ریچارد هال
مترجم: ندا آکیش
کمی بیش از دو سال پیش بود که قره‌قوش، شهری در شمال عراق ویرانه شد. کلیساها، مغازه‌ها، خانه‌ها و مزارعش همه و همه به دست داعش تخریب شدند و 50 هزار نفر از ساکنان مسیحی این شهر باستانی از خانه و کاشانه خود گریختند. بسیاری از آنها که فرار کردند، در هراسی دائمی بودند که شاید دیگر هرگز دوباره خانه شان را نبینند. امروز حدود نیمی از این جمعیت به خانه و کاشانه خود برگشته‌اند و هزاران نفر از آنها یکشنبه هفته قبل و یکشنبه همین هفته به خیابان‌ها آمدند تا عید‌پاک را جشن بگیرند.
«فادی بنو»، مرد 24 ساله مسیحی درباره احساسش در روز جشن یکشنبه قبل از عید پاک به ایندیپندنت گفت: دیدن تعداد بسیار زیاد آدم‌های شهرم در حال راه رفتن و آواز دسته جمعی خواندن گواه محکمی است که ما هنوز اینجا هستیم، مسیحیت در عراق نمرده و هرگز نخواهد مرد. برای من این یک لذت بزرگ است که ببینم این اتفاق دوباره تکرار شد و ما پس از بلاهایی که به خاطر داعش بر سرمان آمد همچنان اینجا هستیم.
ای‌ام زکی، یکی از کاربران زن مسیحی - عراقی توئیتر نیز با انتشار یک عکس و پست توئیتری درباره بازگشت زندگی به شهر قره قوش نوشت: اینجا قره قوش شهر مسیحی نشین در عراق است. در سال 2014 تروریست‌های داعش با تخریب کلیساها، غارت شهر و اخراج ساکنان آن، شهر را نابود کردند. حالا پس از آزادی شهر، بیش از 4 هزار و 800 خانواده آشوری به قره قوش بازگشته‌اند. عکس بالا از شرکت مردم در تجمع یکشنبه قبل از عید پاک در قره قوش گرفته شده است.
فرج بنوئیت کامورات، رئیس سازمان دوستی در عراق (یک سازمان فرانسوی که از اقلیت‌های مذهبی در عراق حمایت می‌کند) نیز می‌گوید، شهر قره قوش یکی از موفق‌ترین شهرها در بازگرداندن ساکنانش است. اما درکل، همه جای شهر به یک اندازه مهیای بازگشت ساکنانش نیست و برخلاف برخی مناطق مثل مرکز شهر که شرایط تقریباً عادی دارد، برخی مناطق اوضاع خوبی ندارند؛ این یعنی تضاد در یک شهر.
سال 2014 هنگامی که داعش موصل را گرفت، به مسیحی‌های ساکن در شهرها و روستاهای حومه موصل هشدار داد که باید دین شان را عوض کنند و خراج بپردازند وگرنه با «شمشیر آخته» مواجه می‌شوند. این گروه تروریستی علیه دیگر اقلیت‌ها از جمله ایزدی‌ها و مسلمانان شیعه نیز کمپین خشونت راه انداخته بود و علاوه بر مسیحی‌ها این ادیان و مذاهب هم تا حد بسیار زیادی از داعش آسیب دیدند. بیش از 100 هزار مسیحی از ترس پیشروی داعش از خانه هایشان فرار کردند و بسیاری از آنها هنوز هم در کمپ‌هایی در کردستان عراق زندگی می‌کنند. بنا بر گزارش کمیته بازسازی نینوا، از مجموع این آوارگان تاکنون تنها حدود 37 هزار مسیحی به خانه و کاشانه خود برگشتند.
در آخرین نظرسنجی ای که از اقلیت‌های بی‌خانمان شده عراق توسط سازمان بین‌المللی مهاجرت وابسته به سازمان ملل انجام شد، مسیحیان بیش از دیگر اقلیت‌ها می‌گفتند که قصد بازگشت به خانه هایشان را ندارند. مطابق این آمار تنها 22 درصد مسیحیان تمایل به بازگشت داشتند. 42 درصد آنها هم می‌گفتند که قصد مهاجرت به خارج از عراق را دارند. در مقایسه با این اعداد و ارقام، بازگشت 25 هزار مسیحی به شهر قره قوش حکایت از یک موفقیت بزرگ برای این شهر دارد. فرج بنوئیت کامورات، رئیس سازمان دوستی در عراق می‌گوید: با توجه به اندازه شهر قره قوش که چندان بزرگ نیست، بازگشت این تعداد به این معناست که خدمات و زیرساخت‌ها در این شهر مجدداً کارشان را آغاز کرده‌اند. نکته کلیدی دیگر درباره این شهر این است که سیستم آموزشی قره قوش در طول مدت یورش داعش و فرار مردم از شهر هم فعال بود و مدارس خیلی سریع به حالت عادی برگشته‌اند زیرا تمام ساختارهای آن همچنان زنده بود. جشن‌های یکشنبه قبل از عید پاک در قره قوش بزرگترین جشن‌های شهر پس از آزادی از داعش بود و این جشن‌ها برای بسیاری که به خانه هایشان برگشته بودند، لذت خاصی داشت.
