فریبا خان احمدی
خبرنگار
در روزهایی که کرونا همچنان جان می‌گیرد اما امروز برای برخی مادران که در هفته‌های آخر بارداری هستند، روز خاصی است. 9/9/99 تاریخ به اصطلاح لاکچری که بازار تاریخ‌های تولد تقویمی را حسابی این روزها داغ کرده است. به گونه‌ای که با وجود توصیه‌های مکرر پزشکان گاهی مادران جان فرزندانشان را با این عدد و رقم‌ها معامله می‌کنند. آنها بی‌آنکه توجهی به شیوع اپیدمی کرونا نشان دهند، حاضرند پشت اتاق‌های عمل صف بکشند تا فرزندشان را در یک تاریخ رند به دنیا بیاورند و به قول خودشان تاریخ تولدش شیک و لاکچری باشد. اگرچه طبق روال هر سال تب تاریخ تولد لاکچری فروکش نکرده اما آنطور که رؤسای بیمارستان‌های خصوصی می‌گویند؛ امروز تعداد محدودی زایمان در بیمارستان‌ها انجام می‌شود و با وجود درخواست‌های زیاد انجام زایمان در تاریخ 9 آذر باید به‌دلیل شیوع کووید19 و رعایت دقیق اندیکاسیون‌های زایمان حساب و کتاب شده‌تر از قبل عمل کنند.
افزایش انجام تولدهای تقویمی به روش سزارین در چند سال گذشته موجب شد امسال معاونت درمان وزارت بهداشت در ابلاغی به معاونان درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور خواستار بررسی عملکرد بیمارستان‌ها و پزشکان در سزارین‌های تقویمی 9/9/99 شود. قاسم جان بابایی از اول آذر ماه اعلام کرده است؛ با بیمارستان‌ها و پزشکان دارای سابقه آمار بالای سزارین مدیریت نشده برخورد خواهد شد. همچنین پیرو اصرار برخی خانواده‌ها برای تولدهای تقویمی و با نزدیک شدن به تاریخ رند 9/9/99 سیف‌الله ابوترابی سخنگوی سازمان ثبت احوال در تشریح ثبت تاریخ تولد در روز ۹۹.۹.۹ گفت: سازمان ثبت احوال کشور محدودیتی برای ثبت این وقایع ندارد، لذا اگر فردی در تاریخ پنجم یا ششم آذر به دنیا بیاید می‌تواند به سازمان ثبت احوال کشور مراجعه کند و با تاریخ صدور ۹۹.۹.۹ شناسنامه دریافت کند.
در همین حال از هفته‌های گذشته و به‌دنبال داغ شدن تاریخ تولد لاکچری در روز 9 آذرماه 99، دریافت قیمت‌های نجومی و مبالغ 130 تا 300 میلیونی برای انجام زایمان‌های لاکچری از سوی برخی بیمارستان‌ها موجی از واکنش‌ها را میان کاربران فضای مجازی در پی داشت. این در حالی است که طبق تعرفه اعلامی وزارت بهداشت هزینه سزارین در بخش خصوصی 8 میلیون و زایمان طبیعی نیز 6و نیم میلیون تومان است.در همین زمینه دکتر علی فتاح معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» عنوان می‌کند که چنانچه هر پزشک و بیمارستانی برای انجام زایمان تقویمی یک ریال هزینه اضافی دریافت کرده به ما اعلام کنند ما برخورد می‌کنیم. همه جراحان در هر تاریخی زایمان را انجام دهند همان «کا» را می‌گیرند.
