شتاب گیلان برای پیر شدن

حمیده گودرزی
خبرنگار
شتاب افزایش جمعیت سالمندان در گیلان با نرخ 13 درصد در سطح این استان، رو به فزونی است و از نظر سالمندی جمعیت در رتبه اول کشوری قرار دارد.
به گفته معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، آمار رشد جمعیت سالمندان در گیلان در برخی شهرهای استان از 13 درصد هم بالاتر است. به‌طوری که در برخی از شهرها از جمله رودسر این آمار به 17 تا 18 درصد می‌‌رسد اما در برخی از شهرها همانند تالش این آمار کمتر است. دکتر آبتین حیدر‌زاده می‌گوید: «جمعیت گیلان به یکباره  رو به سالمندی نرفته است بلکه این پدیده پیشینه‌ای دیرینه داشته و به‌دلیل رویدادهایی که در گذر زمان رخ داده باعث کاهش زاد و ولد و افزایش جمعیت سالمند در این استان شده است».
وی مهاجرت از روستاها به شهرها و شرایط زندگی شهرنشینی، گرایش به تحصیلات عالیه (که گیلان را بعد از تهران به باسواد‌ترین استان کشور  تبدیل کرده)، از دست دادن فرصت فرزندآوری زنان به‌دلیل صرف کردن زمان زیادی برای رسیدن به درجات عالی تحصیلی و ازدواج دیرهنگام و در سنین بالا، مهاجرت جوانان جویای کار به شهرهای بزرگ و صنعتی کشور و بازگشت به زادگاه خود بعد از بازنشستگی را از جمله دلایل مهم افزایش جمعیت سالمندی در استان گیلان می‌داند. وی درخصوص اقدامات صورت گرفته برای برون رفت از پدیده جمعیت سالمندی در استان گیلان می‌افزاید: «در راستای طرح جوانی جمعیت و جبران کاهش موالید که به تازگی مصوب شده است، در سطح استان 16 استراتژی از جمله زمینه‌های مهاجرت نخبگان و جوانان به استان گیلان با در اختیار قرار دادن تسهیلات و امکانات به آنها، استفاده از قابلیت‌های استادان حوزه و دانشگاه و روانشناسان در جهت آموزش تاب‌آوری و رفتار متقابل به زوج‌های جوان در جهت پایداری خانواده‌ها و ممانعت از معضل طلاق که در سال‌های اخیر روبه افزایش بوده است را در سطح استان در دستور کار داریم».
 معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان که معتقد است با استفاده از توانمندی‌های سالمندان در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ضمن آن که گزینه مناسبی برای حفظ حرمت، سلامت و امید زندگی آنها می‌باشد بلکه می‌تواند در جهت آموزش جوانان و خانواده‌ها در بخش‌های علمی، فنی، حرفه‌ای و غیره و بهبود اجرای طرح جوانی جمعیت به ما کمک بسیاری کند، می‌گوید: «برای بهره‌مندی از تجربه‌های سالمندان، سلامت نگه داشتن آنها و خدمت‌رسانی بموقع و مناسب از اصول اولیه می‌باشد که در این راستا اقدامات بسیار خوبی صورت گرفته است. به‌عنوان مثال سال گذشته در رودبار خدمات سالمندان مبتنی بر تلفن همراه یا بستر فناوری اطلاعات را پایلوت کردیم که موفقیت‌آمیز بود و بزودی هم در کل استان این طرح پیاده‌سازی خواهد شد».
وی در تشریح نحوه استفاده از این فناوری می‌افزاید: «سالمندان بدون خروج از منزل و با استفاده از تلفن همراه می‌توانند خدمات سلامتی همانند مشاوره و پزشکی را دریافت کنند. همچنین پزشک خانواده آنها نیز می‌تواند در هر زمان و حتی در دورترین مکانی که فرد سالمند قرار دارد، پیگیر سلامتی او باشد. در واقع این کار باعث می‌گردد تا هم هزینه رفت و آمد و هم ریسک در معرض خطر خروج آنها از خانه که ممکن است هنگام سوار شدن وسایل شخصی یا عمومی دچار حادثه شوند، کاهش یابد».
تأثیر معضلات فرهنگی بر کاهش جمعیت
حیدر‌زاده در ادامه می‌افزاید: «آنچه که باعث کاهش موالید و جمعیت جوان شده بیشتر به‌دلیل معضلات فرهنگی و اجتماعی می‌باشد تا مسائل اقتصادی. چرا که قدرت خرید یک کشاورز در مقایسه با 30 سال پیش تغییر چندانی نداشته است. اما در حال حاضر شاهد تک فرزندی در اکثر خانواده های کشاورزان هستیم. در واقع بسیاری از خانواده‌هایی وجود دارند که هم علاقه‌مند به داشتن دو یا چند فرزند هستند و هم وضعیت اقتصادی بسیار خوبی دارند اما باز هم تمایل به داشتن یک فرزند بیشتر است. در واقع این موضوع بیشتر یک معضل فرهنگی و اجتماعی است تا اقتصادی. لذا امیدواریم با دست در دست هم قرار دادن همه نهادهای اجتماعی، دولتی و غیردولتی و کار کردن روی زمینه‌های مختلف آگاهی رسانی، فلسفی و رفتاری خانواده‌ها بتوانیم علاقه‌مندی آنها به سمت فرزندآوری را فراهم کنیم زیرا تک فرزندی در آینده هم برای والدین و فرزندش بسیار سخت خواهد بود و هم اینکه جامعه کم کم به سوی سالمندی رفته و دیگر نیروی جوانی برای رسیدگی به امور سالخوردگان وجود نخواهد داشت».
