هرج و مرج نگهداری از حیوانات خانگی

حمیده امینی فرد/  نگهداری از حیوانات خانگی بویژه سگ‌ها و گربه‌ها حالا به یک پدیده اجتماعی شایع در کلانشهرها تبدیل شده است. اتفاقی که اگرچه دلایل آن متفاوت است اما اصل موضوع را که برخی‌ها تمایل زیادی به همزیستی نزدیک با حیوانات پیدا کرده‌اند پنهان نمی‌کند. 
ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که با توجه به سبک وارداتی زندگی با حیوانات خانگی در آپارتمان‌ها، اما همچنان قوانین مشخصی برای نگهداری از آنها وجود ندارد. در عین حال که هنوز در فرهنگ دینی نگهداری از برخی حیوانات در خانه تأیید نمی‌شود.
بیشتر قوانین و رویکردهایی که تاکنون اجرا شده هم به نوعی محدود‌کننده و سلبی بوده و برای نگهداری از حیوانات در داخل خانه‌ها معمولاً بدون نگاه نفی کننده، کمتر راه‌حل‌های کاربردی ارائه شده است. 
مسأله این است بدون پنهان کردن واقعیت‌های اجتماعی موجود صرف نظر از درست یا غلط بودن آن برای از بین بردن چالش‌های شهری آن چه باید کرد؟! چراکه حالا حتی از نظر حامیان حقوق حیوانات، نگهداری آنها در آپارتمان‌های کوچک آزاردهنده است. 
حیوانی که نیاز به دویدن و تولید صدا دارد اما باید ساعت‌ها در یک حمام زندانی شده و یا حنجره‌اش را به تیغ جراحی بسپارد و یا همسایه‌ای که باید به ناچار پارس‌های ناهنجار سگی که زندانی شده را تحمل کند و یا جفتگیری‌های پی‌در‌پی حیواناتی که حالا بعضاً به مدی تجاری برای افراد سودجو تبدیل شده که از این هرج و مرج به نفع خودشان سود می‌برند. 
درحالی که در کشورهای دیگر اغلب مردم برای اینکه از این چرخه تجاری بیرون بمانند، از سگ‌های ولگرد و بی‌پناه حمایت می‌کنند.
مسئولیت سنگین صاحبان سگ‌های خانگی در برابر شهروندان
پرهام قلی‌زاده که حالا 5 سالی می‌شود ساکن لندن است درباره مقرراتی که باید صاحبان سگ‌ها برای بیرون آوردن آنها در معابر عمومی رعایت کنند به «ایران» می‌گوید: «صاحبان سگ‌ها باید حتماً کیسه‌ای پلاستیکی را برای حمل مدفوع سگ‌ها به‌همراه داشته باشند تا اگر سگی در خیابان مدفوع کرد خودشان جمع‌آوری کنند. 
او می‌گوید که حتی اگر احتمال درگیری سگی با سگ‌های دیگر یا با عابران وجود دارد هم باید علاوه بر قلاده از پوزه‌بند استفاده کنند و به‌شدت مراقب باشند تا اتفاقی نیفتد. درواقع مسئولیت حمل سگ خارج از خانه تماماً برعهده صاحبان سگ است و باید جوابگو باشند و حتی جریمه پرداخت کنند.»
فریال قهرمانی ساکن سوئیس هم از اجباری بودن کلاس آموزش سگ‌ها پیش از خرید آنها اشاره می‌کند و به «ایران» می‌گوید تا فردی در این کلاس‌ها شرکت نکرده و امتحان ندهد و مجوز نگهداری از آن حیوان خانگی را دریافت نکند، نمی‌تواند سگ داشته باشد. اگر سگی هم در خیابان به عابری حمله کند، سریع آن سگ را از صاحبش می‌گیرند و دیگر اجازه نمی‌دهند که آن را نگهداری کند، چون معتقدند که درست آموزش ندیده است. درباره گربه هم حتماً باید دو گربه در کنار هم نگهداری شوند.

پرداخت مالیات برای نگهداری از حیوانات خانگی
مسعود غلامی که تجربه نگهداری از یک سگ نژاد ژرمن در خانه‌اش در هلند دارد به «ایران» می‌گوید: «در هلند قوانین زیادی برای نگهداری از حیوانات خانگی وجود دارد. اول اینکه باید در سامانه ثبت‌نام و تراشه شناسایی دریافت کنید. همچنین باید سالانه مبلغی را به عنوان مالیات بپردازید و پاسپورت و بیمه برای سگتان داشته باشید. علاوه بر این خدمات دامپزشکی، پیاده روی، آموزش اجباری برای برخی نژادهای خاص هم وجود دارد.»
مریم احمدی سال‌هاست که در استانبول زندگی می‌کند. او این شهر را بهشت حیوانات می‌داند و می‌گوید: «حتی اگر بخواهید سگ ولگردی را به سرپرستی قبول کنید باید تحت نظر دامپزشک باشد و شناسنامه بگیرد. همینطور اگر کسی بخواهد از پناهگاه حیوانی به سرپرستی قبول کند، باید در فرمی ثابت کند که سابقه جرم و یا بیماری روانی ندارد. البته همه سگ‌ها هم پرونده دامپزشکی دارند.
او درباره قوانین خاصی که برای نگهداری حیوانات در آپارتمان وجود دارد هم می‌گوید: «نگهداری سگ‌ها در محیط آپارتمان قوانین خاصی ندارد اما اگر سروصدای حیوان خانگی منجر به اذیت و آزار همسایه‌ها شود باید موضوع توافقی حل شود. البته الان یکسری برج‌های لوکس در استانبول درحال ساخت است که ورود سگ‌ها به آنها ممنوع شده اما سایر نقاط شهر تردد حیوانات آزاد است.»