قره قوش بزرگترین شهر مسیحی نشین در عراق است و می‌توان تاریخچه سکونت مسیحیان در این شهر را قرن چهارم به بعد دانست. در قرن چهارم آشوری‌ها یک مذهب جدید را پذیرفتند و ساخت کلیساها و خانقاه‌ها را آغاز کردند. این شهر تا قبل از حمله داعش شهر ثروتمندی بود اما پس از یورش تروریست‌های داعش زمین‌های کشاورزی قره قوش به تاراج رفت و محصولاتش به کلانشهر موصل که تنها 20 مایل با قره قوش فاصله دارد، فروخته شد.
دیگر شهرهای استان نینوا که برای دو هزار سال خانه جامعه مسیحی عراق بود به اندازه قره قوش در بازگشت به روال عادی زندگی سریع نیستند. مثلاً در شهر بارتلا، در فاصله 10 مایلی قره قوش کمتر از یک سوم 3 هزار و 800 خانواده مسیحی اهل این شهر به خانه هایشان برگشته‌اند. بسیاری از آنها هنوز هم دغدغه‌های امنیتی دارند و از بازگشت به شهر می‌ترسند. یکی از ساکنان این شهر که نخواست نامش فاش شود می‌گوید، هیچ شغلی در آنجا نیست، بسیاری از خانه‌ها هنوز ویران است. جامعه مسیحی عراق پیش از یورش داعش در سال 2014 نیز با بی‌ثباتی‌هایی همراه بود. در دو دهه اخیر بویژه پس از حمله امریکا به عراق در سال 2003 شمار مسیحیان ساکن عراق به سرعت کاهش یافت. در سال 2003 حدود 1.4 میلیون مسیحی در عراق بود اما امروز کمتر از 300 هزار مسیحی در این کشور وجود دارد. حمله امریکا به عراق در سال 2003 موجی از جنگ طلبی را در تکفیری‌های ساکن در مجاورت موصل به راه انداخت و باعث شد بسیاری از مسیحی‌ها فرار کنند و به امریکا و اروپا بروند همان‌طور که امروز به اروپا و امریکا می‌روند.
سازمان «درهای باز» که یک سازمان مربوط به رصد آزار و اذیت مسیحیان است در این باره می‌گوید، شکست قلمرویی داعش باعث شده که سطح آزار و اذیت مسیحیان در سراسر عراق کاهش یابد اما هنوز هم گروه‌های افراطی برای مسیحیان تهدید هستند و بازگشت آنها به خانه هایشان را دشوار می‌کنند. هنوز چشم‌انداز زندگی برای مسیحی‌های شمال عراق کاملاً امیدوارکننده نیست زیرا آنها با نرخ بالای بیکاری، ترس از امنیت و کمبود زیرساخت‌ها مواجه هستند و همین نگرانی‌ها باعث شده برخی از این مسیحیان به خانه‌های خود باز نگردند.
مشکلاتی که مسیحیان عراق با آن مواجه هستند به هیچ وجه منحصر به این اقلیت نیست. بنا بر گزارش ماه فوریه سازمان بین‌المللی مهاجرت، پس از 5سال که از یورش داعش به عراق گذشته، بیش از 1.8 میلیون عراقی در سراسر این کشور بی‌خانمان شده‌اند. بسیاری از این بی‌خانمان‌ها در وضعیت برزخی زندگی می‌کنند و به صورت کارگرهای غیرقانونی کار می‌کنند و متکی بر کمک هزینه‌ای که دولت بابت سرانه خانوار به آنها می‌دهد، هستند. بنا بر این گزارش، کمبود فرصت‌های اقتصادی و خدمات عمومی اصلی‌ترین فاکتورها هستند که باعث می‌شوند، مسیحیان بی‌خانمان همچنان بی‌خانمان بمانند.
*‌   منبع: Independent