کرونا آمار مراجعه برای انجام زایمان تقویمی را کاهش داد
رئیس سابق بیمارستان بهمن تهران؛ راهکار و اطلاع‌رسانی سازمان ثبت احوال مبنی بر امکان صدور شناسنامه متولدین ۱۵روز اول آذر به تاریخ رُند 9/9/99 را در کاهش آمار مراجعه برای انجام سزارین در این تاریخ بسیار مؤثر می‌داند و به «ایران» می‌گوید:برای اینکه فشار رند کردن تاریخ زایمان از سر بیمارستان‌های خصوصی برداشته شود، بخش خصوصی به متخصص‌های زنان و زایمان اعلام کرده مطابق بخشنامه وزارت بهداشت عمل کنند. دکتر محسن محور در ادامه از کاهش بار مراجعه برای انجام سزارین در تاریخ رند به بخش خصوصی خبر می‌دهد و می‌افزاید: امسال به‌دلیل کرونا شرایط نسبت به سال پیش فرق کرده است و آن ازدحام و شلوغی که هر سال در تاریخ‌های مشخصی زایشگاه‌های مراکز درمان شلوغ می‌شدند خبری نیست.
به‌گفته او؛ با وجود بخشنامه‌های سازمان ثبت احوال و وزارت بهداشت و بحران کرونا کماکان برخی پزشکان به‌دلیل تبلیغات گسترده‌ای که درفضای مجازی دارند بیماران‌شان را به انجام سزارین در تاریخ خاص تشویق می‌کنند. مسلماً به‌دلیل تبلیغات گسترده برخی از پزشکان امروز یعنی نهم آذرماه یکی از بیمارستان‌های بخش خصوصی شمال شهر در تهران روز شلوغی را پشت سر خواهد گذاشت.
بنا به گفته متخصصان زنان و زایمان سزارین‌های خارج از زمان مناسب می‌تواند منجر به بستری شدن نوزاد در NICU و عوارض جدی دیگری مانند زردی برای او شود. دکتر کوروش شمیمی رئیس بیمارستان تهران نیز تأکید می‌کند تولد نوزاد قبل از ۳۹ هفته‌ کامل عوارض زیادی برای جنین و مادر دارد اما گاهی بسته به شرایط مادر و جنین می‌توان زمان سزارین را یک هفته تا 12 روز تغییر داد و اینکه بگوییم در این فاصله زایمان زودرس یا دیررس انجام می‌شود منطقی و علمی نیست.
دکتر شمیمی که رئیس انجمن بیمارستان‌های خصوصی هم است در ادامه از جنجال رسانه‌ها مبنی بر دریافت 300 میلیون تومان برای انجام سزارین در تاریخ نهم آذرماه گلایه کرده و به «ایران» می‌گوید: این ادعادها بی‌معنی و بی‌پایه و اساس است و حیثیت جامعه پزشکی را از بین می‌برد اینکه مردم فکر می‌کنند اگر بچه 9/9/99 بیاید تاج سرشان می‌گذارند به‌دلیل چشم و هم چشمی و رقابت روانی بین خانواده‌ها است و پزشک تقصیری ندارد. با این حال امسال نسبت به سال گذشته ازدحام و شلوغی نیست و من از سازمان ثبت احوال تشکر می‌کنم که به این غائله خاتمه داد.
 به‌گفته دکتر شمیمی؛ امسال به‌دلیل بیماری کووید19 مردم از مراجعه بی‌وقت به مرکز درمانی ترس و واهمه دارند. علاوه بر این پزشکان فشار انجام زایمان را برای نهم آذر نپذیرفته‌اند و از همه مهم‌تر امسال زایمان‌ها با رعایت اصول مراقبت کووید19 انجام می‌شود. یعنی زائوها باید قبل از آنکه اتاق عمل بروند تست کووید داشته باشند. بنابراین ترافیک بیماران برای زایمان امروز بسیار کم شده است.
