ردپای دولت دوازدهم در بی کیفیتی اینترنت

میترا جلیلی
 خبرنگار
این روزها سرعت اینترنت و کیفیت آن مورد گلایه بسیاری از کاربران است. هرچند آمار اسپیدتست نشان از افزایش 7 پله‌ای سرعت اینترنت سیار نسبت به سال گذشته دارد ولی کاربران می‌‌گویند بهبود سرعت و کیفیت اینترنت همراه را احساس نمی‌کنند و کیفیت اینترنت ثابت هم قابل دفاع نیست، اما چرا کیفیت اینترنت بویژه در حوزه ثابت چندان چشمگیر نیست؟ مجید حقی، معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) در گفت‌وگو با «ایران» از دلایل دقیق نبودن رتبه جهانی سرعت اینترنت ایران، کاهش کیفیت اینترنت بویژه حوزه ثابت و همچنین بالابودن میزان استفاده از اینترنت همراه نسبت به اینترنت ثابت می‌گوید.
آمارهای جهانی نشان می‌دهد که وضعیت سرعت اینترنت همراه ایران نسبتاً مناسب است. بنابراین باید در این زمینه توسعه صورت گرفته باشد اما چرا نمی‌توان این توسعه و سرعت را لمس کرد؟
در مقایسه سرعت اینترنت ایران بین کشورهای مختلف باید به مواردی توجه داشت که یکی از آنها، جامعه آماری و مبنای میانگین‌گیری در کشورهاست. از آنجا که در کشور برای اینترنت روستایی سرمایه‌گذاری بیشتری شده، نمی‌توان گفت سرعت ذکر شده برای اینترنت ایران در جدول آماری کشورها کاملاً دقیق است. وقتی می‌‌گوییم سرعت اینترنت یک کشور از ما بیشتر است آیا می‌توانیم بگوییم توسعه در آن کشور به چه سمت و سویی است؟ جامعه آماری و مبنای میانگین‌گیری چیست؟ ما اگر 10 شهر بزرگ مثل شیراز، تهران، اصفهان و... را هدفگذاری کنیم و سرعت اینترنت این شهرها را افزایش دهیم، چون جمعیت و هدفگذاری جامعه اعداد بالایی هستند، عدد میانگین هم زیاد می‌‌شود ولی اگر این هزینه و سرمایه‌گذاری در جایی کم برخوردار انجام شده و بیشتر، روستاها را متصل کنیم، طبیعتاً میانگین سرعت پایین می‌‌آید این درحالی است که ما توسعه داده‌ایم ولی به چشم نمی‌آید. اینجاست که کاربران استنباط می‌‌کنند سرعت پایین‌تر آمده پس توسعه‌ای هم در کار نبوده، درحالی که توسعه انجام شده است.
چرا بیشتر به سمت توسعه اینترنت سیار روستایی رفتیم؟
شیوع کرونا یکی از عوامل مؤثر در این امر است. بحث سامانه‌های آموزشی در دوران شیوع کرونا سبب شد که ما بیش از پیش در روستاها سرمایه‌گذاری کنیم تا مردم در دوردست‌ترین نقاط کشور هم بتوانند به اینترنت و مسائل آموزشی دسترسی داشته باشند. در این راستا در یک سال گذشته تعداد زیادی روستا در نقاط کمتر برخوردار به اینترنت متصل شدند و با وجودی که توسعه اتفاق افتاده ولی همین هدفگذاری باعث شد که این میانگین‌گیری نتواند نمود و مفهوم کاملی باشد از هرآنچه که اتفاق افتاده است.
 بنابراین برای افزایش سرعت و کیفیت اینترنت چه باید کرد؟ تکنولوژی‌ها به روز می‌شوند؟
مهم‌ترین عامل برای افزایش سرعت اینترنت ثابت یا سیار، استفاده از تکنولوژی‌های جدید است و در جایگاه بعدی هم باید به توسعه شبکه اشاره کرد. در حوزه اینترنت ثابت اگر از ADSL به VDSL و از VDSL به FTHH (فیبر نوری) برویم، این تغییر تکنولوژی باعث می‌شود که میزان پهنای باند و سرعت دسترسی کاربران افزایش یابد. در اینترنت سیار هم وقتی از 3G به 4G و از 4G به 5G می‌‌رویم، سرعت افزایش می‌‌یابد. این موضوع نشان می‌‌دهد روند تکنولوژی به سمتی است که نیاز کاربران اقتضا می‌‌کند. از آنجا که هر سرویس جدیدی که منتشر می‌شود پهنای باند بیشتر و سرعت بالاتری نیاز دارد، کاربران نیز پهنای باند بیشتری می‌‌خواهند و تکنولوژی هم به همین سمت حرکت می‌‌کند.
