ترانه بنی یعقوب
گزارش نویس

دیگر نیازی به گفتن نیست که یکسره یادآوری کنیم یک پای ساخت و ساز در شهرها و روستاهای ما خراب کردن و از بیخ و بن برکندن است. گاهی هم مثل «برج ساعت» یا فانوس دریایی انزلی، خراب نمی‌کنیم اما کاری که می‌کنیم کم از ویرانی نیست. خب انزلی هم باید تهرانیزه شود، اینکه طبیعی است؛ مثل همه شهرهای ما که باید یکسره بافت بومی خود را از دست بدهند تا آپارتمان‌های قشنگ مد روز جای‌شان را بگیرند. به هرحال چرا نباید در گیلان یا کردستان یک برج بلند با آسانسوری قشنگ داشت؟
اگر انزلی رفته باشید حتماً برج معروف ساعتش را هم دیده‌اید، همان مناره‌ای که در مرکز شهر قرار دارد و به فانوس دریایی انزلی معروف است. اما حالا قرار است یک برج شیک و مدرن با همان آسانسورهای قشنگ در 50 متری این فانوس قدیمی سربرآورد و ثابت کند که دیگر دوره این جور چیزها گذشته و تئوری‌هایی مثل منظر شهری و هویت شهری و معماری بومی و فلان و بهمان هم فقط به درد تدریس در دانشگاه یا نوشتن در مطبوعات می‌خورد.
خوشبختانه مردم انزلی چندان تمایلی به تهرانیزه شدن ندارند و در طومار بلند بالایی که 2 هزار نفر هم آن را امضا کرده‌اند از مسئولان خواسته‌اند ساخت و ساز در حریم برج ساعت شهرشان که در فهرست آثار ملی هم ثبت شده، متوقف شود.
این نگرانی فقط مخصوص مردم انزلی نیست و در بسیاری از شهرهای استان گیلان مردم همچنان نگرانی‌های مشابهی دارند. مردم این استان، مدتهاست با بی‌توجهی به آثار قدیمی و فرهنگی‌شان درگیرند. محلی‌ها می‌گویند خیلی از خانه‌های تاریخی رشت و انزلی به حال خود رها شده و خیلی از آنها دیگر به مخروبه تبدیل شده‌اند.
یاد محله پیراسرای رشت می‌افتم با آن همه خانه تاریخی و قدیمی‌اش؛ بجز پیرسرا در استادسرا، در خیابان هایی چون ساغری سازان، مطهری و سردار جنگل رشت هم خانه‌های تاریخی زیادی می توان دید؛ خانه‌هایی که رها شده و کسی به فکر مرمت‌شان نیست. برخی از بناها را میراث فرهنگی استان گیلان، شناسایی و ثبت کرده و برخی هم در روند انتقال ارث و داستان‌های پیچیده خانوادگی، بی‌صدا و آرام ویرانه شده یا درحال نابودی هستند.
آرمین صافدل، فعال اجتماعی و از مردم بندرانزلی در این باره می‌گوید: «شهرداری انزلی بدون اجازه گرفتن از سازمان میراث فرهنگی، مجوز ساخت و ساز ساختمانی هفت طبقه در 50 متری برج ساعت را داده است. ساختمان جدید کاملاً این بنای زیبای قدیمی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ بنایی که یادآور دریا، ملوان و خیلی چیزهای دیگر است که با هویت این شهر گره خورده. این برج درست مثل دریا و تالاب برای شهروندان اهمیت دارد و همان قدر مردم به آن اهمیت می‌دهند که به خشک شدن تالاب و دریا. شهر ما با همین نمادها معنا پیدا می‌کند.»
برج ساعت انزلی قدمتی 204 ساله دارد و مهم ترین نشانه شهری بندر انزلی به حساب می‌آید، مثل برج ایفل در پاریس و برج ساعت بیگ بن در لندن. کارشناسان می‌گویند برج ساعت انزلی از برج بیگ بن لندن هم قدیمی‌تر است.
مریم در یکی از مغازه‌های صنایع دستی انزلی می‌گوید: «برای ما واقعاً تکان دهنده است که آثار قدیمی مهم در گیلان این طور با بی‌توجهی رها شده یا این طور به حریم‌شان تعرض می‌شود. گردشگران شمال هم برای سفر به این منطقه دلمشغولی‌های دیگری دارند و معمولاً برای دیدن جنگل، کوه و دریا برنامه‌ریزی می‌کنند و تقریباً کسی در سفر به گیلان وقتش را برای بازدید از آثار تاریخی نمی‌گذارد، اما این به آن معنا نیست که ما آثار تاریخی باارزشی نداریم.»