قبل از اتاق عمل اندیکاسیون سزارین بیمار بررسی می‌شود
دکتر فرهاد مهدوی مدیر بیمارستان پارسیان هم به «ایران» می‌گوید: معاونت درمان وزارت بهداشت از چند وقت پیش مکاتبات زیادی با بیمارستان‌ها درباره زایمان‌های مناسبتی داشته است.علاوه بر این امکان صدور شناسنامه متولدین 15 روز اول آذر به تاریخ رند 9/9/99 نیز بسیار کمک‌کننده بود. خانواده‌ها اطمینان خاطر پیدا کردند. با این حال ممکن است برخی پزشکان در بیمارستان‌های معروف پایتخت علی‌رغم تذکرات زایمان‌های مناسبتی را تبلیغ کنند. دکتر مهدوی به این نکته هم اشاره می‌کند که در نامه معاونت درمان به رعایت تمام اندیکاسیون‌های سزارین در افراد واجد شرایط سزارین در تاریخ 9/9/99 تأکید شده است و اگر بدون اندیکاسیون زایمان انجام شده باشد همه مسئولان بیمارستان باید پاسخگو باشند.
مدیر بیمارستان تهران می‌گوید: از روز اول آذر ماه تا کنون 30 مورد زایمان در این بیمارستان انجام شده به‌طور متوسط روزانه 7 الی 8 مورد زایمان داشتیم و 9 آذر نیز همین روند ادامه دارد.
عضو هیأت مدیره بیمارستان عرفان سعادت آباد نیز معتقد است اصرار به انجام زایمان‌های مناسبتی از سوی خانواده‌ها به مسأله فرهنگی بدل شده و نوعی تعصب بی‌مورد شکل گرفته است. به همین خاطر وزارت بهداشت از مرداد ماه به بیمارستان‌های بخش خصوصی نامه زده و هشدارها و تذکراتی داده است.
دکتر وحید پورفرزیانی با بیان اینکه در روزهای عادی سال به‌طور معمول روزانه بین 12 تا 15 مورد زایمان در بیمارستان عرفان انجام می‌شود به «ایران» می‌گوید: کمترین میزان زایمان در این بیمارستان روزانه به 6 مورد می‌رسد. با این حال اوایل آذرماه از طریق کانال تلگرامی به متخصص‌های زنان و زایمان اطلاع‌رسانی کردیم که چارچوب و دستورالعمل‌های علمی زایمان در تاریخ 9/9/99 باید دقیق اجرا شود. به‌گفته دکتر پورفرزیانی؛ تا این لحظه (ساعت 13 هشتم آذرماه) متخصص‌های زنان درخواست کرده‌اند فردا 10 مورد زایمان خواهند داشت. البته این عدد قطعی نیست و ممکن است برخی‌ها هم مراجعه نکنند. از طرفی در کمیته بیمارستان از مدیر گروه زنان و زایمان درخواست شده مدارک پزشکی این 10 مورد نیز قبل از ورود بیمار به اتاق عمل بررسی شود و با استفاده از اهرم‌های خاصی می‌توانیم جلوی سزارین‌های بی‌وقت را بگیریم.
گرایش به‌سمت خود نمایی
دکتر حسین سراج‌زاده جامعه‌شناس درباره چرایی روی آوردن برخی مردم به زایمان‌های به اصطلاح لاکچری در تاریخ‌های رند به «ایران» توضیح می‌دهد: «اولاً اطلاعات دقیقی از اینکه چه تعداد از افراد جامعه به این نوع رفتارها علاقه دارند و تعدادشان چند درصد است نداریم اما اگر اقلیت کوچکی هم به این رفتارها علاقه داشته باشند در جمعیت 80 میلیونی به چشم می‌آیند و رفتار‌شان مورد توجه رسانه‌ها قرار می‌گیرد. به‌طور کلی این قبیل رفتارها و گرایش‌ها پدیده تازه‌ای نیست. همیشه در جوامع، افرادی که احساس رضایت درونی ندارند با تمسک به برخی پدیده‌ها خودشان را به چشم می‌آورند تا دیده شوند. این قبیل خودنمایی‌ها ریشه روانشناسانه ممکن است داشته باشد. برای مثال برخی افراد با مصرف تظاهری جای خودشان را در سلسله مراتب اجتماعی نشان می‌دهند. در جامعه‌ای که معیارهای مصرف‌گرایانه و مادی اهمیت پیدا می‌کند به تبع آن اینگونه افراد هم زیادتر می‌شوند.»
