ارادهای برای حفظ خاطره سبز قزوین وجود ندارد
باغستان تاریخی قزوین روی شیب نابودی
قزوین - کوروس سلیمانی: باغستان قزوین که تا چند دهه پیش نزدیک به ۵ هزار هکتار وسعت داشت هماکنون نیمی از آن نابود شده و نیم باقیمانده نیز در معرض نابودی قرار دارد. شکوه کرمانشاهانی مؤسس انجمن توسعه حیات شهر و باغستان سنتی قزوین درباره روند نابودی باغستان و عوامل این نابودی به خبرنگار «ایران» گفت: روند تخریب باغستان از دهه ۳۰ شمسی و با مکانگزینی خط آهن و ایستگاه آن در دل باغستان آغاز شد. در دهه چهل نیز تأسیس کارخانه شیشه و آلومتک در باغستان صدماتی به آن وارد کرد.
آتش به باغستان با عبور لوله گاز
اما مهمترین زخمی که بر پیکر باغستان وارد شد، عبور خط لوله گاز از باغستان در دهه ۶۰ بود که منجر به معبر نسیم شمال شد. معبر نسیم شمال روی خط لوله گاز احداث شد و تا سالها خاکی بود. آسفالت شدن غیرقانونی این معبر خاکی، آن را به گذرگاهی برای ماشینهای سنگین و عبوری تبدیل کرد که تا هماکنون هم ادامه دارد.
با این همه باغستان هیچگاه به اندازه یک دهه گذشته در معرض دستاندازی و تخریب قرار نداشته است. پل قدس، پل امام علی، میدان خلیج فارس، پل امام رضا و اکنون کمربند شرق بخشهایی از رینگ تندراه تعریف شده به دور شهر هستند. این رینگ که بخشهایی از آن با تلاش تشکلهای مردمنهاد حذف شد یا اندکی اصلاح مسیر پیدا کرد، قسمتهای مهم و آبادی از باغستان را نابود کرده و میکند.
از دیگر آسیبهای جدی این سالها بر باغستان، دستاندازی بر رودخانههای فصلی است که تماماً حقابه باغستان هستند. احداث دریاچههای تفریحی و مخازن تأمین آب مجموعه گردشگری باراجین (از جمله سافاری پارک و دهکده طبیعت) و ویلاسازی بالادست نمونههایی از این دستاندازیها هستند. در حال حاضر نیز پروژه کمربند شرق بخشی از بستر رودخانه ارنجک (باراجین) را بهطور کلی محو کرده و تبدیل به جاده کرده است. علاوه بر این، پروژه احداث سد لاستیکی جهت دریاچه تفریحی روی رودخانه ارنجک، علیرغم اعتراض باغداران و تشکلها، هنوز کاملاً از دستور کار خارج نشده است. مجموع این مداخلات در رودخانه، ۹۰۰ هکتار از باغستان را خشک خواهد کرد و سفره آبهای زیرزمینی را فقیرتر از امروز.
اجرای پروژهها بدون پیوست محیط زیستی
وی در ادامه اظهار کرد: در مورد حقابه باغستان باید تأکید کنیم که از طرفی در باغستان، چاه آب شرب زده میشود و این بدان معناست که شهر به آبی که باغستان ذخیره میکند، نیاز حیاتی دارد. از طرف دیگر با انواع طرحها و پروژهها در بالادست، حقابه باغستان از آن دریغ میشود. قطعاً در این مورد مهمترین مسئولیت متوجه شرکت آب منطقهای به نمایندگی از وزارت نیرو است. سازمان حفاظتمحیط زیست، نهاد دیگری است که باید مانع انجام این دو پروژه غیرمحیط زیستی شود. هیچکدام از این پروژهها پیوست محیط زیستی ندارند و توجیه هم ندارند. از طرفی با توجه به اینکه باغستان به ثبت ملی رسیده است، سازمان میراث فرهنگی، چه در مورد رودخانه که بخشی از منظر باغستان است و چه حقابه باغداران مسئول است و باید ایستادگی کند. همچنین براساس قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی و سازمان امور اراضی موظف هستند از حقابه باغداران صیانت کنند.
