«نقش موزه‌ها در دیپلماسی فرهنگی»

دکتر علی دارابی
قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی
دیپلماسی فرهنگی یکی از مهم‌ترین مسائل مدیریت استراتژیک فرهنگی است، که در واقع ساز‌و‌کار به‌کارگیری ابزار و ظرفیت‌های فرهنگی برای تأثیر بر افکار عمومی و ارتباطات با دولت‌های سایر کشورها است. دیپلماسی فرهنگی بر روابط فرهنگی و پیوندهایی که میان انسان‌ها در حوزه‌های ملی و فرهنگی به وجود می‌آید، مؤثر است.
به نظر می‌رسد با توجه به تصویر نادرستی که بعضاً در رسانه‌ها و افکار جمعی جهانی در زمینه ایران‌هراسی و اسلام‌هراسی ایجاد شده است؛ بازیابی جایگاه تمدنی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی با استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی فرهنگی، بتواند در بهبود وضعیت سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی کشور و اصلاح این تصویر نادرست از کشورمان مهم و راهگشا باشد.
ار آنجایی که «هویت ملی» مفهومی کلیدی در شکل‌­دهی به ابعاد فرهنگی سیاست خارجی است، در کلیه مراتب شکل‌گیری سیاست خارجی، توجه به هویت و منافع ملی در چهارچوب‌های فرهنگی دارای اهمیت و ضرورت است. کشورها با ارائه تصویری سازنده از خود به دیگر کشورها به منزلت و اعتبار جهانی خود بهای بیشتری داده و چنین منزلتی بر فرایند تحصیل منافع ملی و پیشبرد دیپلماسی کمک شایانی خواهد کرد. از این رهگذر هویت و فرهنگ ملی ما، به عنوان بازیگری در عرصه بین‌المللی می‌تواند به معرفی هرچه بهتر کشور عزیزمان ایران نقش ایفا کند. توسعه گردشگری و معرفی میراث فرهنگی از ابزارهای ویژه توسعه دیپلماسی فرهنگی است.
اگر باورها، ارزش‌ها و نگرش‌ها را هسته فرهنگ و میراث فرهنگی (ملموس و ناملموس) را بخشی از بروز و تجلی فرهنگ بدانیم؛ با این دیدگاه موزه؛ به عنوان نمادی از آگاهی بشر بر لزوم صیانت از آثار میراث فرهنگی، نه‌تنها جلوه‌گاهی برای لایه بیرونی فرهنگ خواهد بود بلکه حافظ و معرف تمامی لایه‌های فرهنگ است و بدین ترتیب نقش خود را در راستای حفاظت پایدار از آثار فرهنگی - تاریخی و تداوم روح فرهنگ، به‌خوبی ایفا خواهد کرد. با این نگاه، موزه نقش راهبردی و تعیین­‌کننده در صیانت، حمایت و مانایی هویت ملت و جامعه ما خواهد داشت.
موزه‌ها، چه حقیقی و چه در قالب نوین موزه‌های مجازی، با نقش ویژه خود در معرفی تجلیات فرهنگی کشور و گردشگری، می‌توانند به عنوان ابزاری قدرتمند و مؤثر در توسعه دیپلماسی فرهنگی ایران ایفای نقش کنند. چراکه مخاطب موزه در مواجهه با آثار فرهنگی - تاریخی و جنبه‌های ارزشمند گوناگون آن، به روند فکری و فرهنگی یک ملت، شناخت می‌یابد. لذا در مسیر ارتقای سطح کیفی موزه‌ها و توسعه آنها لازم است تمامی جنبه‌های مدیریت موزه از قبیل تعیین سیاست‌ها و برنامه‌ها، طراحی فضا و چیدمان آثار، روش‌های نمایش آثار و معرفی مفاهیم و ارزش‌های مرتبط با آثار فرهنگی - تاریخی مدنظر قرار گیرد.