اگر خرید فناوری‌های جدید در شرایط فعلی سخت است نمی‌توان فناوری‌های قدیمی را در اینترنت ثابت توسعه داد؟
باید گفت که در مقطعی، دیگر تکنولوژی قدیمی پاسخگوی نیاز جدید اینترنت ثابت نیست. درواقع هر قدر هم که آن را توسعه دهید ظرفیت این تکنولوژی دیگر اقتضای سرعت بیشتر را ندارد. به‌عنوان مثال اینترنت ADSL سقف تکنولوژی مثلاً تا 16مگ دارد و اگر کل کشور را نیز توسعه دهید و همه چیز هم ایده‌آل باشد، باز هم نمی‌توانید پاسخگوی نیاز کاربران باشید چون سقف تکنولوژی برایتان گلوگاه سرعت (Bottleneck) می‌شود و مشکل ایجاد می‌‌کند. ما باید راهبرد توسعه در کنار تغییر تکنولوژی را داشته باشیم و از ADSL و VDSL و سپس به فیبر نوری برویم تا سقفی که تکنولوژی به‌عنوان گلوگاه ایجاد کرده بود را حذف کنیم و امکان ارائه سرویس اینترنت با کیفیت و افزایش سرعت فراهم شود.
 به توسعه شبکه به‌عنوان یکی از نیازهای ضروری اشاره کردید. برای این توسعه و رسیدن به اینترنت با سرعت بالاتر و کیفیت بهتر چه باید کرد؟
بله. توسعه شبکه یکی از عوامل اصلی افزایش سرعت اینترنت است. در اینترنت سیار وقتی تعداد سلول‌ها و بی‌تی اس‌ها در شبکه اضافه می‌‌شود، سرویس‌هایی با کیفیت بهتر و سرعت بیشتر به کاربر ارائه می‌شود ولی اگر ما یک نود 4G در نقطه‌ای بزنیم تنها اینترنت همان نقطه ارتقا می‌‌یابد درحالی که توسعه به این معناست که در سطح جغرافیایی کشور توسعه یابد. در شبکه ثابت هم مثلاً اگر فناوری ما سیم مسی است باید علاوه بر توسعه، پشتیبانی از آن داشته باشیم یا اگر فناوری ما فیبر نوری است آن را در شهرها و مناطق بیشتری ارائه دهیم تا در روستاها، کسب و کارها و منازل مورد استفاده قرار بگیرد و در نهایت بتوان اینترنت باکیفیت را به کاربران بیشتری رساند.
 به موازات افزایش تعداد کاربران و همچنین نیاز به پهنای باند بیشتر و سرعت بالاتر در سرویس‌های جدیدی که منتشر می‌‌شود، ما شاهد افزایش ترافیک نیز هستیم. آیا این موضوع هم تأثیری در سرعت اینترنت دارد؟
یکی از عوامل تأثیرگذار در سرعت اینترنت، افزایش ترافیک است که به‌صورت معکوس عمل می‌‌کند و کاهنده سرعت اینترنت است. اگر ما به نسبت افزایش ترافیک، به ارتقای تکنولوژی و توسعه نپردازیم قطعاً کیفیت کاهش پیدا می‌‌کند. در چندسال اخیر به‌دلیل کرونا ترافیک بشدت افزایش یافت و رشد جهشی در بحث اینترنت ثابت و سیار داشت ولی توسعه و ارتقای تکنولوژی، به‌عنوان دو مؤلفه تأثیرگذار، متناسب با آن رشد نداشته است. جمع جبری این سه عامل باعث شد که در مقاطعی، کاهش کیفیت داشته باشیم. علاوه بر مؤلفه‌های قبلی، بحث‌های سنواتی یعنی اینکه سالانه افزایش ترافیک داریم و جمعیت بیشتری به بهره‌برداران می‌‌پیوندند نیز تأثیرگذار بوده است.
