معلولیت نمی‌تواند مانع اراده شود

دکتر حسن‌کیا
منتقد سینمایی
​​​​​​​فیلم سینمایی «کودا» فیلمی از جنس صداست؛ صدایی که سه عضو معلول خانواده ندارند و تنها عضو شنوای آنها در بالاترین سطح از آن برخوردار است. آنها تمام ارتباطات کلامی خود را با جهان بیرون از طریق رابی، دختر کوچک خانواده با بازی امیلیا جونز برقرار می‌کنند؛ به ‌نوعی که انگار او گوش و زبان آنهاست.
کودا، دومین ساخته سیان‌هدر، کارگردان و بانوی جوان امریکایی است که برنده جوایز متعددی در جشنواره‎های معتبر سینمایی جهان و در صدر همه آنها، برنده بهترین فیلم و فیلمنامه اقتباسی اسکار شد.
در نگاه نخست به نظر می‎رسد با نبودن رابی، خانواده با چالشی جدی روبه‌رو می‌شود؛ همین امر هم سبب می‌شود که او با استعداد ویژه‌ای که در آواز دارد، بر سر دوراهی دشوار ماندن در کنار خانواده و صدای آنها بودن یا رفتن به‌دنبال موفقیت و سرنوشت خویش و صدای خود بودن قرار ‌گیرد؛ اما در نهایت هنگامی که دخترک قصد فداکاری و ماندن دارد، برادرش مانع این کار می‌شود و جمله‎ای کلیدی به او می‌گوید: «خانواده ات قبل از به دنیا آمدن تو هم وجود داشتند. ما بیچاره نیستیم. برو.» در واقع برادر با این کار قصد دارد هم فرصت پیشرفت و موفقیت از تنها خواهرش گرفته نشود؛ هم خانواده را از وابستگی کامل به دخترک نجات دهد.
این فیلم سکانس‌های پرمفهوم بی‎همتایی دارد؛ از جمله سکانسی که پدر خانواده از موسیقی راک با لرزش ماشین و بدون شنیدن آن لذت می‌برد؛ یا درک و حس این خانواده از اجرای خوب آواز توسط دخترشان با نگاه کردن به چهره‌های رضایتمند و خرسند حضار، یا آن صحنه درخشانی که پدر حس خواندن را با لمس گلوی دخترش در می‌یابد. همچنین جایی که فیلمساز استادانه به مخاطب نهیب می‌زند که در پاره‌ای موارد شنواترین گوش‎ها و بلندترین صداها را همین ناشنواهای ناگویا دارند. در سکانسی که پدر خانواده است با زبان اشاره و جسارتی مثال زدنی به استثمارگران می‎‌گوید: بروید به جهنم و دیگران را به تشکیل اتحادیه و فروش مستقل ماهی‎ها دعوت می‏‌کند.
فیلمنامه دقیق هدر و کارگردانی بی‌نقص او در کنار بازی‌های درخشان تمام بازیگران و در صدر آنها امیلیا جونز و تروی کوتسور، فیلمبرداری چشم‌نواز و درخشان پائولا هایدوبورو، همه و همه به ساخت فیلمی قابل تأمل یاری رسانده است؛ اما آنچه فراتر از تمام این مباحث تکنیکی قرار دارد و رخ‌نمایی می‌کند، انسانیت جاری در تک‌تک لحظات فیلم است، خانواده‌ای مهربان و زحمتکش که به هم عشق می‌ورزند و جور یکدیگر را می‌کشند؛ تا آنجا که حسادت خانواده‌‏های سالم را برمی‌‏انگیزند. در این فیلم، عشق و مهربانی و خواستن، تعیین کننده است و معلولیت نمی‌تواند مانعی محکم در برابر اراده انسان‌ها باشد.

کودا
کارگردان: سیان‌هدر
بازیگران: امیلیا جونز، اوخنیو درپس، تروی کوتسور، فردیا والش پیلو، دنیل دورانت، مارلی متلین