سرمایه‌ای به‌نام زنان فیلمساز

رضا خوشدل‌راد
عضو هیأت انتخاب بخش کوتاه
جشنواره سینما حقیقت از مهم‌ترین جشنواره‌های حوزه مستند در منطقه و جزو جشنواره‌های درجه یک دنیاست. جایگاه امروز جشنواره حاصل تلاش‌های یک نسل از فیلمسازان و مدیران برای اعتلای حوزه مستند است.
چندین سال قبل تعریف و شناخت مخاطب از مستند چیزی در حد راز بقا بود. اگر به کسی می‌گفتیم در حال تولید مستند هستیم در ادامه پاسخ می‌شنیدیم که همان راز بقا! فیلم‌های راز بقا آنقدر در آن سال‌ها تکرار شده بود که مفهوم مستند به ژانری خاص که در تلویزیون نشان داده می‌شد تقلیل پیدا کرده بود. برگزاری جشنواره یکی از عواملی است که باعث شد مستند شناخته شود و پله پله سطح توقع ما از موضوع مستند، ساختارش، فعالان این حوزه، مخاطبان و... بالاتر رود. با هر دوره که به عمر جشنواره اضافه شد تولیدات بیشتر شد، سطح داوری ارتقا یافت، سختگیری‌ها بیشتر شد و در نهایت سینمای مستند اعتلا پیدا کرد. امسال در حالی پانزدهمین دوره جشنواره سینما حقیقت را برگزار می‌کنیم که فیلمسازان با دو مشکل بزرگ دست و پنجه نرم کردند؛ از یکسو بیماری کرونا که محدودیت‌های مختلفی را ایجاد کرده بود و از سوی دیگر مشکلات اقتصادی که همچون تمام بخش‌های جامعه، فعالان این حوزه را درگیر بالا رفتن هزینه تولید کرده بود. مستندسازها اما آدم‌های پرانگیزه‌تری نسبت به دیگر گونه‌های سینمایی هستند و همین شاخصه آنها را جنگنده‌تر می‌کند چرا که آنها درگیر موضوع هستند که مستند می‌سازند. با برگزاری 14 دوره جشنواره سرمایه‌های اجتماعی (انسانی) آنقدر قوام یافته که فیلمسازان مستند توانستند از این دو مانع عبور کرده و حتی در چنین بحرانی فیلم‌های شاخص تولید کنند. در بخش فیلم‌های کوتاه نکته قابل توجه برای من حضور پرشمار زنان در سینمای مستند است. در تمام دنیا زنان در پشت دوربین عناصر چندان فعالی نیستند اما در سینمای مستند ایران زنان در تمام حوزه‌ها حضوری تأثیرگذار دارند.
در جشنواره امسال خواهید دید که زنان فیلمساز در شرایط بسیار سخت فیلم ساخته‌اند و از عهده کار بخوبی برآمده‌اند. کاملاً مشهود است که با تکیه بر تجربیات گذشته توان تحمل سختی‌ها را دارند، دانش خوبی دارند و تجهیزات سینما را می‌شناسند و بر ابعاد مالی، جغرافیا و لوکیشن، دشواری‌های موضوع و ارتباط با سوژه مسلط هستند. امروز سینمای مستند سرمایه‌ای دارد به‌نام زنان فیلمساز. امسال در بخش مستندهای کوتاه حضور زنان فیلمساز بسیار مؤثر است و بخش قابل توجهی از این سینما را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین موضوع زنان، در سینمای مستند پررنگ شده است. اقسام مسائل مبتلا به زنان جامعه را در آثار مستند امسال می‌توان دید و این اتفاقی امیدوارکننده در حوزه مستند است. نیمه دیگری که کمتر در این حوزه فعال بود حالا به عنصری فعال چه در جلوی دوربین و چه پشت دوربین و چه عوامل پس از تولید و چه عوامل پیش از تولید تبدیل شده‌اند. این اتفاق مهم مایه خوشحالی و غرور است.