از گسترش همکاری اقتصادی با همسایگان تا افزایش صادرات به اتحادیه اروپا

گـــروه سیاســــی / خلاصــــه شــــدن دیپلماسی اقتصادی و تمرکز دولت به سمت افزایش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی با تعداد معدودی از کشورهای غربی از جمله اتفاقاتی بود که دستگاه سیاست خارجی دولت گذشته را دچار رکود و ناکارآمدی کرد. دولت سیزدهم با این وعده که سیاست خارجی را از برجام آغاز نخواهد کرد و به آن هم محدود نخواهد شد کار خود را شروع کرد. با وجود آنکه هنوز چندماهی بیشتر از عمر دولت نگذشته است اما کارنامه حکمرانی کشور بخصوص در حوزه دیپلماسی اقتصادی و فعال کردن سایر دستگاه‌های اقتصادی در ارتباطات خارجی نشان از حرکتی رو به جلو و پویا دارد.
از مهمترین و مشهورترین این موفقیت‌ها افزایش فروش نفت و حتی ورود ارز به کشور بوده است. این مهم درحالی اتفاق افتاد که دولت گذشته خود را ناتوان از فروش حتی 200 هزار بشکه نفت معرفی کرده بود. نکته درخشان آنکه دولت سیزدهم در ورود ارز ناشی از فروش نفت نیز کارنامه موفقی ارائه کرده است. بنا به گفته وزیر نفت تمامی درآمدهای نفتی در تاریخ مشخص آن توسط دولت وصول شده و 80 درصد از آن حتی به صورت نقدی دریافت گردیده است. مابقی درآمد نفتی نیز با دارو و کالاهای اساسی تهاتر شده است. همچنین درحالی که در سال 99 درآمد ارزی حاصل از صادرات گاز 1.25 میلیارد دلار بوده این رقم در سال 1400 بیش از 4 میلیارد دلار شده است.
سوآپ گاز به ارمنستان در راه است
توسعه دیپلماسی اقتصادی با همسایگان نیز از دیگر مواردی است که مورد توجه دولتمردان واقع شده است. در همین زمینه دو روز قبل «جواد اوجی» وزیر نفت کشورمان با «الرومحی» وزیر انرژی و معادن عمان دیدار کرد و به گفت‌وگو پرداخت. در این دیدار در خصوص توسعه همکاری دو کشور در زمینه انرژی و پروژه‌های مشترک تبادل نظر شد. هفته گذشته نیز وزیر نفت با برخی مقامات و مسئولان کشورهای همسایه در خصوص افزایش مبادلات و همچنین گسترش دیپلماسی انرژی به گفت‌وگو نشست. به گزارش ایرنا، روز دوشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه، وزیر نفت در دیدار با وزیر مدیریت منطقه‌ای و زیرساخت‌های ارمنستان بر آمادگی شبکه گازی ایران برای آغاز سوآپ گاز از ترکمنستان و نیز افزایش صادرات گاز به این کشور تأکید کرد. وی گفت که مذاکرات برای سوآپ گاز از ترکمنستان به ارمنستان از خاک ایران آغاز شده است و بزودی با توجه به ظرفیت بالای شبکه خطوط لوله گازی کشور به نتایج خوبی در این زمینه دست خواهیم یافت. همچنین روز پنجشنبه ۲۹ اردیبهشت‌ماه، وزیر نفت ایران میزبان معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان بود. وزیر نفت و معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان بر گسترش همکاری تهران و باکو در بخش انرژی تأکید کردند. افزایش مراجعه مقامات کشورهای همسایه به ایران در زمینه انرژی حاکی از آن است که ایران توانسته در دولت سیزدهم، اعتماد از دست رفته خود در دولت گذشته در بازار انرژی را بازیابی کند. آغاز سوآپ گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان که از زمستان سال گذشته از سر گرفته شد، یکی از مهم‌ترین نمادهای موفقیت دیپلماسی انرژی در دولت سیزدهم به شمار می‌رود.
عمق بخشی به روابط اقتصادی با همسایگان
آمارها نشان می‌دهد تمرکز بر دیپلماسی اقتصادی باعث شده روابط تجاری ایران در چند ماه گذشته حتی تا 2.5 برابر رشد کرده است. بنابر اعلام وزارت امور خارجه، روابط ایران با ترکیه، عمان، عراق و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس و همچنین حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از نظر آمار کمی رشدهای بسیار زیادی داشته است. در سال گذشته (۱۴۰۰) بیش از 1.3 میلیارد یورو حجم تجارت ما با عمان بوده است. روابط تجاری ایران با ترکیه نیز نزدیک به 2.5 برابر شده و با عراق و دیگر کشورها نیز حجم تجارت افزایش قابل توجهی را ثبت کرده است. در این مدت صادرات به ترکمنستان 70 درصد، به ازبکستان 100 درصد، به قزاقستان112 درصد، به قرقیزستان 60 درصد و به تاجیکستان 100 درصد افزایش یافته است. همچنین حجم تجارت دوطرفه بین ایران و روسیه در این مدت به 6.4 میلیارد دلار رسیده که 1.1 میلیارد دلار آن مربوط به صادرات صیفی‌جات کشورمان به روسیه بوده است.
