پرنده‌‌نگری؛ یک چاه نفت اقتصادی

زیست بوم/ روز گذشته (۲ آذرماه) مصادف با روز ملی پرندگان بود. روزی که برای اولین‌بار کمیته ملی طبیعت‌گردی در سال 1389 آن را جهت تشویق به ترویج و آموزش پرنده‌نگری اعلام کرده است. اگرچه این روز هنوز به‌ صورت رسمی در تقویم کشوری ثبت نشده است، اما با این حال گروه‌های مختلف پرنده‌نگری در شهرهای مختلف کشور این روز را پاس داشته و برنامه‌های آموزشی مرتبطی را برگزار می‌کنند. طبق گفته «رضا علی‌اصل» مدرس رسمی وزارت گردشگری در حوزه پرنده‌نگری و اکوتوریسم، روز ملی پرندگان ترکیبی از دو جنبه محیط‌زیست و اکوتوریسم بوده و نامگذاری این روز بهانه‌ای است که در سطح ملی یا بین‌المللی به حفاظت از گونه‌های ارزشمند در حال انقراض، توجه شود. البته ایران به‌ دلیل تنوع زیستی گسترده، می‌تواند از پرندگان نیز مانند یک چاه نفت به‌عنوان فرصتی ویژه برای کسب درآمد استفاده کند.
او پرنده‌نگری را دارای دو جنبه دانسته و به ایسنا، می‌گوید: در رویکرد اول به بررسی گونه‌های مختلف در اکوسیستم‌های خاص اعم از عرصه‌های طبیعی، مناطق حفاظت شده، تالاب‌ها و... می‌پردازیم. به عبارتی شاهد خواهیم بود که در این مناطق چه گونه‌هایی وجود دارد. در رویکرد دوم نیز براساس فهرست هدف گونه‌ها، برنامه‌ریزی خاص آن را انجام می‌دهیم. به‌عنوان نمونه گروهی پرنده‌شناس خارجی به ایران آمدند تا فهرستی از گونه‌های مختلف را مشاهده کنند. برای دیدن گونه‌های مورد نظر آنها - و اصولاً برای پرنده نگری- علاوه بر طیف متنوعی از اکوسیستم‌های غنی و بکر بعضاً به شهرها، پارک‌ها و باغ‌ها نیز می‌رویم.
برگزاری تورهای پرنده‌نگری
این مدرس رسمی وزارت گردشگری در حوزه پرنده‌نگری، درباره گونه‌های مورد توجه در پرنده‌نگری می‌گوید: یافتن و مشاهده برخی گونه‌ها در طبیعت مقداری دشوار است اما برخی از آنها به دلایل مختلف در محیط‌های شهری، پارک‌ها و بوستان‌هایی که وضعیت مناسبی دارند، جمعیت خوبی دارند که در فصولی می‌توان آنها را مشاهده کرد. از سویی دیگر ما در اطراف شهرهای ایران تالاب‌های کوچکی داریم که شاید مورد توجه واقع نشوند اما به علت عدم رعایت حقابه آنها از جانب بخش دولتی یا گاهی خصوصی، رو به نابودی هستند. زمانی که در یک تالاب پرنده‌نگری شکل بگیرد، به‌عنوان یک جاذبه معرفی خواهد شد. در نهایت ناخودآگاه تالابی که رو به نابودی بوده، سر زبان‌ها می‌افتد. طبق گفته «علی‌اصل» همراهی جامعه محلی برای اجرای تورهای داخلی یا خارجی پرنده‌نگری بسیار کمک‌کننده است. می‌توان با آموزش، آنها را برای راهنمای تورهای پرنده‌نگری تربیت کرد چراکه به منطقه مسلط هستند و قابلیت انجام این اقدام را دارند.
آموزش جامعه محلی
او ادامه می‌دهد: سطح اول اقدامات ارزیابی توان اکولوژیک منطقه بر عهده دولت است. سطح دوم آموزش جامعه محلی، بخشی بر عهده دولت و بخشی بر عهده فعالان این عرصه است. سطح آخر رعایت نکات اخلاقی توسط گردشگران، ابتدا بر عهده خودشان سپس بر عهده فعالان این حوزه بویژه راهنمای تورهای پرنده‌نگری است. به‌عنوان نمونه گردشگران برای گرفتن عکس بهتر به آشیانه پرنده نزدیک نشوند یا با نزدیک شدن به پرنده‌ای که در حال تغذیه از طعمه است، او را فراری ندهند همچنین سکوت منطقه را برهم نزنند یا در این مناطق آتش روشن نکنند. این مدرس یونسکو درباره قدرت پرنده‌نگری با توجه به تنوع زیستی ایران تأکید کرد: پرنده‌نگری بسیار قدرتمند بوده و بهترین بهانه برای آشتی با تالاب‌ها است. بسیاری از مردم شاید حتی تعریف تالاب را ندانند یا ارزش آن را درک نکنند اما پرنده‌نگری می‌تواند یک بهانه زیبا و جذاب برای حفاظت از تالاب‌ها باشد. بسیاری از گردشگران خارجی علاقه‌مند به حضور در ایران هستند. این موضوع  فرصتی است برای توسعه گردشگری در نقاطی از کشور که دست صنعت کوتاه است و علاوه بر تبدیل آن به معیشتی جایگزین برای جوامع محلی، به حفاظت از عرصه‌های طبیعی کشور نیز منجر خواهد شد.