برج ساعت یا فانوس دریایی انزلی با 28متر ارتفاع در سال 1194 شمسی به دستور خسرو خان گرجی حاکم گیلان ساخته شد وهدف از بنای آن دیده بانی راحت تر دریا همچنین دید بهتر دریانوردان و استفاده از روشنایی مناره بود. برای همین همیشه چراغی بالای برج روشن بوده و نگهبانی هم در آن به کشیک می‌ایستاده است. درسال ۱۳۰۷ شمسی، شهرداری پس از مرمت این برج، ساعتی چهارسو از آلمان خرید و برفراز آن جای داد. در سال ۱۳۶۹ نیز ساعت قدیمی را که دیگر فرسوده شده بود تعویض کردند و یک ساعت الکتریکی را به جای آن نصب کردند.
 محسن یکی دیگر از شهروندان این شهر است که به ساخت و ساز درحریم برج ساعت معترض است می گوید: «من هم مثل خیلی دیگر از شهروندان به ساخت و ساز در حریم این برج اعتراض دارم. متأسفانه درنهایت هم با این همه اعتراض و طومار و امضا حکم به تخریب ساختمان داده نشد و تنها جریمه 214 میلیونی برای سازنده‌اش در نظر گرفتند. آیا واقعاً ارزش بناهای قدیمی شهر ما همین قدر است؟ آیا همین که جریمه‌ یک تخلفی را بدهند، باقی مسائل حل است؟ آیا هیچ‌کدام ازمسئولان شهری به اهمیت نشانه‌های شهری واقفند؟ ما از مسئولان بالادستی خواهش می‌کنیم به این موضوع ورود کنند.»
فعالان اجتماعی این شهر می‌گویند طبق قانون حمایت از بافت‌های تاریخی هرساخت و ساز خلافی که در بافت تاریخی شهرها انجام شود در کمیسیون 100 بررسی می‌شود و حکم به تخریب آن داده می‌شود. در این اعتراض جمعی مدیرکل میراث فرهنگی و صنایع دستی گیلان هم با صدور نامه‌ای خطاب به دادستان بندر انزلی از شهرداری به‌دلیل صدور پروانه ساختمانی بدون استعلام از این دستگاه اجرایی و در نظر نگرفتن ضوابط و طرح تفصیلی در حریم برج ساعت که جزو آثار ملی ایران است، شکایت کرد. همچنین در بخشی از طومار مردمی آمده است:
«در سال‌های اخیر با شدت گرفتن ساخت و سازهای بی‌رویه در بافت مرکزی شهر انزلی بسیاری از مناظر، عناصر و ابنیه‌ هویتمند و باارزش شهری مورد تخریب فیزیکی یا بصری قرار گرفته درحالی که معماری و شهرسازی بافت مرکزی انزلی از نمودهای برجسته ورود تجدد به ایران است و حفظ آنها از جنبه مادی و معنوی حائز اهمیت است... اما تاکنون کمیسیون‌های رسیدگی به تخلفات نیز از صدور حکم تخریب بنا خودداری کرده‌اند.»
 سارا دانشجو یکی دیگر از شهروندان بندرانزلی در این باره می‌گوید: «واقعا چه کسی است که ارزش برج ساعت یا مناره را نداند؟ سالهاست ما شهروندان انزلی به این ساخت و سازها اعتراض می‌کنیم اما نتیجه این می‌شود که بنایی بدون هرگونه تابلو برای معرفی تعداد طبقات در نزدیکی برج ساعت ساخته می‌شود؛ درحالی که همه می‌دانند در محدوده قدیمی شهر ساخت بناهایی بیشتر از چند طبقه ممنوع است.»
آرمین صافدل که از اعضای انجمن طرفداران توسعه بندرانزلی هم هست به اعتراض اعضای این انجمن اشاره می‌کند: «ساخت و ساز در بافت تاریخی و قدیمی این شهر باعث آسیب‌های فراوانی به منظره میدان اصلی شهر شده؛ بی‌شک برج ساعت مهم‌ترین نماد شهری در استان گیلان است، تخریب منظر بصری این نماد هویت شهر را در معرض تهدید قرار داده و با وجود تضاد آشکار ساخت و ساز در حریم برج ساعت با طرح‌های توسعه شهری و ضوابط میراث فرهنگی، انجام شده؛ تأسف برانگیز آنکه شورای شهر انزلی هم که مهم‌ترین نهاد مردمی در این شهر است در این باره اقدام جدی نکرده.»
 مردم شهر بندرانزلی نگران شهرشان هستند، همان طور که مردم رشت نگران نمادهای شهری‌شان هستند. آنها می‌گویند اغلب مسئولان این نگرانی‌ها را جدی نمی‌گیرند. همان‌طور که کسی نگران ویران شدن خانه‌های قدیمی رشت نیست. حالا دیگر فقط مسأله نگرانی آلودگی آب دریا و خشک شدن تالاب نیست و کار به از دست رفتن بافت بومی کوچه و محله و شهر رسیده است. مردم برای شنبه بازار قدیمی شهرهم نگرانند همین طور بالکن‌هایی که به فضای رودخانه‌ها تعرض کرده‌اند و...