آفت دیگر که بر جان باغستان افتاده است، برهم ریختن سیستم مدیریت بومی در اثر مداخلات پراکنده، بیبرنامه و گاه غیرخیرخواهانه نهادهای دولتی است. اگر سیستم اجتماعی-مدیریتی باغستان فروبریزد، قطعاً باغستان بهعنوان یک موجودیت منسجم، از بین خواهد رفت. اقتصاد زمین شهری و میل مجموعه مدیریت شهری و استانی به تغییر کاربری در باغستان، مشکل مهم دیگری است که باغستان با آن روبهرواست. طرحهای توسعه در دل باغستان، باغدار را بیانگیزه میکند. با ورود جادهها و دیگر تأسیسات به باغستان، امنیت باغدار به خطر میافتد، شبکه انهار باغستان صدمه میبیند و القای تغییر کاربری قریبالوقوع اتفاق میافتد. طبیعی است که در این شرایط انگیزه برای باغداران حاشیه جادهها بسیار تضعیف میشود.
همین سال گذشته بود که فرخزاد معاون عمرانی استاندار قزوین در مصاحبه با خبرنگار«ایران» گفت که در نجات باغستان به بنبست رسیدهاند، کرمانشاهانی در پاسخ به این سؤال که آیا واقعاً راهکاری برای نجات باغستان وجود ندارد، گفت: راهحلهای مشکلات باغستان از اساس آغاز نشدهاند تا امروز به بنبست رسیده باشند. برای تمام مشکلات باغستان راهکار وجود دارد. ما بر مبنای رصد و مطالعات علمی و مطالعه میدانی و آنچه از باغداران خبره دریافتهایم با اطمینان اعلام میداریم که باغستان برای بقا کمبود طرح و راهکار ندارد. آنچه که نیست اراده مدیریتی در استان است. این گفته را طرح شارستان و گزارشهای مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری در دو نوبت صحه گذاشتهاند.
مخالفت میراث فرهنگی با اجرای پروژهها در حریم باغ
در همین ارتباط علیرضا خزائلی رئیس سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان قزوین که یکی از سازمانهای متولی باغستان است درباره اقدامات این سازمان برای نجات باغستان به خبرنگار«ایران» گفت: میراث فرهنگی در راستای وظایف خود در سال ۹۳ عرصه باغستان را ثبت ملی کرد و پرونده جهانی آن نیز در دستور کار قرار دارد تا در نوبت خود مورد بررسی قرار گیرد. این باغ خصوصیتهایی دارد که آن را از سایر باغها متمایز میکند و صرفاً نباید آن را یک باغ با یک محصول مشخص قلمداد کرد، جدا از محصولاتی همچون پسته، بادام، گردو و انگور بلکه شیوههای کاشت، داشت و برداشت و شیوه آبیاری و مالکیت، بدون حصار بودن از جمله ویژگیهای منحصر به فرد باغستان است که نه در کشور بلکه در دنیا نظیر آن وجود ندارد.
امیدواریم مالکان و باغداران این عرصه با همان نهادهای اجتماعی سنتی مانند نمایندگان رودخانهها، دخوها و نگهبانها و کارگران بتوانند شرایط مناسبی را برای تولید محصول فراهم کنند. همین ویژگی است که سالها شرایط اقتصادی خوبی را برای قزوین فراهم کرده است.
وی درباره آسیبهایی که در این سالها توسط سازمانهای دولتی به باغستان وارد شده و نقش و رویکرد میراث فرهنگی در این ارتباط گفت: بشدت مخالف این تعرضها بوده و هستیم. در شورای عالی معماری و شهرسازی که در اواخر سال ۹۸ تشکیل شد حضور جدی داشتیم و در نتیجه آن رینگ کمربندی که از عرصه باغستان عبور میکرد در محدوده جنوب و شرق قزوین منتفی و تأکید شد در موضوعات عمرانی و ترافیکی شهر قرار نگیرد. ورود پل امام رضا به باغستان ممنوع شد. مقرر شد پل ابوترابی با اصلاحات واریانس عرض گذر در مسیر قرار بگیرد تا آسیبی به باغستان نزند. اتصال میدان شورا به پل قدس تا پل ولایت و در ادامه به پل ابوترابی با تغییر عرض گذر قرار گرفت.
