش استراتژی کالا در بانک ساکسو: «حمله امریکا به قلب فرماندهی ایران نشان‌دهنده افزایش درگیری‌هاست، ولی افزایش قیمتی که برای نفت شاهد بودیم بر خلاف حمله به آرامکو تحت تأثیر اختلال در عرضه نفت نبوده است. افزایش قیمتی که نتیجه مختل شدن عرضه نفت باشد، پس از ثبات شرایط بشدت سقوط می‌کند.»
جیم ریتربوش رئیس مؤسسه ریتربوش‌اند آسوشیتس: «درگیری‌های خاورمیانه در زمانی افزایش می‌یابد که عرضه نفت به‌خاطر قرارداد کاهش تولید اوپک و پیش‌بینی افزایش تقاضای نفت در نتیجه مرحله اول قرارداد تجاری پایین آمده است. افزایش ظرفیت مازاد تولید در عربستان می‌تواند از عرضه نفت در صورت مختل شدن آن حمایت کند.»
پال شلدون، تحلیلگر ارشد خطرات ژئوپلیتیکی در اس پی گلوبال پلتس: «احتمال درگیری وسیع زیر 50 درصد است ولی خطراتی وجود دارد. اقدام تلافی‌جویانه ایران می‌تواند به شکل یک پاسخ سریع علیه متحدان و سرمایه‌های امریکا باشد، ولی پاسخ بزرگتر ایران احتمالاً دقیق‌تر محاسبه می‌شود و جلوی یک درگیری مستقیم را می‌گیرد.»
اندی لیپو، رئیس شرکت لیپو اویل: «بازار نفت سعی می‌کند احتمال اختلال در عرضه نفت را بررسی کند. ایران که همین حالا هم صادرات نفت آن به پایین‌ترین حد رسیده است، در زمینه صادرات نفت خام چیزی برای از دست دادن ندارد.»
ادوارد مایا تحلیلگر ارشد بازار در اواندا: «قیمت نفت از ترس افزایش درگیری‌ها در خاورمیانه که در آخر منتهی به یک جنگ می‌شود افزایش می‌یابد.حمله به یک فرمانده ارشد ایرانی تنها آغاز پاسخ‌هایی است که بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.» سی‌ان‌بی‌سی در این رابطه نوشت: «با پیش‌بینی‌های انجام شده توسط کارشناسان احتمال افزایش قیمت نفت به 80 دلار در نتیجه «انتقام سخت» وجود دارد.»

تغییر توزیع جمعیت به سمت سنین بالاتر که از آن به عنوان پدیده سالمندی یاد می‌شود در سال های اخیر در فهرست یکی از مهم ترین مسائل کشورها قرار گرفته است با این تفاوت که کشورهای در حال توسعه به دلیل پایین بودن درآمد سرانه، فقدان پس‌انداز کافی و تغییر ارزش‌های اخلاقی و خانوادگی فرزندان در حمایت مالی از والدین خود وضعیت متفاوت تری دارند و  این مسأله قابلیت تبدیل شدن به معضل و بحران را دارد. ابوالقاسم‌ پوررضا استاد اقتصاد سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران سیاستگذاری‌های جمعیتی در ایران را هیجانی، شتاب زده و فاقد رویکرد علمی توصیف کرد.

میزان پرداخت وام در کلانشهرها برای بازنشستگان تحت پوشش همه صندوق‌ها  50 میلیون تومان است