وی با بیان اینکه جهت اجرای طرح جوانی جمعیت باید همه سازمان‌ها به‌طور کاربردی پای کار باشند، می‌گوید: «در این راستا در استان گیلان یک هفته فرزندآوری داریم که در این زمینه اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی و غیر علوم پزشکی و کمیته صیانت از جمعیت طبق قانون جدید جوانی جمعیت ذیل دو شورای برنامه‌ریزی و جمعیت در استانداری برنامه‌های بسیار خوبی تدوین کرده‌اند و فکر می‌کنیم با شیوه‌ای که داریم پیش می‌رویم و با شرایط مناسب فرهنگی که در استان است، می‌توانیم این طرح را در گیلان بومی‌سازی کنیم».
 تعیین شهر دوستدار سالمند در گیلان
همچنین مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری گیلان نیز با اعلام خبر پیگیری یکی از شهرهای گیلان به‌عنوان شهر دوستدار سالمند می‌گوید: «محورهای اساسی که برای این شهر در نظر گرفته شده مناسب‌سازی این شهر برای سالمندان در حوزه‌های حمل و نقل، سلامت و روان، بهداشت و ابعاد مختلف دیگر می‌باشد که از سوی شورای سالمندان استان و تحت نظر بهزیستی در حال بررسی و پیگیری می‌باشد. این در حالی است که در پی جلساتی که با حضور استاندار داشتیم، ضمن بررسی برنامه‌های جوان‌سازی جمعیت در استان به موضوع شهر دوستدار سالمند نیز پرداخته شد و کمیته‌ها و زیرمجموعه‌های آن و وظایفی که برای تحقق این طرح برای هریک از دستگاه‌ها پیش‌بینی شده و برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدتی که در این راستا تدوین شده در حال اجرا می‌باشد و بزودی نیز سند راهبردی که در خصوص مباحث زیرساختی و انتظارات و استانداردهایی که باید در حوزه سالمندان در استان داشته باشیم را تدوین و عملیاتی خواهیم کرد».
سیامک حیدری؛ درباره اقدام‌هایی که در خصوص اجرای طرح جوانی جمعیت در استانداری صورت گرفته است، می‌گوید: «از سال قبل با توجه به حساسیتی که در حوزه جوانی جمعیت وجود داشت از طریق سه کارگروه اجتماعی و فرهنگی، سلامت، زنان و خانواده در استانداری مباحث مربوط به حرکت‌های جمعیتی و نیازهایی که برای برون رفت از کاهش جمعیت در استان وجود دارد را بررسی کرده و در کمیته راهبردی جمعیت نیز پیگیری‌های لازم را به عمل آوردیم».
 وی می‌افزاید: «نیازسنجی در خصوص کمبودها، نقاط قوت و ضعف و ظرفیت‌های ساختاری جمعیت در استان، نیازسنجی در خصوص انتظاراتی که باید از جمعیت سالخورده در استان داشته باشیم و فاصله جمعیتی استان با استانداردها از جمله مواردی بود که از طریق این کار گروه‌ها در استانداری رصد شد و به‌عنوان یکی از اولویت‌های پژوهشی مورد تأیید شورای توسعه برنامه‌ریزی استان که به‌طور عموم تمامی دستگاه‌ها نیز در آن حضور دارند، قرار گرفت. این در حالی است که با توجه به وظایف ساختاری که دستگاه‌ها در حوزه پژوهش در ابعاد مختلف دارند بحث سالمندی جمعیت را مورد پژوهش‌های خود قرار دادند که نتایج آن در اختیار کارگروه‌ها قرار گرفت».
حیدری همچنین یادآور شد؛ «با توجه به ساختار جمعیتی گیلان و اینکه استانی مهاجرپذیر از استان‌های دیگر به‌عنوان مقصد بوده و بحث جوانسازی جمعیت که ایجاد اشتغال سنگ بنای اصلی آن می‌باشد و در این راستا نیز نیاز به ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خاصی است تا بحث‌های کیفیت جمعیت شکل گیرد، می‌طلبد تا اعتبارات بیشتری به این استان تعلق گیرد».
با وجود اینکه افزایش طول عمر و اضافه‌ شدن جمعیت سالمندان در سراسر دنیا را می‌توان یکی از دستاوردهای قرن 21 و ناشی از بهبود شرایط بهداشتی و پیشگیری از بیماری‌ها دانست که در نهایت، سبب افزایش امید به زندگی شده است، اما باید توجه داشت که در صورت عدم برنامه‌ریزی مناسب، این پدیده به چالش بزرگی برای جوامع تبدیل خواهد شد. بویژه اینکه با شروع اپیدمی کووید 19، واکنش‌هایی را در جامعه برانگیخت که چندان خوشایند نبوده و تداوم آن بر سلامت روانی و تنهایی و انزوای سالمندان بیشتر از گذشته دامن زد و باعث افزایش اضطراب آنها گردید. از این رو با توجه به شرایط موجود، مسئولان استان گیلان را برآن داشت تا با نگاهی متفاوت‌تر به سالمندان و بهره‌گیری از تجربیات‌شان ضمن ارج نهادن به آنها در جهت اجرای طرح جوانی جمعیت گام‌های بسیار مهمی بردارند.