وی در پایان افزود: نظر ما درباره دستدرازیها و تصرف و جادهسازی که در حریم رودخانه ارنجک صورت میگیرد این است که این پروژه تهدید و هشداری جدی برای باغستان است چون خطر سیلاب در شهر قزوین را فراهم میکند و معتقدیم باید جلوی این قبیل کارها گرفته شود. معترض هرگونه دستاندازی در ارتفاعات شمال شهر قزوین که سرچشمه رودخانههایی است سالها جزو حقابه باغستان محسوب میشوند هستیم و قطعاً پروندههای قضایی برای متعرضین تشکیل خواهیم داد و اجازه نخواهیم داد.
آتش به باغستان با عبور لوله گاز
اما مهمترین زخمی که بر پیکر باغستان وارد شد، عبور خط لوله گاز از باغستان در دهه ۶۰ بود که منجر به معبر نسیم شمال شد. معبر نسیم شمال روی خط لوله گاز احداث شد و تا سالها خاکی بود. آسفالت شدن غیرقانونی این معبر خاکی، آن را به گذرگاهی برای ماشینهای سنگین و عبوری تبدیل کرد که تا هماکنون هم ادامه دارد.
با این همه باغستان هیچگاه به اندازه یک دهه گذشته در معرض دستاندازی و تخریب قرار نداشته است. پل قدس، پل امام علی، میدان خلیج فارس، پل امام رضا و اکنون کمربند شرق بخشهایی از رینگ تندراه تعریف شده به دور شهر هستند. این رینگ که بخشهایی از آن با تلاش تشکلهای مردمنهاد حذف شد یا اندکی اصلاح مسیر پیدا کرد، قسمتهای مهم و آبادی از باغستان را نابود کرده و میکند.
از دیگر آسیبهای جدی این سالها بر باغستان، دستاندازی بر رودخانههای فصلی است که تماماً حقابه باغستان هستند. احداث دریاچههای تفریحی و مخازن تأمین آب مجموعه گردشگری باراجین (از جمله سافاری پارک و دهکده طبیعت) و ویلاسازی بالادست نمونههایی از این دستاندازیها هستند. در حال حاضر نیز پروژه کمربند شرق بخشی از بستر رودخانه ارنجک (باراجین) را بهطور کلی محو کرده و تبدیل به جاده کرده است. علاوه بر این، پروژه احداث سد لاستیکی جهت دریاچه تفریحی روی رودخانه ارنجک، علیرغم اعتراض باغداران و تشکلها، هنوز کاملاً از دستور کار خارج نشده است. مجموع این مداخلات در رودخانه، ۹۰۰ هکتار از باغستان را خشک خواهد کرد و سفره آبهای زیرزمینی را فقیرتر از امروز.
اجرای پروژهها بدون پیوست محیط زیستی
وی در ادامه اظهار کرد: در مورد حقابه باغستان باید تأکید کنیم که از طرفی در باغستان، چاه آب شرب زده میشود و این بدان معناست که شهر به آبی که باغستان ذخیره میکند، نیاز حیاتی دارد. از طرف دیگر با انواع طرحها و پروژهها در بالادست، حقابه باغستان از آن دریغ میشود. قطعاً در این مورد مهمترین مسئولیت متوجه شرکت آب منطقهای به نمایندگی از وزارت نیرو است. سازمان حفاظتمحیط زیست، نهاد دیگری است که باید مانع انجام این دو پروژه غیرمحیط زیستی شود. هیچکدام از این پروژهها پیوست محیط زیستی ندارند و توجیه هم ندارند. از طرفی با توجه به اینکه باغستان به ثبت ملی رسیده است، سازمان میراث فرهنگی، چه در مورد رودخانه که بخشی از منظر باغستان است و چه حقابه باغداران مسئول است و باید ایستادگی کند. همچنین براساس قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی و سازمان امور اراضی موظف هستند از حقابه باغداران صیانت کنند.
آفت دیگر که بر جان باغستان افتاده است، برهم ریختن سیستم مدیریت بومی در اثر مداخلات پراکنده، بیبرنامه و گاه غیرخیرخواهانه نهادهای دولتی است. اگر سیستم اجتماعی-مدیریتی باغستان فروبریزد، قطعاً باغستان بهعنوان یک موجودیت منسجم، از بین خواهد رفت. اقتصاد زمین شهری و میل مجموعه مدیریت شهری و استانی به تغییر کاربری در باغستان، مشکل مهم دیگری است که باغستان با آن روبهرواست. طرحهای توسعه در دل باغستان، باغدار را بیانگیزه میکند. با ورود جادهها و دیگر تأسیسات به باغستان، امنیت باغدار به خطر میافتد، شبکه انهار باغستان صدمه میبیند و القای تغییر کاربری قریبالوقوع اتفاق میافتد. طبیعی است که در این شرایط انگیزه برای باغداران حاشیه جادهها بسیار تضعیف میشود.
