نژادپرستی رسانه‌ای

محمدجواد فروهر
روزنامه نگار
جهان غرب از مبارزه اوکراینی‌ها در برابر تهاجم روسیه تمجید می‌کند، اما فلسطینی‌ها را که با ظلم و ستم اسرائیل می‌جنگند، بدنام می‌کند. جالب است که تلویزیون‌های خارجی پرتاب کوکتل مولوتف‌ها توسط برخی اوکراینی‌ها را به صورت زنده پخش می‌کنند گویی که در حال پخش یک گزارش هواشناسی یا بخشی از انتخابات محلی هستند و خبرنگاری که در محل حضور دارد، شجاعت و زیرکی پرتاب‌کنندگان را می‌ستاید؛ سؤال اینجا است که اگر این افراد، رنگ پوستشان سفید نبود و نام‌هایی مانند زینب یا خدیجه داشتند، باز هم این چنین مورد تمجید قرار می‌گرفتند؟ اگر زنان مبارز اهل جایی در خاورمیانه یا شمال آفریقا بودند یا محجبه بودند و به زبان انگلیسی حرف نمی‌زدند، آیا بازهم آموزش گام به گام ساختن بمب توسط آنها را در اخبار تماشا می‌کردیم؟ در آن صورت آیا اقدامات آنها نیز شجاعانه یا الهام‌بخش توصیف می‌شد؟ البته که نیازی به طرح این پرسش‌ها نیست و ما از قبل جواب‌ها را می‌دانیم.
افکار عمومی درباره اقدامات نظامی روسیه در اوکراین می‌توانند قضاوت کنند و تا به حال نیز این قضاوت در سطوح گسترده صورت گرفته است؛ همبستگی، جمع‌آوری کمک‌های مالی و حمایت از اوکراین گسترده بوده، در حالی که روسیه با تحریم‌های بین‌المللی شدید مواجه شده است. مردم انگلیس اغلب نسبت به رویدادهای سایر نقاط جهان واکنشی از خود نشان نمی‌دهند و بی‌تفاوتند اما شگفت انگیز است که حالا نسبت به وضعیت مردم اوکراین ابراز ناراحتی می‌کنند. ظاهراً هم چیز بستگی به رنگ پوست، رنگ چشم و وضعیت اجتماعی و اقتصادی شما دارد تا رنج شما باعث خشم جهانی شود و همدلی جهان با شما را برانگیزد. در این صورت ساختمان‌ها به رنگ پرچم کشور شما تبدیل می‌شوند و افرادی سعی می‌کنند برای حمایت از شما، پول، لباس، سرپناه، غذا و دارو و حتی سلاح جمع‌آوری کنند!
تناقضات در پوشش وقایع
واکنش جهانی به اوکراین فقط از سر ابراز همدردی و حمایت کلامی نیست؛ در حقیقت غرب دفاع از اوکراین را به عنوان یک تکلیف مهم و ضروری برای خود قلمداد می‌کند. می‌بینیم که به ناگهان، سیاستمدارانی که سابقه حمایت از تهاجمات را در کارنامه خود دارند، زمانی که این تهاجم‌ها علیه مردمان غیرسفیدپوست صورت می‌گیرد، رویه قبلی خود را به کلی فراموش می‌کنند و سعی دارند چهره‌ای علیه تهاجم از خود بسازند! آنها علناً از روسیه می‌خواهند که دست از کار بکشد و برای تقویت توان دفاعی اوکراین، توپخانه‌ها را مسلح می‌کنند! شخصیت‌های عمومی و افراد مشهوری که در سایر درگیری‌ها در بهترین حالت، موضع‌های بی‌معنی مانند «من هر دو طرف را به صلح فرا می‌خوانم» را به اشتراک می‌گذارند، حال آشکارا نه تنها روسیه، بلکه تمام فرهنگ روسیه را به‌طور کلی محکوم می‌کنند! نهادها و مؤسساتی که در مواجهه با سایر بی‌عدالتی‌ها بشدت غیرسیاسی هستند، اکنون پرچم‌های اوکراین را توئیت می‌کنند. انگلیسی‌ها که هیچ ارتباطی با اوکراین و تجربه نظامی ندارند، برای دفاع از یک کشور اروپایی اسلحه به دست گرفته‌اند. اما زمانی که غیرنظامیان سیاه‌پوست یا تیره‌پوست همان کاری را می‌کنند که اوکراینی‌ها انجام می‌دهند، مواضع غرب بسیار متفاوت می‌شود؛ زمانی که آنها در برابر مهاجمان خارجی و مبارزه با نیروهای امپریالیستی سرکوبگر از خانه‌های خود دفاع می‌کنند، پوشش‌های خبری هم به شیوه‌های متفاوتی صورت می‌گیرد. خواه فلسطینی باشند، خواه سومالیایی و خواه یمنی یا افغانستانی؛ تصویری که از این افراد نشان داده می‌شود ذاتاً تصویر افرادی خشن و مستعد درگیری است. بدن‌هایشان چنان بی‌ارزش به حساب می‌آید که وضعیت اسفبارشان نادیده گرفته می‌شود و حتی مورد تحقیر قرار می‌گیرد. این استاندارد دوگانه عمیقاً نژادپرستانه است. دفاع از خود بشدت در برتری سفیدپوستان و اسلام‌هراسی ریشه دوانده است. حتی با دفاع از خود هم به صورت نژادپرستانه برخورد می‌شود؛ دفاع از خود برای برخی افراد امتیاز به حساب می‌آید و مایه افتخار است و برای برخی دیگر جرم محسوب می‌شود. غربی‌های سفیدپوستی که از خود دفاع می‌کنند افرادی نجیب هستند و تلاششان مهم و در راستای بشریت پنداشته می‌شود اما برای کشورهای جنوب، ایده‌هایی وحشیانه توصیف می‌شود.
تحریف مفهوم «تجاوز» به «تنش»
از نظر کسانی که دیدگاه استعماری دارند و ادعای شرق‌شناسی می‌کنند، شرقی‌ها بویژه مردانشان، دارای نوعی خشونت و پرخاشگری منحصربه‌فرد توصیف می‌شوند. بنابراین زمانی که غرب در برابر آنها قرار گرفته باشد، خواه ناخواه حق با غربی‌ها است و آنها می‌توانند با نیروهای نظامی خود هرگونه عملیات وحشیانه‌ای خواستند علیه شرقی‌ها روا بدارند. این ایده همیشه وجود داشته که افراد سیاه‌پوست و تیره‌پوست افرادی عقب‌مانده و بی‌رحم هستند و اقداماتی که برای دفاع از خود انجام می‌دهند، مترادف با تروریست تلقی می‌شود. حتی زمانی که اقداماتشان دقیقاً همان اقداماتی باشد که اوکراینی‌ها برای دفاع از خود انجام می‌دهند. برای ملموس شدن این موضوع نیاز به بحث‌های مفصل نیست؛ بلکه تنها کاری که باید انجام دهیم این است که به واکنش‌های جهانی به تشدید تجاوزات اسرائیل علیه فلسطینی‌ها نگاه کنیم که در سال‌های اخیر معمولاً در ماه رمضان اوج می‌گیرد. غالباً از حمله سربازان به نمازگزاران مسلمان که روی دست و زانو در حال نماز هستند، با عنوان «درگیری» یاد می‌شود. هجوم به مسجد‌الاقصی مکان مقدس مسلمانان، همراه با محاصره درهای آن و پرتاب بی‌وقفه گاز اشک‌آور توسط سربازان اسرائیلی، به عنوان «تنش» خوانده می‌شود. گزارشگران و سیاستمداران غربی، دفاع فلسطینی‌ها از خود را به عنوان علت درگیری به تصویر می‌کشند و سنگ‌های فلسطینی‌ها را چنان توصیف می‌کنند که گویی آنها توپخانه‌های مجهز و پیشرفته‌ای علیه اسرائیلی‌ها بوده‌اند! گزارش‌های خبری به مصادف شدن ماه مبارک رمضان، عید فصح و عید پاک اشاره می‌کنند و سعی دارند این را القا کنند که این خشونت نتیجه تعصبات مذهبی است، نه استعمار شهرک‌نشین‌ها. بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس سکوت می‌کند و جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، خواستار پایان دادن به خشونت در هر دو طرف است و به طور هدفمند، نامتوازن بودن قدرت طرفین را پنهان می‌کند. جالب اینجا است که در تمام این مدت، کشورهای حاشیه خلیج فارس از ثروت و نفوذ خود برای ایجاد آرامش در برابر دولت استعمارگر استفاده می‌کنند و به وضعیت اسفبار فلسطینیان شدت می‌دهند.
حالا در مسأله روسیه و اوکراین دیگر هیچ کس از «هر دو طرف» نمی‌خواهد که سلاح‌های خود را زمین بگذارند! اگرچه اوکراین منطقاً باید در برابر روسیه بایستد، اما دیگر هیچ‌کس به این موضوع اشاره نمی‌کند که اوکراین هم نباید به درگیری دامن بزند. اصلاً قابل تصور نیست که کسی همزمان با روسیه از اوکراین هم بخواهد که تن به صلح دهد؛ اما چنین خواسته‌ای از فلسطینی‌ها، یمنی‌ها و سایر افراد ذکر شده در بالا مرتباً انجام می‌شود! نابرابری میان پسربچه‌هایی با سنگ در برابر یک دولت نظامی بسیار مسلح و متجاوز بسیار چشمگیر است؛ اما دولت‌ها و سازمان‌های جهانی از این تجاوزات حمایت می‌کنند و رویدادهای وحشیانه مرتبط با آن نیز در اخبار به «درگیری» تقلیل می‌یابد. طرف ضعیف‌تر ماجرا به اندازه طرف قوی‌تر متهم می‌شود و مورد تمسخر و بازخواست قرار می‌گیرد.
سخن پایانی
برای غرب کار ساده‌ای است که اشغال غیرقانونی و تجاوز رژیم صهیونیستی به سرزمین باستانی و تاریخی مهمی مانند فلسطین را نزاعی کهنه و بی‌معنا تعریف کند و آن را ناشی از خشونت ذاتی اعراب و امتناع از همزیستی آنها تفسیر نماید. در حالی که موج حمایت از اوکراین در رسانه‌های اجتماعی به راه افتاده، صفحه‌هایی که دارای تعداد دنبال‌کننده بالا هستند و مخاطبان زیادی دارند، با محدودیت‌هایی مواجه شده‌اند. برای نمونه «بلا حدید» مدل با اصالت هلندی - فلسطینی اظهار داشته که اینستاگرام استوری‌های او درباره فلسطین را سرکوب کرده است. پرسش قابل تأمل آن است که اگر جهان می‌تواند دفاع اوکراین از خود را امری شجاعانه بداند، پس چرا دفاع عراق یا افغانستان یا فلسطین از خود را نمی‌بیند؟