روایت گمشده

فاروق الشرع / وزیر خارجه سابق سوریه
مترجم: حسین جابری انصاری

زدوده شدن برق نگاه گورباچف

پیشنهاد رئیس‌جمهور اسد در این موضوع، قانع‌کننده و گورباچف را در تنگنا قرار داده بود. اما بعدتر مشخص شد که فشارهای امریکا و اسرائیل به موضوع مهاجرین یهود شوروی محدود نمانده و به اعمال فشار برای لغو قطعنامه ۳۳۷۹ سازمان ملل متحد درباره برابر دانستن صهیونیسم با نژادپرستی رسیده است.
دیگر روشن بود که اتحاد شوروی وارد مرحله عقبگرد شده و نتیجه جنگ سرد به سود ایالات متحده، نهایی شده است. شرایط جدیدی که در نتیجه آن دیگر ما نمی‌توانستیم روی موضع هم پیمان شوروی خود حساب باز کنیم که تا پیش از این با چند کلمه خود درباره جنگ یا صلح، جهان را به لرزه می‌انداخت.
رئیس‌جمهور اسد از واپسین دیدار خود با گورباچف با برداشتی بدبینانه مبنی بر دگرگونی راهبردی شوروی در تعامل با همپیمانان خود و آغاز عقبگرد جایگاه اتحاد شوروی در جهان بیرون آمد. اما با این حال کوشید تا جایی که می‌تواند توافقات خود با گورباچف را برای بهبود وضعیت نه چندان خوب سوریه به‌کار گیرد.
ضمن اینکه همچنان امیدوار ماند رویدادهایی موجب توقف روند عقبگرد شوروی شود. اما واقعیت این بود که منظومه اتحاد شوروی در اروپای شرقی با سرعت در حال از هم پاشیدن بود و تجزیه، خود شوروی را نیز تهدید می‌کرد.  گورباچف را در هنگام دیدارهای ما از مسکو در سال ۱۹۸۵ و ۱۹۸۷ به یاد می‌آوردم که سرشار از زندگی بود و جملات، از ذهن و زبان او بی‌قید و بند و برخلاف رویه رهبران پیشین شوروی؛ خارج می‌شد که برای هر کلمه و فاصله و نقطه‌های کلماتی که می‌گفتند و می‌نوشتند، صد بار می‌اندیشیدند.
گورباچف در واپسین دیدار اما، از وضعیتی که کشورش دچار آن شده؛ خشنود نبود و این بار هنگام سخن گفتن بیش از آن‌که به طرف‌های سخن خود بنگرد، به میز مذاکرات نگاه می‌کرد، بی‌آن‌که دستان خود را زیاد به حرکت در آورد، یا برق پیشین چشمانش را بتوان دید.

فصل ششم
برادران دشمن: ما و عراق
سخن گفتن از تاریخ روابط سوریه و عراق سرشار از ناامیدی‌ها و تنگناها است. من در تاریخ این روابط که تراژدی عربی معاصر است، غرق نمی‌شوم؛ اما در بازگشت به ریشه‌های اولیه شکل‌گیری شخصیت فکری و سیاسی خود باید به این نکته اشاره کنم که اتحاد میان سرزمین شام و عراق از همان آغاز، درون مایه اصلی برنامه نهضت اتحاد عربی و سوریه محور اساسی کشور یکپارچه عرب و دمشق پایتخت آن بود.
ضمن اینکه بر اساس مطالعات پسینی خود درباره تاریخ سرزمین شام، بر این باورم که توصیف دمشق به «قلب تپنده عرب» بی‌جهت نبوده است.