خودکفایی 50 درصدی نهاده‌های دامی در دستور کار دولت

طی سال‌های اخیر درباره خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی اظهارات مختلفی مطرح شده است؛ بخشی از اظهار نظرها مبتنی بر عدم تحقق خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی با توجه به شرایط جغرافیایی در کشور است، اما برخی از مسئولان و وزرا نیز از امکان رسیدن به خودکفایی 50 درصدی در این محصولات صحبت کرده‌اند. بر همین اساس پیش‌تر وزیر جهاد کشاورزی خبر از پتانسیل 50 درصدی در تولید نهاده‌های دامی در کشور داده بود که با وجود تعامل مناسب بین بخش علمی با زراعت برای تولید نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی در کشور، این امکان فراهم می‌‌شود و مابقی آن از محل واردات تأمین می‌‌شود. ایران  سال ۱۳۹۲ حدود یک میلیارد و ۸۲۰ میلیون دلار صرف واردات ذرت برای تأمین نهاده دامی کرد که این میزان در سال گذشته به ۳ میلیارد و ۳۳۶ میلیون دلار رسید. از طرف دیگر میزان واردات ذرت در سال گذشته با رشد ۵۳ درصدی به لحاظ وزنی روبه‌رو بوده است...

​​​​​​​گروه اقتصادی/ طی سال‌های اخیر درباره خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی اظهارات مختلفی مطرح شده است؛ بخشی از اظهار نظرها مبتنی بر عدم تحقق خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی با توجه به شرایط جغرافیایی در کشور است، اما برخی از مسئولان و وزرا نیز از امکان رسیدن به خودکفایی 50 درصدی در این محصولات صحبت کرده‌اند. بر همین اساس نیز پیش‌تر وزیر جهاد کشاورزی خبر از پتانسیل 50 درصدی در تولید نهاده‌های دامی در کشور داده بود که با وجود تعامل مناسب بین بخش علمی با زراعت برای تولید نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی در کشور، این امکان فراهم می‌‌شود و مابقی آن از محل واردات تأمین می‌‌شود.
ایران  سال ۱۳۹۲ حدود یک میلیارد و ۸۲۰ میلیون دلار صرف واردات ذرت برای تأمین نهاده دامی کرد که این میزان در سال گذشته به ۳ میلیارد و ۳۳۶ میلیون دلار رسید. از طرف دیگر میزان واردات ذرت در سال گذشته با رشد ۵۳ درصدی به لحاظ وزنی روبه‌رو بوده است به طوری که ایران  سال ۱۳۹۲ حدود ۶ میلیون و ۳۵۴ هزار تن ذرت برای تأمین نهاده‌های دامی به کشور وارد کرد که این میزان در پایان سال گذشته به ۹میلیون و ۷۳۹ هزار تن رسیده است.
شرکت پشتیبانی امور دام کشور در سال گذشته خرید و تأمین ۳.۲ میلیون تن نهاده‌های دامی را در دستور کار داشت، اما تا خردادماه امسال ۵.۹ میلیون تن حواله برای خرید نهاده‌های دامی صادر شده بود.
 تورم در نرخ نهاده‌های دامی
افزایش شدید قیمت نهاده‌های دامی‌ در بازارهای جهانی بر ضرورت پیگیری جدی برای خودکفایی کشور در تولید این نهاده‌ها یا کاهش وابستگی به آن را بیش از پیش مطرح کرده است. ایران بیش از 75 درصد نیاز خود به خوراک دام و 90 درصد نیاز به دانه‌های روغنی را وارد می‌کند. بنابراین تأمین خوراک دام برای کشوری با بیش از 80 میلیون نفر کالایی راهبردی محسوب می‌شود.با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از نهاده‌های دامی وارداتی هستند، نوسانات قیمت‌های جهانی در کنار افزایش نرخ ارز داخلی، تأمین این کالاها را با مشکل مواجه می‌کند و بخشی از نوسانات قیمت گوشت قرمز و سفید که مدت‌هاست همنشین سفره خانوارها شده، ناشی از کمبود عرضه و افزایش قیمت نهاده‌های دامی‌ است.
 برنامه وزارت جهادکشاورزی برای تحقق خودکفایی
افزایش قیمت‌های جهانی و نوسانات قیمت محصولات اساسی بر ضرورت توجه به خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی افزوده است. با توجه به سطح اراضی فعلی کشور و منابع آبی موجود، امکان تولید محصولات کشاورزی مختلف از جمله نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی در کشور فراهم است. به همین منظور هم مدیرکل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی، امکان خوداتکایی در تولید سه نهاده دامی شامل جو و علوفه‌ای خشبی و سیلویی بعد از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در کشور را مطرح کرده است.  این در حالی است که هم اکنون در محصولات سیلویی خودکفا شده‌ایم.
معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی با توجه به منابع آب و خاک و بویژه محدودیت آب، برنامه ایجاد تنوع در محصولات علوفه‌ای را در دستور کار خود قرار داده است و از حدود 9 سال قبل برنامه توسعه کشت علوفه در دیمزارها را آغاز کرده به نحوی که سطح تولید افزایش قابل توجهی داشته است و از 2 هزار و 111 هکتار به 91 هزار هکتار افزایش پیدا کرده است.