دکتر سراج‌زاده می‌افزاید: گاهی افراد با روش‌های معمول و قابل قبول اجتماعی، عرفی و اخلاقی نمی‌توانند خودشان را مطرح کنند. بنابراین دنبال راه‌هایی می‌روند که تفاخر کنند. برای مثال شماره موبایل رند می‌خرند که جنبه کارکردی هم ندارد ولی در ارتباطات عادی مصرف تظاهری دارد.
او می‌گوید: این قبیل افراد فکر می‌کنند با انجام زایمان در تاریخ مشخصی می‌توانند رؤیت‌پذیر‌تر از قبل شوند. البته گاهی این نوع گرایش‌ها زمینه برخی سوداگری‌ها و کاسبی‌ها را برای تعداد محدودی از پزشکان فراهم می‌کند. به‌طور کلی اصل ماجرا مربوط به افرادی می‌شود که ممکن است بخوبی موقعیت‌پذیر نشوند و سراغ این راه‌ها می‌روند. هنوز اطلاعات دقیقی از این افراد نداریم اما نباید نسبت‌شان بالا باشد.

گروه اجتماعی : رئیس‌جمهوری ضمن قدردانی از مردم برای همراهی در اجرای محدودیت‌های کرونایی در هفته اخیر گفت: البته ما بخوبی می‌دانیم که محدودیت راهکار اصلی نیست، محدودیت یک علامت و یک هشدار بزرگ است و پشت سر آن باید اقدامات زیادی انجام گیرد تا ما به هدف برسیم.
 حسن روحانی در ستاد ملی مقابله با کرونا، افزود: تقریباً از اوایل آبان یعنی از یک ماه پیش، این محدودیت‌ها ابتدا در ۴۳ شهرستان سپس در ۴۶ شهرستان آغاز شد که الحمدلله نتایج این محدودیت‌ها در آمار امروز نمایان بود که بسیار تأثیرگذار و مؤثر بوده است. همچنین از اول آذر در ۱۵۰ شهری که در آنها اعمال محدودیت شدید صورت گرفت در آن شهرها هم ما علائم مثبت را بعد از یک هفته مشاهده می‌کنیم و امیدواریم تا پایان هفته جاری شاهد تحولات مثبت بیشتری باشیم. وی عنوان کرد: علاقه ما این است که با همکاری مردم مخصوصاً در این هفته شهرهای قرمز به شرایط نارنجی یا شرایط زرد برگردند تا هم مردم بتوانند فعالیت اقتصادی داشته باشند و هم ما بتوانیم این بیماری را بخوبی کنترل کنیم.
 روحانی تأکید کرد: راه حل اصلی برای مبارزه با این بیماری، تغییر رفتار اجتماعی مردم است و هیچ راه دیگر غیر از این وجود ندارد؛ مردم باید سبک زندگی را تغییر دهند، فاصله اجتماعی را مراعات کنند و از حضور در تجمعات جزء برای ضرورت‌ها بپرهیزند تا بتوانیم به نقاط مطلوب برسیم.
رئیس‌جمهوری آموزش‌ها به مردم را ناکافی دانست و افزود: هنوز با گذشت مدت‌ها، طرف می‌گوید کرونا ندارم، فقط کمی عضلاتم درد می‌کند یا کمی بی‌حالم و سرفه می‌کنم. این نشان می‌دهد که هنوز آموزش‌های ما دقیق نیست و توضیحات ملموس داده نشده است که این علائم را براحتی دریافت کنند.
 روحانی بار دیگر تأکید کرد: مردم در چنین شرایطی حتی با ابتلا به سرماخوردگی فرض را بر ابتلا به کرونا بگذارند و با مراقبت‌های لازم و مراجعه به پزشک خود را قرنطینه کنند.
رئیس‌جمهوری گفت: متخصصان بویژه در هفته‌های اخیر بر این نکته تأکید کردند که فضای بسته یکی از عوامل مهم همه‌گیری کروناست.
