سرود باید انسان‌ساز باشد

نداسیجانی- سرود، گونه‌ای از موسیقی است با ویژگی‌های متفاوت. بدین معنا که شعر در قالبی از موسیقی قرار گرفته که می‌‌تواند بدون داشتن آلات موسیقی در هر مکانی به اجرا دربیاید. نکته دیگر محتوای کلام سرود است که حامل پیام وحدت کلمه و به نوعی حماسه و شورآفرینی در بین اقشار مردم بوده. به طوری که برای طیف وسیعی از مردم قابل درک و دریافت است و براحتی با آن ارتباط برقرارمی کنند. این پیام‌ها می‌‌تواند شامل بیان مسائل سیاسی، اجتماعی و ملی - میهنی باشد و به همین سبب، به جهت پیامی که در کلام آن قرار دارد، تقریباً در همه ملیت‌ها با همین ساختار شکل می‌‌گیرد و در فرهنگ و هنر هر کشوری از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. مانند سرودهایی که اوایل انقلاب اسلامی ساخته شد. سرودهایی که همچنان در جشن پیروزی انقلاب یا در مناسبت‌هایی همچون هفته دفاع مقدس تکرار می‌‌شود و نقش اثرگذاری در آن دوران داشته است. اگرچه باید بگوییم متأسفانه این سرودها به مناسبت‌های خاص خلاصه می‌‌شوند و طی این سال‌ها به این گونه موسیقی کمتر پرداخته شده است.
امروز زمان بهره بردن از هنر سرود است
اما در دولت سیزدهم، نگاه ویژه‌ای به سرود شده تا آنجا که نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی سرود فجر پایه‌ریزی و راه‌اندازی شد و برگزیدگان این دوره از جشنواره معرفی شدند. جشنواره‌ای با هدف اعتلای جریان سرود و گروه‌های سرود در کشور که از استقبال خوبی هم برخوردار بود.
حمید شاهنگیان، خالق سرودهای ماندگار انقلاب اسلامی، درباره این جشنواره و جای خالی آن درکنار دیگر رویدادهای فرهنگی بیان داشت: «از دیدگاه من، هر موضوع یا رویداد مهمی که به هر دلیل، مدت زمان بسیاری کنار گذاشته شود و جای خود را خالی ببیند، به یکباره پیدا و هویدا می‌‌شود. مانند پوشش‌هایی که امروزه در مردان و زنان دیده می‌‌شود که هرچند سال یک بار فراموش شده و از بین می‌‌رود اما بار دیگر با تغییرات محسوس تکرار می‌شوند. بر این اساس با گذشت بیش از 40 سال از ساخت سرود، در این مدت زمان، حضور کمرنگی در جامعه داشته و خلأ آن دیده و احساس می‌‌شد اما آرام آرام این ژانر از موسیقی، جانی دوباره گرفت و امروز، زمان بهره بردن از این هنر زیبا فرا رسیده است. ضمن اینکه باید بگویم از دیدگاه من، نوع پیام‌های سرود نباید مانند پیام‌های آن دوران باشد. پیام‌های امروز سرود، می تواند پیام هایی باشد که منجر به  انسان‌سازی و رشد اخلاق شود.»
امروزه بیان برخی شعارها و پیام ها نقش چندانی ندارد
به گفته این آهنگساز سرود کشور ما باید مرکزی برای رواج اخلاق، تربیت و امید باشد و این گونه به این موضوع نگاه گردد. او تأکید کرد و افزود: «باید پیام اخلاق، تربیت و امید به فرزندان‌مان آموزش داده شود و آن را بیاموزند و این پیام‌ها در همین سرودها قرار گرفته است. اما چرا و چگونه باید فرزندان ما به این سرودها گوش بدهند و چگونه نظر مخالف را تحمل کنند! تربیت و احترام به بزرگ‌تر یعنی چه! چرا دروغ از بزرگترین گناهان است. چرا خداوند این فرامین را در اخلاقیات گذاشته است! و... بر این اساس امروزه باید بر این موضوعات تربیتی و اخلاقی بیشتر تکیه و تأیید داشت. باید اعتماد به نفس را به فرزندان آموخت و آن را ارتقا داد و با خواندن و مطالعه و گوش کردن، اطاعت از بزرگترها را به آنها یادآور شد. بنابراین اگر این قابلیت‌ها در سرود وجود دارد تا خود را به گوش‌ها، ذهن‌ها و دل‌های جوانان برساند، رسالت سازندگان و بخصوص شاعران بر اشاره کردن به این موضوعات بسیار است. امروزه دیگر بیان شعارها و سرودهایی با پیام «مرگ برتو» و... نقش چندانی ندارد و بی فایده است. خود من در سال 1358 سرودی ساختم با این مضمون «به کف مسلسلم، عزم همچو آهنم. در کمین دشمنم تا که ریشه‌اش زبن بکنم...» اما در حال حاضر این کلام‌ها را نمی‌توان بیان کرد و به همین دلیل در بازخوانی این سرود، از یکی از دوستان شاعرم خواهش کردم روی این شعر تغییراتی ایجاد کند و این بخش حذف و به‌روزرسانی شد. چرا که امروزه سرودها نیازی به این گونه هجمه‌ها ندارند و امیدوارم به این موضوع توجه ویژه‌ای شود.»