پیش از این به عدم تناسب نسبت ترافیک سیار به ثابت در ایران اشاره کرده بودید، این موضوع چه تأثیری بر کیفیت اینترنت سیار دارد؟
عدم تناسب ظرفیت یا نسبت ترافیک سیار به ثابت در ایران یکی دیگر از دلایل کاهش کیفیت اینترنت سیار است. در ایران این نسبت به دلایل مختلف بالاتر است که یکی از آنها کیفیت پایین اینترنت ثابت و روی آوردن کاربران به سمت اینترنت همراه است. این موضوع سبب شده است تا در حوزه سیار نیاز به سرمایه‌گذاری چندبرابری داشته باشیم چون در واقع سهم اینترنت ثابت هم روی سیار آمده و به حجم بیشتری سرمایه‌گذاری لازم داریم تا بتوانیم جوابگوی نیاز مردم باشیم. این درحالی است که در بازه زمانی 3 تا 4 سال گذشته به دلایل شرایط اقتصادی کشور و این بخش، همچنین تحریم‌ها، افزایش نرخ ارز و... سرمایه‌گذاری متناسب و لازم اتفاق نیفتاده است.
چه تلاش‌هایی برای بهبود کیفیت اینترنت همراه انجام شده است؟
از تلاش‌ها برای بهبود کیفیت اینترنت همراه می‌توان به واگذاری فرکانس 2300 به اپراتورها در سال گذشته اشاره کرد. در واقع اپراتورها با استفاده از این ظرفیت و بستر فرکانسی می‌توانند تجهیزات جدید روی آن نصب کنند و علاوه بر افزایش سرعت و پوشش به ارتقای کیفیت اینترنت هم بپردازند. واقعیت این است که اپراتورها اکنون در مرحله تهیه و تأمین تجهیزات قرار دارند و بخشی از تجهیزات هم در نقاطی با ترافیک بالاتر نصب شده‌اند و در جاهایی هم کیفیت اینترنت بهتر شده است اما کفایت نمی‌کند.
برای اینترنت سیار هم همان محدودیت‌های تکنولوژی اینترنت ثابت وجود دارد؟
بله. باید به یک موضوع توجه داشت که حتی اگر در زمینه تجهیزات و تکنولوژی‌های لازم برای توسعه اینترنت همراه هزینه کنیم ولی بازهم فرکانس، یک سقف ظرفیتی دارد در حالی که در فیبر نوری، محدودیت پهنای باند نداریم. یعنی اگر در اینترنت همراه سرمایه‌گذاری فراوانی هم بکنید باز هم بی‌تی اس‌ها از حدی بیشتر نمی‌توانند به هم نزدیک باشند چون تداخل ایجاد می‌شود و کیفیت پایین می‌‌آید. مثلاً اگر تعداد آنتن‌ها را از 20 به 200 برسانیم وضعیت بهتر نمی‌شود بلکه فرکانس‌ها برای هم تداخل ایجاد می‌‌کنند. ازسوی دیگر تعداد مشترکینی که در لحظه می‌توانند به آن فرکانس متصل شوند هم سقف دارد و هر قدر تعداد کاربران بیشتر شود، سرعت پایین‌تر می‌‌آید ولی در فیبر این مشکل را نداریم و می‌توانید به‌صورت بسیار نامحدود ازآن استفاده کنید. معتقدم اگر فیبر نوری توسعه یابد در فاصله زمانی چند 10 سال آینده، کاربران معنای اینترنت بدون محدودیت را کاملا می‌توانند لمس کنند.
پس کاربران براساس نیازشان باید از اینترنت ثابت یا سیار استفاده کنند. درست است؟
بله. پس از اینکه ما به سمت تکنولوژی‌های نوین رفتیم و توسعه نیز اتفاق افتاد، ترافیک اینترنت ثابت باید حتماً به سمت خودش برود و شاهد همان نسبت جهانی اینترنت سیار به ثابت باشیم. وقتی ترافیک پرحجم و استفاده مستمر داریم باید به سمت اینترنت ثابت برویم. کاربران باید همچون سراسر دنیا برای موارد پرحجم سراغ اینترنت ثابت بروند، چراکه اصولاً در اینترنت ثابت و به طور ویژه فیبر نوری، برای همین منظور سرمایه‌گذاری می‌شود تا بتوانیم یک ارتباط پایدار (Stable) با پهنای باند تقریباً نامحدود داشته باشیم؛ فیبر، بستری است که می‌توانید با پهنای باند بسیار زیاد ارتباط خود را تأمین کنید. اقتضای فیبر نوری، استفاده‌های پرحجم و مستمر است. به هرحال این توازن باید ایجاد شود و کیفیت اینترنت ثابت ارتقا یابد. ازسوی دیگر باید سرمایه‌گذاری در اینترنت سیار هم به لحاظ توسعه و پوشش و هم به لحاظ ارتقای تکنولوژی 4G به 5G صورت بگیرد تا کاربران درمجموع بتوانند به اینترنت با سرعت مناسب و کیفیت بالا دسترسی پیدا کنند.