ممنوعیت نگهداری از حیوانات در قسمت‌های مشترک ساختمان 
حسین میرزایی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه به «ایران» می‌گوید: «از نگهداری حیوانات خانگی در کشور ما بیش از یک دهه می‌گذرد و هم‌اکنون به عنوان یک پدیده اجتماعی ضرورت دارد تا ابعاد مختلف فرهنگی، زیستی، حقوقی و اقتصادی آنها تبیین شود. با توجه به تغییرات اساسی در شیوه زیست انسان بویژه شهری شدن و آپارتمان‌نشینی ضرورت ایجاد قواعد جدید برای همزیستی بین انسان و حیوان بیش از پیش حس شده است. در ایران طبق تبصره ماده 3 آیین‌نامه اجرایی آپارتمان نگهداری حیوانات در قسمت‌های مشترک ساختمان ممنوع است، اما در قسمت‌های اختصاصی یعنی داخل واحد مسکونی با رعایت دو ضابطه که تولید بیماری نکرده و برای همسایه‌ها مزاحمت ایجاد نکند، منعی ندارد. از سال 97 هم هرگونه سگ گردانی در اماکن عمومی و درون خودروها ممنوع است. 
همچنین در ماده 501 قانون آمده در صورتی‌که فردی سگی را برای هراس دیگران یا حمله به انسان‌ها برانگیزد، به قصاص و دیه محکوم می‌شود. او ادامه می‌دهد: «باتوجه به شیوع نگهداری حیوانات در آپارتمان به عنوان یک واقعیت اجتماعی که خود نیز نیازمند واکاوی اجتماعی و فرهنگی است باید در جست و جوی سیاست‌هایی باشیم که تا جای ممکن حقوق دو طرف رعایت شود.» با وجود همه این الزامات قانونی اما همچنان نگهداری از حیوانات در آپارتمان‌ها و ترددشان در معابر عمومی یک بحث چالش‌برانگیز است.
فرهنگ نگهداری حیوانات در آپارتمان‌ها وارداتی‌ است؟
سعید معدنی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، درباره این سؤال که آیا نگهداری از حیوانات در خانه‌های امروزی یک پدیده وارداتی و نو تلقی می‌شود به «ایران» می‌گوید: «در گذشته هم نگهداری از حیوانات در روستاها و حیاط خانه‌ها یک امر عادی بوده است. حتی برخی حیوانات داخل خانه هم می‌آمدند، اما خب درباره سگ به علت باورهای دینی و مذهبی همیشه این استثنا وجود داشته که داخل خانه نمی‌آمد. 
درواقع نگهداری سگ‌ها در کنار انسان‌ها امری جدید تلقی می‌شود. طبیعی است وقتی انسانی با حیوانی دمخور شود، پیوند عاطفی شکل می‌گیرد و حتی مرگ و فقدان آنها نیز ناراحت کننده می‌شود. اما نگهداری این حیوانات در فرهنگ آپارتمان‌نشینی متفاوت است.»
او با اشاره به سروصداها و مزاحمت‌هایی که ممکن است حیوانات خانگی برای همسایه‌ها ایجاد کنند می‌گوید: «برخی از اصطلاح «چهاردیواری اختیاری» نام می‌برند و می‌گویند هر طور دلمان خواست در خانه‌مان رفتار می‌کنیم اما باید فرهنگ رعایت حقوق همسایه‌ها نیز در نظر گرفته شود مثلاً در برخی مجتمع‌ها الزاماتی گذاشته‌اند که حیوان خانگی داخل باکس مخصوص جا به جا شود و یا سگ‌های بزرگ باید حتماً با قلاده باشند و یا در ساعات پایانی شب که همسایه‌ها تردد ندارند، بیرون بیایند. 
بنابراین الان که فضا تغییر کرده است باید قوانین متناسب با آن هم ایجاد شود و هر دو طرف به حقوق هم احترام بگذارند. حتی اگر قوانینی کتبی در این زمینه نداشته باشیم. شخصاً در برخی پارک‌های شمال تهران دیده‌ام که صاحبان سگ‌ها به تقلید از کشورهای اروپایی با کیسه مدفوع سگ‌ها را از معبر عمومی جمع می‌کنند. 
این اتفاق خوبی است. چون حالا بحث نگهداری حیوان خانگی مطرح نیست، بلکه مسأله مهم نحوه نگهداری از آنها در محیط‌های عمومی است.»