دریا ، خط مقدم مقابله با تحریم ها

اولین خط کشتیرانی ایران در دریای خزر با حضور وزرای وقت راه و شهرسازی، اقتصاد و دارایی، جهاد سازندگی و برخی مسئولان محلی در مردادماه 1368 شمسی آغاز به کار کرد. با ایجاد این خط کشتیرانی در آب ‏های خزر، قدرت صادرات و واردات کالا از طریق این آبراه مهم افزایش چشمگیری یافت. با شروع به کار این خط، جمهوری اسلامی ایران، مبادی ورودی خود را گسترش داده و با این خط، مسیر صادرات به اروپا در حدود چهارهزار کیلومتر کوتاه شد. همچنین فعال شدن این خط، در ترانزیت کالا تأثیر بسزایی بر جای نهاد. درمطلب حاضر برخی از مهم‌ترین دستاوردهای کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در طول دهه‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی را می‌خوانید.

خط دوم دفاعی کشور در هشت سال دفاع مقدس
نقش کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به عنوان ناوگان ملی کشور در دوران هشت سال دفاع مقدس تا اندازه‌ای مهم، اساسی و تأثیرگذار بود که لقب خط دوم دفاعی کشور را به خود اختصاص داد. طی سال‌های اعزام بدون وقفه کشتی‌ها (1360 تا 67) به موازات توسعه فعالیت‌ها کوشش شد تا وظایف مربوطه در جهت اهداف جمهوری ایران از طریق مشارکت در دفاع از کشور، تأمین کالاهای ضروری و استراتژیک و مشارکت در امور دریایی کشور به نحو مطلوب صورت پذیرد. حمل بیش از 67 میلیون تن کالا توسط ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، فعال نگاه داشتن بندر امام خمینی در شرایط بسیار خطرناک جنگی منطقه و کمک به صرفه‌جویی شدید دولت در شرایط جنگی، گوشه‌هایی از عملکرد خط دوم دفاعی کشور در برابر دشمنی است که استکبار جهانی همه جانبه به آن کمک می‌کرد.

خط اول دفاعی کشور در مقابله با تحریم‌ها
در اثر تحریم‌های بین‌المللی، ناوگان بزرگ و معتبر کشتیرانی جمهوری اسلامی در صدر فهرست تحریمی دشمن قرار داشته و دارد. به نظر می‌رسد، دشمن بخوبی بر اهمیت و جایگاه حیاتی این دارایی راهبردی ایران واقف است. ناوگان ملی در سخت ترین شرایط و فشارهای بین‌المللی به عنوان خط اول دفاعی کشور در حال ایفا کردن نقش راهبردی و استراتژیک خود است و با تلاش و همت کارکنان فعال خود در بخش خشکی و دریا هیچ گاه اجازه نداده که بخش‌های تولیدی کشور با کمبود مواجه شود. همچنین کالاهای اساسی که نیاز اول معیشتی مردم است ذیل شدیدترین فشارهای تحریمی بموقع به بنادر کشور رسیده است. باید اذعان کرد که چه در زمان تحریم و چه پس از آن در دوران مذاکرات قبلی و فعلی برای اثبات حقوق حقه ایران، ناوگان ملی به عنوان ابزاری راهبردی و مقاومتی در برابر فشار دشمنان در اختیار مذاکره‌کنندگان ایرانی بوده و به افزایش توان چانه‌زنی آنها یاری رسانده است.

خودکفایی در زمینه تربیت نیروی انسانی متخصص دریانورد
در حال حاضر از تأمین نیروی انسانی گرفته تا انجام تعمیرات ادواری و سفری، بیمه، کلاس و سوخت کشتی بعضاً تا صددرصد از داخل کشور تأمین می‌شود. هم اکنون بیش از ۸۳ درصد از نیاز‌های ناوگان از داخل کشور در حال تأمین است که در نوع خود در صنعت کشتیرانی جهان بی‌نظیر است. بخشی از ۱۷ درصد باقیمانده نیز مربوط به کشتی‌هایی از ناوگان است که به بنادر داخلی تردد نمی‌‌کنند. ماهیت صنعت کشتیرانی بین‌المللی است به همین علت، عمده نیاز‌های شرکت‌ها در عرصه بین‌المللی تأمین می‌شود، اما گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با توجه به نقش و وظایف ملی که دارد، تأمین مایحتاج ناوگان را تا حداکثر امکان در داخل کشور انجام می‌دهد. گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ این راهبرد در طول دو دهه اخیر ۳۳۰ میلیون دلار ارز وارد چرخه اقتصاد کشور نموده و از خروج آن از کشور جلوگیری کرده است. همچنین بیش از ۹۸ درصد از پرسنل این شرکت حمل‌ و‌ نقل بین‌المللی، ایرانی هستند.