 روحانی افزود: در فصل سرد زمستان و فضای بسته و در اجتماع میهمانی‌ها اگر تهویه‌ای وجود نداشته باشد و افراد در مدت طولانی با یکدیگر صحبت کنند، اگر یک نفر مبتلا حضور داشته باشد حتی اگر سرفه و عطسه نکند و فقط حرف بزند، می‌تواند مشکل ایجاد کند.
رئیس‌جمهوری گفت: به همین علت است در شهر‌هایی که در مناطق قرمز هستند اجتماع بیش از ۱۵ نفر را ممنوع کرده‌ایم، چنانچه حتی در ستاد ملی مقابله با کرونا بخشی در این سالن حضور دارند و شماری در سالن دیگر تا شیوه‌نامه‌های بهداشتی را رعایت کنیم.
رئیس‌جمهوری با تأکید بر برخورد قاطع با متخلفان تا پایان یافتن بیماری کرونا گفت: برخورد قاطع با متخلفان یکی از اصولی است که همیشه باید تا پایان این بیماری ادامه دهیم و این تنها به ۱۵ روز خلاصه نمی‌شود.
رئیس‌جمهوری تصریح کرد: باید یک برخورد قاطع براساس مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا شامل جریمه و غیر جریمه داشته باشیم.
 روحانی گفت: مصوبه دیگری داشتیم برای خدمت دادن به افرادی که کارت ملی همراهشان نیست و شماره شناسه ملی‌شان برای ما مشخص نیست، بنابراین در هفته‌های اخیر با جدیت بیشتری، نیروی انتظامی، بسیج، سایر ضابطان و از سوی اتحادیه‌ها و کسانی که حق نظارت دارند مانند تعزیرات همه فعال شدند.
رئیس‌جمهوری افزود: این فعالیت باید همچنان تا پایان کار ادامه داشته باشد.
 روحانی گفت: دولت نسبت به گروه‌های آسیب‌پذیر در حد توان خودش از طریق تسهیلات یا ارقامی که به‌صورت بلاعوض در اختیار مردم قرار می‌گیرد، کمک کرده و کمک خواهد کرد.
رئیس‌جمهوری افزود: همچنین کمک به گروه‌های آسیب‌پذیر از لحاظ بهداشتی صورت می‌گیرد و به کسانی که سن بالا و بیماری‌های زمینه‌ای دارند هم یاری خواهد شد.
 روحانی گفت: در مطالعات به ما اینچنین گفته می‌شود که در کشور‌هایی که شرایط بهتری دارند، ناشی از انضباط خوب مردم برای اجرای دستورالعمل‌های بهداشتی، پایش گسترده‌ای که در آن کشور‌ها انجام می‌شود، همراه با تست‌های بسیار وسیع، محدودیت‌های بسیار شدید و برخورد شدید با افراد متخلف است.
رئیس‌جمهوری افزود: راهی جز این نداریم که دستورالعمل‌های بهداشتی را اجرا کنیم و مراقبت‌ها را بالا ببریم.
 روحانی گفت: دوره‌های دوهفته‌ای تحت عنوان قرمز، نارنجی و زرد تمام شود، باز هم ماسک، فاصله اجتماعی و الکترونیکی کردن خدمات دولتی در حد امکان الزامی و ضروری است و نظارت شدید بر دستورالعمل‌ها در این شرایط هم ادامه پیدا می‌کند.
رئیس‌جمهوری افزود: یک تقسیم کاری هم باید بین مسئولان مختلف انجام گیرد و هم دولت، هم خیرین، هم بسیج و هم سایر نهاد‌های عمومی این کار را انجام دهند تا در محلات این موضوع به‌صورت فعال انجام شود.
 روحانی گفت: مردم عزیز و بزرگوار ما بدانند دو هفته‌ها ممکن است تمام شود، اما اصل تردد باید حداقل باشد و تجمع نباید باشد.