همین سال گذشته بود که فرخزاد معاون عمرانی استاندار قزوین در مصاحبه با خبرنگار«ایران» گفت که در نجات باغستان به بنبست رسیدهاند، کرمانشاهانی در پاسخ به این سؤال که آیا واقعاً راهکاری برای نجات باغستان وجود ندارد، گفت: راهحلهای مشکلات باغستان از اساس آغاز نشدهاند تا امروز به بنبست رسیده باشند. برای تمام مشکلات باغستان راهکار وجود دارد. ما بر مبنای رصد و مطالعات علمی و مطالعه میدانی و آنچه از باغداران خبره دریافتهایم با اطمینان اعلام میداریم که باغستان برای بقا کمبود طرح و راهکار ندارد. آنچه که نیست اراده مدیریتی در استان است. این گفته را طرح شارستان و گزارشهای مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری در دو نوبت صحه گذاشتهاند.
مخالفت میراث فرهنگی با اجرای پروژهها در حریم باغ
در همین ارتباط علیرضا خزائلی رئیس سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان قزوین که یکی از سازمانهای متولی باغستان است درباره اقدامات این سازمان برای نجات باغستان به خبرنگار«ایران» گفت: میراث فرهنگی در راستای وظایف خود در سال ۹۳ عرصه باغستان را ثبت ملی کرد و پرونده جهانی آن نیز در دستور کار قرار دارد تا در نوبت خود مورد بررسی قرار گیرد. این باغ خصوصیتهایی دارد که آن را از سایر باغها متمایز میکند و صرفاً نباید آن را یک باغ با یک محصول مشخص قلمداد کرد، جدا از محصولاتی همچون پسته، بادام، گردو و انگور بلکه شیوههای کاشت، داشت و برداشت و شیوه آبیاری و مالکیت، بدون حصار بودن از جمله ویژگیهای منحصر به فرد باغستان است که نه در کشور بلکه در دنیا نظیر آن وجود ندارد.
امیدواریم مالکان و باغداران این عرصه با همان نهادهای اجتماعی سنتی مانند نمایندگان رودخانهها، دخوها و نگهبانها و کارگران بتوانند شرایط مناسبی را برای تولید محصول فراهم کنند. همین ویژگی است که سالها شرایط اقتصادی خوبی را برای قزوین فراهم کرده است.
وی درباره آسیبهایی که در این سالها توسط سازمانهای دولتی به باغستان وارد شده و نقش و رویکرد میراث فرهنگی در این ارتباط گفت: بشدت مخالف این تعرضها بوده و هستیم. در شورای عالی معماری و شهرسازی که در اواخر سال ۹۸ تشکیل شد حضور جدی داشتیم و در نتیجه آن رینگ کمربندی که از عرصه باغستان عبور میکرد در محدوده جنوب و شرق قزوین منتفی و تأکید شد در موضوعات عمرانی و ترافیکی شهر قرار نگیرد. ورود پل امام رضا به باغستان ممنوع شد. مقرر شد پل ابوترابی با اصلاحات واریانس عرض گذر در مسیر قرار بگیرد تا آسیبی به باغستان نزند. اتصال میدان شورا به پل قدس تا پل ولایت و در ادامه به پل ابوترابی با تغییر عرض گذر قرار گرفت.
وی در پایان افزود: نظر ما درباره دستدرازیها و تصرف و جادهسازی که در حریم رودخانه ارنجک صورت میگیرد این است که این پروژه تهدید و هشداری جدی برای باغستان است چون خطر سیلاب در شهر قزوین را فراهم میکند و معتقدیم باید جلوی این قبیل کارها گرفته شود. معترض هرگونه دستاندازی در ارتفاعات شمال شهر قزوین که سرچشمه رودخانههایی است سالها جزو حقابه باغستان محسوب میشوند هستیم و قطعاً پروندههای قضایی برای متعرضین تشکیل خواهیم داد و اجازه نخواهیم داد.
ارسال دیدگاه
- ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه