بازشناسی اولویت‏ها با نگاه آینده نگر

فائزه طباطبایی
کتابدار
دفتر مطالعات و تحقیقات زنان» به‌عنوان مرکزی پژوهشی، توسط مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران در سال 1377 تأسیس گردید. در سال 1391 به‌دلیل گسترده ‌شدن حجم فعالیت‌های علمی- پژوهشی و توسعه دفتر، این دفتر از سوی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، به «مرکز تحقیقات زن و خانواده» تغییر نام یافت. در سال 1399 شورای اعطای مجوزها و امتیازات علمی، ارتقای مرکز تحقیقات زن و خانواده را به «پژوهشکده زن و خانواده» مصوب نمود. «پژوهشکده زن و خانواده» اولین واحد پژوهشی رسمی حوزوی است که بر‌اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی حوزه‌های علمیه، مرجع رسمیت بخشیدن به نهادهای پژوهشی حوزوی است. این پژوهشکده با هدف تبیین دیدگاه نظام‌مند دین پیرامون مسائل زن و خانواده، تعمیق پژوهش‌ها و کارشناسی‌های دینی و پاسخگویی به نیازهای تئوریک و دفاع از مرزهای اعتقادی در این حوزه تأسیس شده است.
اهم مأموریت‌های این مرکز عبارتند از:
- تولید و باز‌تولید دانش و مفاهیم معطوف به اعتلای جایگاه زنان و خانواده در ابعاد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی.
- تربیت و توانمند‌سازی منابع انسانی از طریق مشارکت هم‌افزا با جامعه هدف.
- پشتیبانی از مطالعات و پژوهش‌های اسلامی حوزه زن و خانواده.
- ارائه خدمات کارشناسی به جامعه هدف.
پژوهشکده برای تحقق رسالت خود بر حفظ و تقویت توانمندی‌ها و ویژگی‌های متمایزش بویژه خاستگاه حوزوی خود تأکید می‌ورزد و بر بازشناسی مداوم اولویت‌ها با نگاه آینده‌نگر، در راستای احیای تمدن نوین اسلامی اهتمام ویژه دارد.
کلان فعالیت‌های پژوهشکده زنان و خانواده
1-خدمات پژوهشی
به منظور دسترسی سریع و آسان محققان به منابع پژوهشی و با هدف ایجاد مرجعی کامل از منابع اطلاعاتی حوزه زنان و خانواده، با ایجاد کتابخانه تخصصی در حوزه مطالعات زن و خانواده، بانک اطلاعات علمی شامل مقالات و پایان‌نامه‌ها و کتاب‌شناسی و نیز ارائه مشاوره‌های کارشناسی، خدمات پژوهشی مناسبی را به پژوهشگران و محققان ارائه می‌دهد.
کتابخانه تخصصی: کتابخانه تخصصی قم با بیش از 7 هزار عنوان و 10 هزار نسخه و کتابخانه تخصصی تهران با 5 هزار عنوان و 7 هزار و 500 نسخه کتاب تخصصی در حوزه زن و خانواده به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی و بیش از 300 پایان‌نامه و هزاران برگ از اسناد، از جامع‌ترین منابع علمی مربوط به مسائل زنان در کشور است که پژوهشگران را در ارائه پژوهش‌های پرمحتوا و روز‌آمد یاری می‌کند.
بانک اطلاعات علمی: بانک جامع اطلاعات علمی از سال 1389 در دستور کار مرکز تحقیقات زن و خانواده قرار گرفت و در سال 1391 به‌صورت آزمایشی در سایت مرکز راه‌اندازی شد.موسوعه ریحانه که مجموعه آیات و روایات حوزه زن و خانواده است نیز در این بانک قابل استفاده برای کاربران است.از جمله قسمت‌های تدوین شده این بانک، اصول فقه زن و خانواده شامل کلیه اصول فقهی مرتبط با موضوع زن و خانواده است که به تفکیک موضوعات و قاعده‌ها ازجمله قاعدة الامکان، الحرام لایفسدالحلال، لاضمان فی فوات البضع، ان الحرام لایحلل الحرام و قاعدة الفراش و... از کتب و منابع گوناگون به همراه آدرس و ذکر منبع جمع‌آوری و بارگذاری شده است.
لازم به ذکر است که محتوای بانک اطلاعات علمی به طور مداوم روزآمد می‌شود و مقالات و پایان‌نامه‌ها و گفت‌وگوهای جدید علمی به آن اضافه می‌گردد.
مشاوره‌های علمی کارشناسی: مرکز تحقیقات زن و خانواده در راستای عمق‌بخشی به فعالیت دانشجویان و مؤسسات و نهادهای خصوصی و دولتی، اقدام به ارائه مشاوره‌های کارشناسی و پژوهشی کرده است. به‌عنوان مثال در این مرکز از سال 89 تاکنون، 90 مشاوره برای دانشجویان ثبت شده است.