همراه داشتن کارت ملی برای دریافت خدمات الزامی است
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: هموطنان برای دریافت خدمت از هر دستگاه اجرایی و ادارات باید کارت ملی همراه داشته باشند.
به‌گزارش خبرگزاری صدا‌وسیما، دکتر رئیسی پس‌ از جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا که با حضور آقای روحانی رئیس‌جمهوری برگزار شد، درخصوص مصوبات امروز ستاد، تأکید کرد: همراه داشتن کارت ملی برای دریافت هرگونه خدمات، برای حفظ سلامتی هموطنان است.
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا افزود: سامانه‌ای طراحی شده است که نتایج همه آزمایش‌های مثبت در این سامانه گردآوری می‌شود و با کمک این سامانه توانسته‌ایم از سفر هزار و 748 نفر که قصد سوار شدن به هواپیما، قطار یا اتوبوس داشتند، جلوگیری کنیم.
رئیسی گفت: در این هفته همه ادارات دولتی تعطیل هستند مگر اینکه بالاترین مقام مسئول آن اداره الزام داشته باشد که بعضی افراد حضور یابند، همچنین همه مردم برای گرفتن خدمت از ادارات دولتی باید کارت ملی همراه داشته باشند تا اگر در آزمایشگاهی آزمایش آنها مثبت شده باشد با کدملی مشخص شود.
با اعمال محدودیت‌ها آمار کرونا در شهرهای قرمز رو به کاهش گذاشت
  دکتر رئیسی همچنین از کاهش آمارهای کرونا در شهرهای قرمز با اجرای طرح محدودیت‌های کرونایی خبر داد.
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: با توجه به اعمال محدودیت‌ها از 160 شهر و شهرستان قرمز اکنون در 145 شهر و شهرستان روند بیماری رو به کاهش است.
وی افزود: فقط در 15 شهر و شهرستان شرایط قرمز تغییری نکرده است اما امیدواریم در این هفته شاهد کاهش آمارها در این شهرها باشیم.
وی گفت: تا پایان این ماه میزان آزمایش‌های کرونا را به 120 هزار آزمایش در روز خواهیم رساند و با توجه به سرد شدن هوا و بسته شدن پنجره‌ها مردم باید بسیار مراقب باشند و از هر‌گونه تجمع و حضور در میهمانی‌ها پرهیز کنند.

سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: با فوت ۳۹۱ بیمار دیگر از مبتلایان قطعی به کرونا، شمار جان باختگان قطعی بیماری کووید۱۹ در کشور به ۴۷ هزار و ۴۸۶ نفر رسید و ۲۷ استان همچنان در وضعیت قرمز کرونا هستند. به‌گزارش وبدا، دکتر سیما سادات لاری افزود:  از روز هفتم آذر ماه تا ظهر (هشتم آذر ۱۳۹۹) بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۱۳ هزار و ۴۰۲ بیمار جدید مبتلا به کووید۱۹ در کشور شناسایی شد و هزار و ۸۲۴ نفر بستری شدند. با این حساب، مجموع بیماران کووید۱۹ در کشور به ۹۳۵ هزار و ۷۹۹ نفر رسید. سخنگوی وزارت بهداشت گفت: خوشبختانه تاکنون ۶۴۸ هزار و ۸۳۱ نفر از بیماران، بهبود یافته یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند. همچنین ۵۸۶۵ نفر از بیماران مبتلا به کووید۱۹ در وضعیت شدید این بیماری تحت مراقبت قرار دارند و تاکنون ۶ میلیون و ۳۸ هزار و ۵۵۶ آزمایش تشخیص کووید۱۹ در کشور انجام شده است. سخنگوی وزارت بهداشت گفت: میانگین بروز هفتگی ابتلا به کووید۱۹ در هفته گذشته به ۲۰ نفر به ازای هر صدهزار نفر رسید و بیشترین میزان ابتلا در استان های ایلام، یزد، سمنان، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان جنوبی گزارش شد. همچنین میزان میانگین موارد مرگ ناشی از این بیماری نیز در هفته گذشته در کشور به ۴۰ نفر در هر یک میلیون نفر رسید و بیشترین میزان مرگ نیز در استان‌های یزد، سمنان و خراسان جنوبی بود.