رتبه‌های شاخص جهانی در حوزه حمل و نقل کانتینری
طبق رتبه‌بندی منتشر شده در سال گذشته، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با شش دهم درصد از ظرفیت حمل کانتینری در جهان و ظرفیت حمل ۱۵۰۰۴۰ تی‌ای یو در بین ۱۰۰ شرکت دیگر در رتبه چهاردهم قرار گرفته است. کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) در گزارشی از وضعیت صنعت حمل‌ و نقل دریایی جهان، کل تعداد کشتی‌های تجاری اعم از نفتکش‌ها، کشتی‌های کانتینری و کشتی‌های فله بر در پایان سال ۲۰۲۱ را ۹۹ هزار و ۸۰۰ فروند اعلام کرد. ظرفیت حمل بار این کشتی‌ها بالغ بر ۲ میلیارد و ۱۳۴ میلیون و ۶۴۰ هزار تن برآورد شده که این رقم نسبت به سال قبل رشد ۳ درصدی داشته است. در سال پیش از آن ظرفیت حمل بار ناوگان کشتیرانی دنیا ۲ میلیارد و ۷۱ میلیون و ۶۳۸ هزار تن برآورد شده بود.

افزایش چشمگیر ظرفیت ناوگان تجارت دریایی ایران
آنکتاد در گزارش خود در سال 2021 کل کشتی‌های ایران را ۲۵۴ فروند اعلام کرد. در سال ۲۰۲۱ تعداد ۸ فروند کشتی جدید به ناوگان تجارت دریایی ایران افزوده شده است. در سال پیش از آن تعداد کشتی‌های ایران ۲۴۶ فروند اعلام شده بود. به این ترتیب ظرفیت حمل بار ناوگان کشتیرانی ایران در سال ۲۰۲۱ حدود ۵.۵ درصد افزایش یافته و به ۱۹ میلیون و ۲۵۱ هزار تن رسیده است. در سال ۲۰۲۰ ظرفیت حمل بار کشتی‌های ایران ۱۸ میلیون و ۲۴۵ هزار تن محاسبه شده بود.

بومی سازی و خودکفایی در حوزه کشتی سازی
در سال گذشته یک شرکت دانش‌بنیان موفق شد فرایند طراحی کشتی را بومی‌سازی کند. تاکنون در این زمینه به دو غول کشتی‌سازی جهان یعنی کره جنوبی و آلمان وابسته بودیم که اکنون از این وابستگی خارج شدیم. پیش از این، محققان کشورمان در ساخت کشتی هم به خودکفایی رسیده بودند و بیش از ۸۰۰ قطعه از کشتی و تولید کشتی غول پیکر نیز بومی‌سازی شده‌ بود. حالا دیگر پس از قطعه‌سازی به ساخت و طراحی کشتی رسیده‌ایم. تا سال 1400 نزدیک به ۲۰۰ شناور کوچک و بزرگ، لایروب، یدک‌کش و آتش‌خوار تمامی قطعاتشان توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدکنندگان داخل کشور تعمیر و نصب شده‌است. دو سال پیش نیز ایران یک فروند کشتی ۱۱۳ هزار تنی در بوشهر برای کشور ونزوئلا ساخت.

ناوگان کشتیرانی ایران بزرگتر از ۳ عضو گروه هفت
​​​​​​​مقایسه ایران با سایر کشورها نشان می‌دهد کشور ما از نظر ظرفیت حمل بار دریایی در رتبه ۲۲ جهان قرار دارد. رتبه ایران نسبت به سال قبل تغییری نداشته است. ظرفیت ناوگان کشتیرانی ایران حتی از سه عضو گروه هفت کشور صنعتی یعنی فرانسه، ایتالیا و کانادا بیشتر است. کشورهایی مثل هلند، عربستان، برزیل، سوئد، ویتنام، عمان، مالزی، قطر و نیجریه نیز ناوگان کشتیرانی کوچک‌تری نسبت به ایران دارند. برخورداری از یک ناوگان دریایی بزرگ و متنوع یکی از نقاط قوت ایران در مقابله با تحریم‌های امریکا بوده است و ایران با بهره‌گیری از این ناوگان بزرگ توانسته تحریم‌های اقتصادی علیه خود را تا حد زیادی خنثی کند.