امید هاشمی
مدیر کسب و کار نوین اتاق بازرگانی تهران
ایجاد اشتغال همواره یکی از اولویت‌های دولت بوده است، در سطوح بالای کشور ایجاد یک میلیون فرصت شغلی هدف‌گذاری شده است اما بررسی ایجاد شغل در سنوات گذشته نشان می‌دهد که رشد اشتغال بر اساس هدف گذاری‌ها نبوده است. با توجه به ناکامی‌هایی که در ایجاد شغل پیش آمده، کسب و کارهای نوین می‌تواند یکی از ابزارها برای ظهور شغل در کشور باشد. البته ماهیت کسب و کارهای نوین، اشتغالزا نیست اما می‌تواند در خلق کارهای جدید و توسعه فعالیت‌ها تأثیرگذار باشد. زمانی که فناوری وارد واحدهای قدیمی و سنتی می‌شود، نقش منابع انسانی کمرنگ خواهد شد. به همین جهت نمی‌توان گفت که ورود فناوری باعث اشتغال می‌شود ولی یک نکته را باید لحاظ کرد، اینکه اگر فناوری به تولید نفوذ کند، می‌تواند باعث توسعه فعالیت‌ها شود و در پی آن سرمایه‌گذار می‌تواند فعالیت‌های خود را گسترش دهد و این امر توسعه اشتغال را سبب خواهد شد، این امر به منزله تولید ثروت است. مدیران کسب و کارهای سنتی و قدیمی تمایلی برای ورود به کسب و کارهای نوین ندارند چرا که معتقدند هزینه هایشان افزایش پیدا می‌کند اما اگر در طولانی مدت سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های نوین را ببینند متوجه می‌شوند که حرکت به این سمت ضروری است. یکی از کارهایی که سرمایه‌گذاران و دارندگان کسب و کارهای سنتی و قدیمی می‌توانند انجام دهند این است که با استفاده از پتانسیل و سخت افزارهایی که دارند، سراغ کسب و کارهای جدید استارتاپی و دانش بنیان بروند. در این میان اتاق بازرگانی تهران هم به مدیران واحدهای صنعتی سنتی کمک می‌کند تا از این شرایط به بهترین شکل بهره ببرند. با رویکرد جدیدی که در حال تعریف است، مدیران واحدهای صنعتی می‌توانند با استفاده از نیروی انسانی خلاق و نوآور خود وارد فعالیت‌های نوآورانه شوند و بخشی از فعالیت‌های خود را بر اساس مجموعه‌های دانش بنیان و استارتاپی جلو ببرند. البته نکته مهم این است که هر مجموعه‌ای که می‌خواهد چنین فعالیتی را دنبال کند، باید در حوزه خود باشد. به‌عنوان مثال اگر واحد صنعتی در بخش صنایع غذایی فعال است در حوزه استارتاپی هم باید در همین بخش ورود کند تا به موفقیت برسد.
کسب و کارهای نوین را در دو مدل می‌توان تعریف کرد، یکی مربوط به تازه متولد‌ها است. شرکت‌های جدید التأسیس نوآور که خیلی‌ها با آن مواجه هستند و به اسم استارتاپی و دانش بنیان می‌شناسند. دومین بخش در کسب و کارهای سنتی است. در این راستا باید شرایطی فراهم شود تا تحول با سبک و سیاق نوآورانه در واحد‌های تولیدی و صنعتی قدیمی دنبال شود. مجموعه و استارتاپ‌های تازه متولد شده سهم زیادی در اقتصاد کشور ندارند، در ایران سهم این مجموعه‌ها یک تا دو درصد است. در سایر کشورها سهم تازه واردها 25 درصد است. در این میان واحدهای قدیمی و سنتی که تعدادشان در کشور زیاد است اگر به سمت فعالیت‌های نوآورانه هدایت کنیم، اتفاق‌های بزرگی در حوزه اقتصاد کشور رخ خواهد داد. وقتی واحدهای تولیدی به سمت فعالیت‌های نو و جدید حرکت کنند، شاهد انباشت سرمایه خواهیم بود و زمانی که سرمایه‌گذار با رشد نقدینگی مواجه می‌شود به سمت سرمایه‌گذاری جدید می‌رود. مسأله دیگری که می‌توان در توسعه کسب و کارهای نوین به آن پرداخت این است که به واحد‌های صنعتی قدیمی و سنتی برای ورود به کسب و کارهای نوین و فناورانه مشوق‌های لازم داده شود. در حال حاضر این مشوق‌ها برای کسب و کارهای نوین جدید است، این در حالی است که واحدهای قدیمی و سنتی سهم بیشتری در اقتصاد دارند و می‌توان آنها را به‌سمت مجموعه‌های دانش بنیان و استارتاپی هدایت کرد.