وزیر آموزش و پرورش با اشاره به مشکلات شبکه شاد گفت: یک بخش از مشکلات مربوط به زیرساخت فنی و بخش دیگر مربوط به کاستی‌های نرم افزاری این شبکه است که شناسایی شده و در حال ترمیم آن هستیم.
این کار با توسعه زیرساخت‌ها و رفع اشکالات فنی در حال انجام است و تیم مسئولان فنی به ما نوید داده‌اند که در یکی دو هفته آینده این مشکل هم برطرف خواهد شد.
محسن حاجی میرزایی در برنامه تلویزیونی شبکه پنجم سیما درباره برگزاری امتحانات نیز گفت: ترجیح ما آموزش حضوری است. اصل بر برگزاری امتحانات به‌صورت حضوری است زیرا از وقتی که ارتباط ما با دانش‌آموزان مجازی شده باید میزان فراگیری آنها از درس برای ما مشخص باشد، لذا امتحان حضوری است مگر اینکه در زمان امتحانات با وضعیتی مواجه شویم که متخصصان امر بهداشت اجازه این موضوع را ندهند.

مهرداد عربستانی
استاد دانشگاه
به نظر نمی‌رسد که ارزیابی «رفتارهای بهداشتی مردم» در ایام کرونا بر اساس بررسی منطقی بوده باشد و ظاهراً بیشتر تحت تأثیر رسانه‌های اجتماعی و موارد افراطی است که معمولاً در این رسانه‌ها بیننده دارد. لذا ارجاع عدم توفیق کنترل سرایت ویروس به «رفتار مردم» نوعی واکنش ارتجالی و خام است. برای فهم «رفتار» باید در درجه نخست زمینه شکل‌گیری این رفتارهای مختلف مورد توجه قرار گیرد و پس از آن و در صورت لزوم، برای تغییر رفتار چاره‌اندیشی کرد. شکل‌گیری رفتارهای اجتماعی معمولاً عللی چند وجهی دارد و نمی‌توان آن را به یک عامل، مثلاً الگوهای فرهنگی نسبت داد. اگرچه خود تبیین امور براساس «الگوهای فرهنگی» نیز خود تبیین ابتری است، چون بلافاصله این سؤال پیش می‌آید که خود این الگوها چطور شکل گرفته‌اند. از طرفی دیگر رفتارهای ناسازوار تقریباً درانواع جوامع دیده می‌شود.
یکی از زمینه‌های شکل‌گیری رفتار موضوع ژنتیک و سیر تکامل نوع بشر است. گونه انسان‌های امروزین بیش از 300 هزار سال است که روی زمین پیدا شده و تقریباً تمام این دوران را تا همین حدود 10 هزار سال پیش در گروه‌های کوچک زندگی کرده است. لذا نظام عصبی انسان به گونه‌ای تحول یافته که برای درک خطر در یک گروه کوچک و اتخاذ رفتار سازوار با صلاح گروه می‌تواند مناسب باشد، ولی استعداد و توسعه کمتری برای درک خطر در جوامع بزرگ شهری، ملی یا جهانی دارد. لذا بدون مداخلات فرهنگی مناسب- یعنی ادبیات، رسانه، اساطیر و روایاتی که تصویر یک جمعیت بزرگ با هویت و منافعی مشترک را در ذهن مردم ایجاد می‌کند- بیشتر محتمل است که انسان احتمالاً بر اساس نسخه بیولوژیک صرفش عمل کند، که الزاماً همیشه به صلاح جامعه بزرگ نیست.