2. خدمات آموزشی
گروه خدمات آموزشی زیر نظر معاونت ترویج و همکاری‌های علمی با هدف پرورش خواهران تحصیلکرده حوزه و دانشگاه در اموری همچون: گردآوری مطالب، مستند‌سازی، تنظیم و‌ تدوین مقالات، شرکت در فعالیت‌های تبلیغی و ارتباطی مرکز و ... نیز پاسخگویی به نیاز و تقاضای علاقه‌مندان به مباحث زنان در حوزه دین با ارائه مشاوره‌های آموزشی، همچنین شناسایی و پرورش نیروهای کارآمد مرد به منظور تکمیل کادر علمی و پژوهشی مرکز مشغول فعالیت است.
3.ارتباطات علمی و بین‌المللی
در راستای تعامل با جامعه علمی و کارشناسان و نهاد‌‌های تصمیم‌ساز و سیاستگذار داخلی و خارجی، مرکز تحقیقات زن و خانواده با توجه به ظرفیت کارشناسی موجود ضمن ارائه یافته‌های پژوهشی در مجامع علمی، حضور فعال در کنفرانس‌ها، میز‌گرد‌ها و همایش‌های علمی را دنبال کرده است.به‌عنوان مثال می‌توان به برگزاری نشست‌های مختلف با نهادها و مؤسسات تصمیم‌ساز داخل کشور و نیز حضور کارشناسان دفتر در کنفرانس‌ها و نشست‌های برگزار شده در کشورهای ایتالیا، لبنان، سوریه، ترکیه، اتریش، تونس، امریکا، آلمان، عراق و اندونزی اشاره کرد.
4. پرتال
پرتال مرکز تحقیقات زن و خانواده جهت اطلاع‌رسانی برنامه‌ها و فعالیت‌های مرکز راه‌اندازی شده است. انتشار آثار و دستاوردهای علمی، مدیریت و سامان‌دهی فرایندهای پژوهشی-آموزشی مرکز، تسهیل دسترسی پژوهشگران به محتوای علمی- تخصصی و همکاری‌های علمی- پژوهشی در راستای ایجاد بستر هم‌افزایی فکری و فراهم‌سازی و برپاسازی شبکه علمی‌ تخصصی زن و خانواده از جمله اهداف این پرتال است.
-اخبار علمی، پژوهشی: در این بخش از پرتال، اخبار کلیه فعالیت‌هایی که توسط مرکز انجام شده است روی این قسمت جهت اطلاع مخاطبان قرار می‌گیرد.
-کتابخانه تخصصی: این بخش از پرتال جهت دسترسی اینترنتی پژوهشگران به اطلاعات کتاب‌شناختی منابع و منشورات موجود در کتابخانه‌های تخصصی مرکز در قم و تهران، درخواست عضویت و امانت منابع موجود در مراکز قم و تهران راه‌اندازی شده است.
-بانک اطلاعات علمی: این بخش از پرتال حاوی مشخصات، چکیده و متن بیش از 17 هزار مقاله، 300‌ پایان‌نامه (حوزوی و دانشگاهی) و 200 مصاحبه علمی-تخصصی در حوزه زن و خانواده طراحی گردیده است.
-نشست‌های تخصصی: این بخش شامل آرشیو زمانبندی شده همایش‌ها، نشست‌ها، هم‌اندیشی‌ها، سخنرانی‌ها و کرسی‌های برگزار شده در مرکز، همراه با گزارش متنی و تصویری آنهاست.
-نشریات علمی: بخش نشریات به منظور نمایه‌سازی نشریات علمی- پژوهشی و ترویجی مرکز در فضای اینترنت و امکاناتی از قبیل ارسال و پیگیری مقاله برای نشریات و اشتراک نشریات مرکز ایجاد شده است.
-خدمات آموزشی: این بخش از پرتال جهت امکان ثبت‌نام و شرکت متقاضیان در دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مرکز، مدیریت خدمات آموزشی شرکت‌کنندگان و برگزاری دوره‌های آموزشی غیرحضوری و مجازی مرکز است. همچنین معرفی سیر مطالعاتی و ارائه دروس آموزشی از دیگر خدمات این بخش است.به منظور توسعه خدمات پژوهشی و کارشناسی؛ مرکز تحقیقات زن و خانواده، تأسیس و توسعه واحد تهران را مورد توجه قرار داد. این واحد با داشتن کتابخانه تخصصی، انجام فعالیت‌های علمی، ارائه مشاوره به دانش‌پژوهان در انجام پروژه‌ها و پایان‌نامه، بخشی از نیاز جامعه علمی کشور را در حوزه زن و خانواده در پایتخت تأمین می‌کند. برگزاری کارگاه‌های تخصصی، دوره‌های آموزشی، نشست‌های علمی و توسعه مشاوره‌ها از مهم‌ترین رویکرد‌های فعالیتی این واحد در سال آتی است.