نکته قابل توجه این است که تقریباً در یکی - دو دهه اخیر، پیام‌های اجتماعی یا به نوعی پیام‌های اعتراضی در دیگر قالب‌های موسیقی همچون پاپ، تلفیقی، راک و... قرار گرفته و به وفور ساخته و شنیده می‌‌شود. البته با توجه به محتوای برخی اشعار، این پیام‌ها در موسیقی ردیف دستگاهی هم شنیده شده است. اما گونه موسیقی سرود هم حامل پیام‌هایی از این دست بوده و بالطبع تأثیرگذارتر. شاهنگیان درباره اثرگذاری سرود، در بیان پیام‌های اخلاقی گفت: «من به دو دلیل پیام‌های سرود را تأثیرگذارتر می‌دانم؛ نخست اینکه معمولاً قشری که در سرود مشارکت دارند، نوجوان‌ها و جوان‌ها هستند و اگر در ظرف ذهن آنها پیام و کلام‌های درست و اخلاقی جای بگیرد، قطعاً ثمره آن را در جامعه خواهیم دید. اما در سایر اقشار و انواع موسیقی‌ها به آن میزان که نوجوانان و جوانان در گروه‌های سرود، مشارکت دارند، در این گروه‌ها کمتر دیده می‌‌شود و برای ورود به دیگر ژانرهای موسیقی ضرورت دارد که از پختگی لازم برخوردار باشند. نکته دیگر که بسیار اهمیت دارد، جمعی خواندن سرود است. وقتی شما یک پیام را که با جمعیتی حدود 20 تا 100 نفره ادا و اجرا می‌‌کنند و این پیشنهاد و کلام به جامعه ارائه می‌‌شود، بی تردید تأثیر آن، هم در خود فرد و هم در جامعه بیشترخواهد بود. به این دلیل، هنگامی که یک گروه به صورت دسته جمعی سرود می‌‌خوانند، باید ذهن و تمرکز خود را به رهبر و نفر کنار دستی خود معطوف کنند و کاملاً مشابه فرد کناردستی بخوانند و نفس بکشند و این حرکت و فرمان جمعی، بازده تربیتی داشته و به همین دلیل از دیدگاه من این پیام‌ها در سرود برای اقشار مردم بسیار تأثیرگذار است.»
اشتیاق جوانان امروز به سرود خوانی
«خمینی ای امام»، «برخیزید ای شهیدان راه خدا»، «زندانی»، «برخیزیم در هوای آزادی»، «نصر من الله، ۱۷ شهریور»، «۱۳ آبان»، «بپا خیزید»، «سرباز»، «انقلاب اسلامی» و «جانبازی صبورم» ازجمله ماندگارترین سرودهای دوران انقلاب هستند که حمید شاهنگیان آهنگساز آن بوده و  نقش اثرگذاری بویژه درآن بازه زمانی داشته است. اما  با توجه به شرایط امروز جامعه و به روز بودن و به روزرسانی هنر، شاید این گونه از موسیقی، قابلیت گذشته خود را نداشته باشد. شاهنگیان در پاسخ به این سؤال که آیا با وجود دیدگاه امروز جوانان می‌‌توان زبان سرود را بار دیگر در بین مردم ترویج داد یا خیر، اظهار کرد: «این موضوع را نه من و نه  فرد دیگری، نمی‌تواند شیرین‌تر و روشن‌تر از آنچه که در جامعه اتفاق می‌‌افتد، بیان کند. در حال حاضر اقبال به سرودخوانی بسیار شده است مانند سال‌های 58 تا 60 که زمان اوج سرود‌ها بود و با وجود توانمندی‌های جوانان و نوجوانان و همچنین قابلیتی که در آهنگسازان و شاعران پیدا شده این اشتیاق در نسل امروز بیشتر و بیشتر شده و به نظر من اکنون فصل تازه‌ای برای احیای سرود ایجاد شده و استقبال خوبی صورت گرفته است.»
او درخصوص نقش اثرگذار نظام آموزشی مانند مدارس بیان داشت: «دیدگاه و زاویه اندیشه نظام آموزشی در این موضوع بی تأثیر نبوده و نیست. در دوره‌ای از زمان سرود در اردوگاه‌ها و در مکان‌های تفریحی و حتی در زمان تفریح جوان‌ها و نوجوان‌ها اجرا و ارائه می‌‌شد اما نه به صورت تکلیف و اجبار و نباید هم به عنوان دستور و تکلیف با آن رفتار شود.» حمید شاهنگیان، در آیین اختتامیه اولین دوره جشنواره ملی و بین‌المللی سرود فجر که با حضور محمد مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و... برگزار شد مورد تقدیر قرار گرفت. او درباره نقش تأثیرگذار چنین جشنواره‌هایی در بازخوانی و بازآفرینی سرود گفت: «به عقیده من جشنواره‌ها باید از ساختار تعریف شده‌ای برخوردار باشند. خود من از قبل انقلاب به ساخت سرود روی آوردم و همیشه و هرجا که بتوانم مؤثر باشم جز در جایگاه قضاوت و داوری، حضور پیدا کردم و اگر هم بار دیگر درخصوص همکاری از من دعوت کنند و بدانم مفید هستم و آن جشنواره به جناح و گروه خاصی هم وابسته نیست، با افتخار شرکت خواهم کرد.»