هدرسوزی گاز و دغدغه‌های سوخت زمستانی

علی شمس اردکانی
کارشناس اقتصاد انرژی
زمستان امسال یکی از زمستان‌های پردغدغه از نظر تأمین سوخت است. وزارت نفت از هم اکنون روی تأمین سوخت زمستانی متمرکز شده و وزیر نفت دولت سیزدهم که به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده، در همین مدت اندک چندین بار در خصوص این دغدغه صحبت کرده است. گفته می‌شود که در فصل سرد امسال احتمالاً کسری روزانه تا ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز را هم تجربه خواهیم کرد که مفهوم آن نیاز شدید نیروگاه و صنعت به سوخت دوم در زمستان است. وزیر نفت جدید احتمال افزایش 10 درصدی رشد مصرف گاز را مطرح می‌کند و از سوی دیگر از افت تولید گاز از میادین می‌گوید. او یک شرایط اضطرار و پردغدغه را به نمایش می‌گذارد.
در همین حال، شنیده می‌شود که برای عبور از این دوره پرچالش، از 2 ماه پیش تاکنون صادرات فرآورده‌های نفتی بشدت کاهش یافته تا ذخایر سوخت نیروگاه‌ها و صنایع تأمین شود. صادراتی که در دوره تحریم در حال جبران بخشی از کاهش درآمدهای ارزی کشور بود. اما چرااین دغدغه‌های زمستانی و تابستانی انرژی کشور را رها نمی‌کند و امسال و سال‌های بعد باید چه کرد تا بحران تشدید نشود؟
بارها بر این موضوع تأکید داشته‌ام که نوع نگاه و سیاست‌های اتخاذ شده در دهه‌های اخیر مسبب پیدایش بحران‌ها و دغدغه‌ها در بخش انرژی کشور بوده است و حالا نیز بایدعامل بحران سوخت زمستانی و احتمال وقوع خاموشی‌ها در فصل سرد سال را نیز همین نگاه بوروکرات‌ها دانست. بوروکرات‌هایی که دنبال بودجه نفتی بوده‌اند تا درآمد حاصل از فروش نفت را به ریال تبدیل و صرف بخش‌های غیر مولد کنند؛ یارانه بدهند و به جای سرمایه‌گذاری در جهت منافع ملی، آن را سفیهانه در بودجه‌های دولتی خرج کنند. لذا نخستین اقدامی که برای رهایی از بحران کنونی و بحران‌های آتی باید انجام داد، این است که بوروکرات‌ها را بازنشسته و دستشان را از بودجه‌نویسی و سیاستگذاری کشور کوتاه کرد.
اما برای برقراری موازنه عرضه و تقاضای سوخت زمستانی امسال راهکارهای متنوعی وجود ندارد و دولت نیز این مسأله را درک کرده است. در همین حال لازم است که دولت سیزدهم با مردم شفاف سخن بگوید و توضیح دهد که بحران‌ها از کجا نشأت می‌گیرد. باید به مردم گفت که عده‌ای در دهه‌های اخیر به جای صیانت از منابع کشور از جمله گاز، خیانت کرده‌اند و پول نفت را به کارهایی اختصاص داده‌اند که امروز کشور دچار بحران‌های متعدد شده است؛ اما راهکار آن بر مبنای سرمایه باقیمانده یعنی عقل، قابل طراحی و اجراست.
از طرفی، ضروری است که سیاستگذاران و مجریان دست به اقداماتی بزنند که بحران به جای تشدید مداوم رفع شود. راهکار سرمایه‌گذاری است و باید به هر طریقی که شده این امر صورت گیرد. حتی لازم است که سرمایه خارجی را جذب کرد، که البته جذب سرمایه خارجی اعتبار بین‌المللی می‌خواهد و باید این اعتبار را احیا کرد.
این سرمایه‌گذاری از کاهش شدت مصرف انرژی در بخش خانگی، ارتقای بهره‌وری در صنعت بویژه صنایع انرژی بر، افزایش راندمان نیروگاه، افزایش فشار مخازن گازی کشور و توسعه میادین تا کاهش هدرسوزی گاز را دربر می‌گیرد. امسال باید دولت سیزدهم برای کاهش شدت بحران در سال آتی، علاوه بر کاهش شدت مصرف به‌دنبال جمع‌آوری گازهای همراه نفت و بهره‌گیری از این ظرفیت باشد.
لذا برنامه ممانعت از فلرسوزی گاز باید در اولویت قرار بگیرد و امکانات و منابع را به آن تخصیص داد. چراکه بسیار اهمیت دارد. با هزینه ریالی و همکاری بخش خصوصی می‌توان حداقل 40 میلیون متر مکعب گاز را از این طریق به ظرفیت شبکه گاز کشور اضافه کرد. در همین حال با جلوگیری از هدرسوزی گاز، در سطح جهانی از فشارهای محیط زیستی نیز جلوگیری خواهد شد.
راهکار دیگر ذخیره‌سازی گاز زیر گنبدهای نمکی، مخازن ذخیره‌سازی و به‌صورت ال آن جی در اطراف شهرهای سردسیر است. این موضوع نیز باید مورد توجه قرار داشته باشد. در کنار آن، اجرای قانون بهبود مصرف سوخت (ماده 12 قانون رفع موانع تولید) و اقداماتی مانند اصلاح موتور خانه‌ها و نوسازی بخاری‌ها و مواردی از این دست نیز ضروری است. اما درنهایت صورت مسأله، همان رهایی از بوروکراسی، جلوگیری از اقدامات سفیهانه در سیاستگذاری‌ها و کارهای غیرحاکمیتی و غیرخدمتی است. امید است که این دولت برای آن چاره‌ای اندیشیده باشد تا شاید بالاخره به نقطه پایان بحران‌های کنونی برسیم.