فرازی در وصف رسول دانایی

اسماعیل علوی دبیر گروه پایداری

​​​​​​​رحلت پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص) نزدیک است. همان پیامبری که خاتم انبیای الهی بوده و از امتیازات بسیاری برخوردار است. یکی از امتیازات رسول گرامی اسلام(ص) آن‌است که در محیطی زیست که در آن جهل و خشونت فراگیر و امری عادی بود و وی توانست مردمانش را تحت تأثیر قرار داده و منعطف به آرمان‌طلبی و دیگر دوستی نماید.
 آن برگزیده الهی در میان مردمی زیست که با علم و معرفت سال‌ها فاصله داشتند و حضرتش، از آن دوره و مردمش با عنوان «عصر جاهلیت» یاد فرموده است. چنین نامگذاری‌ای از کسی برمی‌آید که به منزلت و جایگاه دانشوری و خرد و آگاهی، آگاه است. او برای چنین اجتماعی از جانب خداوند کتابی آورد که بر فضیلت علم و دانایی تأکید و با تصریح بر یکسان نبودن دانایی و نادانی مردمان را به کسب علم و فرهنگ تشویق و صاحبان اندیشه و تفکر را می‌ستاید. او از آغاز بعثت خویش با شیوه و سیره‌ای ستوده همگان را به کتاب و حکمت فراخواند و بنیان تمدنی نوین و ممتاز را پی‌افکند؛ تمدنی که شرق و غرب عالم را درنوردیده و همچنان پیشتاز و نورافشان است. این همه درحالی است که آن حضرت خواندن و نوشتن نمی‌دانست لکن با وجود این، با نادانی و جهل و بت‌پرستی در افتاد و آیینی مبتنی بر فتوت و مهرورزی برای بشر به ارمغان آورد.
آیینی که او مأمور به تبلیغش بود، انسان‌ها را در طول تاریخ به هماوردی با کفر و شرک و ظلم فراخوانده و شخصیت‌های دانشور و کریم می‌پرورد. سخنان جامع، پرمغز و خردپسند او فرهنگ و سبک زندگی بهنجاری را ترویج می‌کند که با معجزه اصلاح و تدبیر همراه است. چنین است که خدای متعال در حقش می‌فرماید: «به خدا و رسولش ایمان آورید! آن رسول درس نخوانده‌ای که به خدا و کلماتش ایمان دارد، از او پیروی کنید تا هدایت یابید.» (اعراف/158) همچنین خطاب بدو می‌فرماید: «... و خداوند کتاب و حکمت را بر تو نازل کرد و آنچه را نمی‌دانستی به تو آموخت و فضل و عنایت خداوندی بر تو هماره بزرگ بوده است.» (نساء/113)آری «خداوند آنچه را لازم بود به او وحی نموده و کتاب و حکمت را به او آموخته و وی را مشعلی فروزان و حجت و فرستاده‌ای بیانگر دستورات الهی و پند‌ دهنده‌ای امانتدار، شخصیتی یادآور، مژده‌ دهنده و بیم‌ دهنده مقرر داشته است. (مائده/15 الی19) خداوند به وی شرح صدر و سینه‌ای گشاده عنایت کرده و او را برای پذیرش وحی و پرداختن به وظیفه ارشاد در جامعه‌ای که تعصب و خودخواهی بر آن سایه‌افکن بود، مهیا ساخت؛ آن وجود ارجمند که برترین راهنما و پیشوایی است که بشر در تعلیم و تربیت سراغ دارد. تبدیل محیطی آلوده به انواع جهل و تاریکی به علم گستری ظرف چند سال، تحولی شگرف است که از جمله ویژگی‌های رسول گرامی اسلام(ص) محسوب می‌شود.
خدای کریم از حلم و مردمداری رسول خویش سخن گفته است، آنجا که می‌فرماید: «اگر خشن و سنگدل بودی از پیرامونت پراکنده می‌شدند. پس آنان را ببخش و برایشان طلب آمرزش کن. (آل عمران/159) نقل است آن حضرت با مردی روبه‌رو شد، آن مرد از هیبت و شکوه حضرتش بر خود لرزید. پس فرمود: «آرام باش! من پادشاه نیستم که از من بترسی، بلکه فرزند زنی هستم که غذایش گوشت خشکیده بود.» از ابو امامه نیز نقل است که نشسته بودیم پیامبر بر ما وارد شد. به احترامش برخاستیم. فرمود: مانند غیرعرب‌ها که برخی برای برخی دیگر برخاسته تعظیم می‌کنند به پا برنخیزید.