افزایش 40 درصدی صادرات به اتحادیه اروپا
بنابر گزارش رویترز، مرکز آمار اتحادیه اروپا، یورواستات، در تازه‌ترین گزارش خود از رشد چشمگیر تجارت با ایران خبر داده است. بر‌اساس آمارهای این نهاد رسمی اتحادیه اروپا، ۲۷ عضو این اتحادیه طی سه ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۲ حدود ۲۷۷ میلیون یورو واردات از ایران داشته‌اند که نسبت به دوره مشابه پارسال حدود ۴۰ درصد افزایش داشته است. همچنین صادرات اتحادیه اروپا به ایران با رشدی بیش از ۱۸ درصدی به یک میلیارد و ۵۴ میلیون یورو رسیده است. آلمان سهم بیش از ۳۰ درصدی در کل تجارت ایران با اتحادیه اروپا دارد. این کشور در سه ماهه ابتدایی امسال ۴۱۶ میلیون یورو صادرات به ایران داشته و ۸۷ میلیون واردات از ایران انجام داده است. شرکای اصلی دیگر به ترتیب ایتالیا، اسپانیا و رومانی هستند.
وصول طلب‌های ملی
تسویه بدهی کشورهای دیگر به ایران نیز از جمله پیگیری‌های موفق دولت سیزدهم بوده است. دریافت مبالغ قابل توجهی از پول‌های مسدود شده کشورمان بدون پذیرفتن زیاده خواهی‌های طرف غربی در برجام را می‌توان یکی از پیروزی‌های دولت سیزدهم خواند. دولتمردان توانستند علاوه بر آزادسازی 3.5 میلیارد دلار در هفته‌های ابتدایی شروع به کار خود حتی بدهی قدیمی 470 میلیون یورویی لندن به تهران را هم نقد کنند. همزمان با فعال بودن دیپلماسی کشور برای آزادسازی منابع دیگر مسدود شده، دو روز قبل وزیر برق عراق در اظهاراتی خبر داد که عراق بزودی بدهی‌های گازی خود به تهران را پرداخت خواهد کرد. عادل کریم اظهار داشت: «با دولت بر سر پرداخت بدهی‌های طرف ایرانی توافق کردیم. من به ایران سفر کردم و با وزیر نفت ایران توافق کردیم که بدهی‌ها پیش از پایان این ماه (ماه جاری میلادی) پرداخت شود. تابستان امسال به علت اقدامات اتخاذ شده و تعمیراتی که انجام دادیم، بهتر از تابستان گذشته خواهد بود.» پیشتر، «احمد موسی» سخنگوی وزارت برق عراق گفته بود که میزان دقیق بدهی برقی این کشور به ایران معادل ۱ میلیارد و ۶۴۲ میلیون دلار است. او گفته بود که بدهی‌های مربوط به سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به طور کامل به ایران پرداخت شده است. چندی پیش وزیر برق عراق به ایران سفر کرده بود و با «جواد اوجی» وزیر نفت جمهوری‌ اسلامی ایران درباره ازسرگرفته شدن صادرات گاز ایران به عراق به توافق رسیده بود. پیش از این سفر، خبرگزاری رسمی دولت عراق (واع) به نقل از سخنگوی وزارت برق این کشور خبر داده بود: «مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر، دستورالعمل‌هایی برای رسیدگی به پرونده برق صادر کرده و به این وزارتخانه و شورای انرژی وزیران دستور داده است پرونده گاز مربوط به طرف ایرانی را حل کند.»
دولت پیشرونده
در حالی که هنوز عمر دولت سیزدهم به یک سال نرسیده، سیاست تعامل حداکثری در ابعاد تجاری و اقتصادی، نتایج ملموس خود را نشان داده است. این اقدامات که در راستای تقویت دیپلماسی اقتصادی و افزایش همکاری با همسایگان، کشورهای اسلامی، کشورهای غیرمتعهد و در نهایت سایر کشورهای جهان بوده تاکنون نشان داده گزینه‌ای موفق در مقابل سیاست‌های غربگرایانه گذشته بوده است. دولت سیزدهم در این مدت نشان داده که اراده کرده است وعده‌های خود در استقاده از ظرفیت‌های مهم کشور را نه در حالت شعار و نمایش یا صرف تشکیل معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه که در میدان عمل به واقعیت تبدیل کند.