آینده‌ تاریک نوجوانان داعش

فیونوالا نی اولان، گزارشگر سیاسی
مترجم: وصال روحانی
سه سال پیش که دست به دست دادن نیروهای چند کشور سبب شد اعضای گروه تروریستی داعش از اکثر نقاط عراق، سوریه و افغانستان به بیرون رانده شوند، این نکته مهم از یادها رفت که با هزاران نوجوانی که زیر سلطه داعش رفته و به نفع آنها اقدام می‌کردند، چه باید کرد.
پس از شکست داعش در سوریه، بسیاری از نوجوانان داعشی به همراه زنان این گروه تروریستی در دو کمپ مهاجرتی در شمال شرق سوریه اسکان یافتند که توسط کردهای شمال سوریه که تحت حمایت امریکا هستند، اداره می‌شوند. برخی از این نوجوانان به خواسته خود داعشی شده بودند و گروهی نیز برخلاف میل‌شان به این گروه جنایتکار پیوسته بودند. یکی از دو کمپ محل استقرار نوجوانان داعشی، الهول است که در سال 1991 برای پذیرش آواره‌های عراقی ساخته شد. کمپ دوم نیز کمپ روج است که از الهول کوچک‌تر است و سال 2014 با هدف پذیرش آواره‌های عراقی بنا شد. هر دو کمپ از سال 2019 بعد از شکست داعش در عراق و سوریه و افزایش زندانیان داعشی، بسط یافته و بزرگ‌تر شدند. طوری که در حال حاضر در هر یک از دو کمپ فوق اتباع حدود 60 کشور جای دارند و در میان آنها کودکان و نوجوانانی دیده می‌شوند که فریب تبلیغات دروغین داعشی‌ها را خوردند و به آنها پیوستند.

بدون راه رستگاری
از جمع افراد حاضر در این کمپ‌ها 11 هزار نفر شهروند اروپا، امریکای شمالی و امریکای مرکزی هستند. اما هیچ‌کدام از این کشورها مایل به پذیرش مجدد این شهروندان خطاکار نیستند. به این ترتیب کمپ‌های الهول و روج تبدیل به نمادهای بزرگ بی‌توجهی کشورهای بزرگ و کوچک و سازمان‌های مشهور جهانی به آرمان‌های انسانی شده‌اند. آنجا که باید کودکان و نوجوانان فریب خورده را بخشید و راه بازگشت‌شان به جامعه را باز کرد اما در تضاد با این رویکرد، اینک راه هرگونه بازگشت به زندگی عادی و رستگاری بر این نوجوانان بسته شده و گویی قرار نیست هرگز برچسب تروریست از پیشانی آنها پاک شود.
این کم‌لطفی در حق نوجوانان داعشی در حالی است که هرگز در هیچ محکمه‌ای میزان مشارکت آنها در عملیات داعشی‌ها مورد بررسی دقیق قرار نگرفته و رأی و حکمی برای آنها صادر نشده است. اکثر این بچه‌ها زیر 12 سال سن دارند و اولین احساس هر کسی که با آنها صحبت کند، این است که آنها خرد لازم برای تفکیک سره از ناسره را نداشته‌اند و فریب تبلیغات داعش را خورده و به این گروه پیوسته‌اند. یک نمونه این قبیل افراد شمیما بیگم است که در بریتانیا از والدینی بنگلادشی و مهاجر به دنیا آمد. شمیما در سال‌های نخست رشد و شکل‌گیری شخصیتش از سوی داعشی‌ها تغذیه فکری می‌شد و توان ذهنی‌اش با رسوم و آیین‌هایی بسته شد که تئوریسین‌های این سازمان به طور آنلاین به بسیاری از نوجوانان در سطح جهان انتقال و آموزش می‌دادند. شمیما با سه نوجوان همسن و سال خود از بریتانیا به سوریه نقل مکان کرد و با وجود سن اندکش با مردی داعشی ازدواج کرد و قبل از 18 ساله شدن دو فرزند به دنیا آورد که هر دو بر اثر عوارض مختلف جان باختند. دولت انگلیس در سال 2019 شهروندی او را باطل و تأکید کرد که حق بازگشت به این کشور را ندارد زیرا در خدمت داعش بوده و هنوز سمپات این سازمان جهنمی است.
بیگم تنها زن سوخته در این روند جانسوز نیست و کمپ‌های الهول و روج پر است از کسانی که مانند او به داعش پیوسته‌اند. شرایط زیستی در این کمپ‌ها اسفبار و امکانات در کمترین حد است و امیدی به خروج از این کمپ‌ها برای ساکنان آنها وجود ندارد و آینده طولانی پیش‌رویشان بیش از آن که سپید و روشن باشد، سرشار از تاریکی است. کافی است باد بوزد تا پرده‌های هر چادر فرو ریزد و باران بیاید تا چیزی شبیه به سیل، اندک اندوخته‌های این آوارگان را با خود ببرد.

فقدان ستادهای اطلاعاتی دقیق
در حالی که این نوجوانان رنج می‌برند و شرایطی ناگوار دارند و تاوان فریبی را که در کودکی خوردند می‌دهند، دولت‌های متبوع آنها حتی حاضر نیستند درباره خودداری از کمک به آنها، توضیحاتی معمولی بدهند. این دولت‌ها می‌گویند چون سرمایه‌گذاری مالی و برنامه‌ریزی فکری گسترده‌ای در راه مبارزه با داعش در سال‌های 2013 تا 2020 داشته‌اند، اینک به هیچ روی نمی‌توانند افرادی را به آغوش خود بازگردانند که کم و بیش بازوهای اجرایی داعش در تحقق اهداف ضدانسانی این سازمان بوده‌اند. به ادعای آنها، کارهای سیستماتیک و جور کردن پاسپورت و ویزا برای این نوجوانان به قصد پذیرش مجدد آنها غیرممکن است. وضع پسران نوجوان داعشی در کمپ‌های مورد اشاره بدتر از دختران است زیرا آنها را از همراهی مادرشان محروم کرده و به مراکزی گسیل کرده‌اند که آنها را نهادهای بازپروری فکری و عقیدتی نامیده‌اند. نه تنها سرویس‌های بهداشتی در دسترس این بچه‌ها آکنده از میکروب است و خبری از دوش و استحمام نیست، بلکه آثار
سوء تغذیه را هم می‌توان به صراحت و روشنی در وجود آنها دید. بیماری‌های پوستی هم نزد آنها رایج است و چون مسائل بهداشتی رعایت نمی‌شود، موارد ابتلای آنها به کرونا در دو سال اخیر زیاد بوده و حتی چند فقره ابتلا به ایدز هم نزد آنها دیده شده است.

خطرات و مخاطرات باقی ماندن در زندان
به جز این دو کمپ، در یکی دو سال اخیر زندان السینا نیز تبدیل به بازداشتگاه پسران و مردان داعشی شده است. ژانویه 2022 نیروهای باقی مانده داعش برای آزاد کردن نیروهای خود، به این زندان که فاصله زیادی با کمپ الهول ندارد، حمله کردند و با انفجار بمب، یکی از دیوارهای اصلی آن را فرو ریختند و ستیزی 10 روزه را با سربازان سوری به راه انداختند که فقط با مشارکت برخی نیروهای غربی و کمک سربازان حافظ صلح سازمان ملل مدیریت و مهار شد. همه اینها به این معنا است که تا زمانی که جهان غرب و البته کشورهایی که این نوجوانان از آنها می‌آیند، حاضر به پذیرش آنها نشوند، احتمال بازگشت این نوجوانان به این گروه تروریستی همچنان وجود دارد. در حالی که می‌توان به جای بدبینی، پذیرفت که می‌توان به کودکان و نوجوانانی که 10 یا 12 سال بیشتر ندارند، فرصتی دوباره داد تا به زندگی سالم بازگردند.
منبع: Foreign Affairs