برنامه توسعه کشت محصولات علوفه‌ای در حال انجام است که مطابق آن سالیانه 5.2 میلیون هکتار از سطح اراضی آبی و دیم به این محصولات اختصاص یافته است و سالانه حدود 22 میلیون تن از این محصولات در کشور تولید می‌‌شود.علاوه بر تولید نهاده‌های معمول جو، یونجه و ذرت علوفه‌ای محصولات مختلف دیگر از جمله سورگوم، ارزن، چغندر علوفه‌ای، محصولات قصیل (علوفه سبز) و انواع کشت مخلوط در الگوی کشت وارد شده است.
 امکان خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی وجود دارد
مجتبی پالوچ کارشناس حوزه کشاورزی در گفت‌وگو با «ایران»، درباره امکان تحقق خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی در کشور گفت: فارغ از وجود محدودیت منابع آبی و خاکی در کشور، باید الزامات رسیدن به خودکفایی مانند بهره‌مندی از دانش و سرمایه‌گذاری بالا در بخش کشاورزی فراهم شود. متأسفانه طی سال‌های گذشته همواره سهم بخش کشاورزی در بودجه کشور بسیار پایین بوده و به همین علت زیرساخت‌های این حوزه آماده نشده و دانش به مزارع نرفته است.
وی با اشاره به اینکه امکان تولید بخشی از نهاده‌های دامی در داخل کشور وجود دارد، افزود: عمده‌ترین انواع نهاده‌های دامی شامل ذرت، جو، کنجاله سویا، علوفه و کاه هستند که از این میان امکان تولید انبوه ذرت و رسیدن به خودکفایی برای این محصول وجود ندارد. ما وابسته به واردات ذرت هستیم و حتی سال‌هایی هم بوده که 4 میلیون تن ذرت به کشور وارد شده است.
پالوچ اضافه کرد: در کشور ما ظرفیت تولید ذرت محدود است، زیرا اقلیم کشور منهای آب و خاک اجازه تولید ذرت را نمی‌دهد. کاشت ذرت اقلیم خاصی را می‌‌طلبد اما در این شرایط هم می‌‌توانیم تولید را افزایش دهیم به طوری که اکنون هم  حدود یک میلیون تن ذرت در داخل تولید می‌‌شود.
وی یادآور شد: با توجه به شرایط خاص تولید ذرت در کشور می‌‌توان به جای آن کنجاله سویا را جایگزین کرد. به طور کلی در کشور امکان افزایش و خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی  بجز ذرت وجود دارد.
این کارشناس حوزه کشاورزی یادآور شد: ما در کشور  حدود 6 میلیون تن به کاشت یونجه اختصاص داده ایم که مورد استفاده دام است اما برای تغذیه طیور از ذرت استفاده می‌‌شود که تولید آن در کشور محدود است. ما با توجه به اقلیم کشورمان، امکان تولید جو در سطح خوداتکایی را داریم تا میزان واردات آن  کاهش یابد.
پالوچ با اشاره به تولید سویا و دانه‌های روغنی در کشور برای استفاده خوراک دام گفت: توسعه دانه‌های روغنی یکی از برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی است. با توجه به مصرف بالای روغن در کشور و واردات بالای آن، باید در تولید دانه‌های روغنی  به خودکفایی نزدیک شویم.
وی ادامه داد: تولید سویا باید در کشور افزایش پیدا کند زیرا از سویا استفاده دو منظوره می‌‌شود. از دانه‌های سویا هم روغن برای مصرف خوراک بهره‌برداری می‌‌شود و هم از کنجاله سویا برای خوراک دام استفاده می شود، اما تولید کنجاله سویا هم  بالا نیست و کمتر از نیم میلیون تن در کشور به تولید می‌‌رسد. 
پالوچ در پایان سخنانش قرار گرفتن کشور در کمربندی خشک در کره زمین را یکی از مشکلات  بخش کشاورزی عنوان کرد و افزود: بارندگی در ایران با محدودیت روبه‌رو است و این مسأله یکی از معضلات مهم در تولید نهاده‌های دامی در کشور محسوب می‌‌شود اما با تحویل بموقع آب به کشاورزان، بهره‌وری در تولید بالا می‌‌رود و قدرت ذخیره‌سازی آن نیز افزایش پیدا می‌‌کند.  به هر حال به ‌نظر می‌رسد با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی و کاهش دسترسی کشور به واردات، ناچاریم به سمت کاهش وابستگی برویم. تجربه عدم دسترسی تولیدکنندگان دام و طیور به نهاده‌های دامی وارداتی که یا بموقع در اختیار آنان قرار نگرفت یا با قیمت‌های بالا و در بازار سیاه عرضه شد، نابسامانی و گرانی را در بازار مرغ ایجاد کرد.  این مسأله نشان داد کشور باید به سمت کاهش جدی وابستگی به نهاده‌های دامی‌ حرکت کند و حتی در مسیر خودکفایی، باید تغییر الگوی مصرف نهاده‌ها و سایر محصولات مورد توجه قرار گیرد.