بعد دگرمؤثر بر رفتارشهروند ایرانی مشکلات اقتصادی ویژه جامعه ایران است که با موضوع همه‌گیر در هم تنیده شده است و یک کمپلکس ویژه را ساخته است. این امر به طرق مختلفی روی رفتار بهداشتی مردم می‌تواند اثر بگذارد. مثلاً بسیاری از مردم برای خرید مایحتاج به مکان‌های ارزان (که معمولاً شلوغ هستند، مثل میدان تره‌بار و فروشگاه‌های تخفیفی زنجیره‌ای) می‌روند که بخت سرایت بیماری را افزایش می‌دهد. عده‌ای دیگر بین فقر قطعی (که خود باعث مرگ رنج‌آور است) و احتمال بیماری، گزینه دوم را انتخاب می‌کنند. پس اگر کسانی برای خرید به جاهای شلوغ‌تری بروند، یا در صف‌های طولانی‌تر بایستند یا برای خرید اجناس ارزان هجوم ببرند، نمی‌توان آنها را با جاهایی که چنین کمبودهایی ندارند مقایسه کرد. مگر در اوایل شروع بحران کرونا بر سر کاغذ توالت در برخی کشورهای توسعه‌یافته جنگ و رقابت بین مردم راه نیفتاده بود؟
شهرسازی و جغرافیا هم عامل مهم دیگری در بروز رفتارهای پرخطر است. اگر جایی مردم به مترو هجوم نمی‌برند و واگن‌های مترو و اتوبوس‌های عمومی مملو از مسافرانی نیست که تنگاتنگ کنار همدیگر ایستاده‌اند، باید ببینیم که ساختار شهرشان چگونه است؟ تراکم جمعیت براساس مساحت چقدر است، چه گزینه دیگری برای رفت و آمد دارند؟ تنها در آن صورت است که شاید بتوان به مقایسه دقیق‌تری از «تفاوت رفتارها» مثلاً امر حمل‌ونقل دست یافت. البته ریشه رفتارهای ناسازوار برای منفعت جمع، ممکن است در مناسک، عادات فرهنگی و نهادهایی باشد که فرصت تجدیدنظر را از شرکت‌کنندگان سلب کرده‌اند و با سلب فرصت بازنگری انسان‌ها را گاهی تبدیل به کارگزاران خودکاری می‌کند که در نهایت می‌تواند به ضرر خودشان باشد. اینها نیز جزو رفتارهای ناسازواری هستند که ممکن است که در جوامع مختلف دیده شوند. پس از توجه به این تفاوت‌های زمینه‌ای است که تازه می‌توان به امکان تشویق به تعویض رفتار به سمت رفتاری سازوارتر فکر و برای آن چاره‌اندیشی کرد. وگرنه شماتت اخلاقی «مردم» کار عبثی است، . پس از این است که می‌توان به تأمین و توزیع وسایل مورد نیاز برای رفتار بهداشتی، به آگاه‌سازی هماهنگ و غیرمتناقض در مورد رفتار مناسب فکر کرد و حتی یک قدم جلوتر می‌توان گذاشت و به وضع قوانین و تمهیدات جدی برای ضمانت اجرای آنها فکر کرد. نکته مهم در برنامه‌ریزی‌ها و دستورالعمل‌های بهداشتی، نفرستادن پیام‌های متعارض توسط مسئولان و اجراهای دلبخواهانه توسط مجریان است که قطعاً اعتماد اجتماعی را کاهش می‌دهد. با برگشت به آنچه در ابتدای مطلب آمد، پس از فهمیدن و لحاظ کردن جوانب مختلف امر شاید بتوان مداخلاتی فرهنگی و تسهیلاتی اجرایی را برای سوق دادن رفتارها به سوی رفتاری سازوارتر در نظر آورد. تثبیت و تقویت تصویر جماعتی با منافع مشترک، آگاه‌سازی و حساس‌سازی نسبت امکان سرایت و همینطور راهکارهایی که نیازهای اساسی انسانی را به طور غیرمنطقی نادیده نگیرد و مشروعیت کافی برای اجرای قانونی محدودیت‌ها ایجاد کند.