حج عامل تقویت روحیه برادری دینی‌

اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری
توحیــــــــــــــــــــد رکــــــن دعوت انبیای الهی و محوری‌ترین شاخصه مکاتب آسمانی است که از طریق وحی تعلیم می‌شود. پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز با شعار توحید و یگانه‌پرستی کار خود را آغاز کرد و در محیط و اجتماع شرک آلود مکه، با شجاعتی کم نظیر به تبلیغ و ترویج توحید پرداخت و مردمان را به پرستش خدای یگانه و اجتناب ازکرنش در برابر بتان دعوت کرد.
به‌طور کلی محور تعالیم ادیان الهی را توحید شکل می‌دهد و پیامبران نیز به‌عنوان الگوی‌های یگانه پرستی در تاریخ بشریت مطرحند. بیشترین همت انبیای الهی صرف مبارزه با افکار چندگانه پرستی و شرک و برائت جستن از مظاهرآن شده و مبارزه با شرک و کفر همواره در دستور کار آنان قرار داشته است. به گونه‌ای که صف‌بندی مشرکان و کافران در مقابل انبیای الهی همواره جبهه‌ای وسیع و نیرومند بوده و انبیا با وجود مواجه بودن با حق‌ناپذیری وعناد مشرکان و کافران، شجاعانه و با پشتکار و جدیت مسیر دعوت به یکتاپرستی را پیموده‌اند و به شیوه‌های مختلف ومتناسب با شرایط، بیزاری و نفرت عمیق خویش را از شرک مشرکان و کفر کافران ابراز کردند.
در سیره تمامی پیامبران بدون استثنا دعوت به توحید به‌عنوان محور رسالت آنان به وضوح به چشم می‌آید. آیین اسلام نیز توحید را پایه تکامل و شخصیت والای فرد مسلمان محسوب می‌نماید.
حج به‌عنوان یکی از شعائر بزرگ اسلامی، درخشش ویژه‌ای در جهت بیان دیدگاه‌های توحیدی اسلام داشته و نقش محوری در وحدت و تقویت بنیه معنوی مسلمانان دارد.
دیانت اسلام درتمامی ابعاد، باورها و نمادها در مناسک حج تجلی داشته و مراسم آن وضعیتی کاملاً استثنایی به دیانت اسلام می‌بخشد و همه ساله در ایام حج مسلمانان عظمت اسلام را آشکار و کعبه به‌عنوان کانون معنویت اسلام و پایگاه الهام بخش امت، نسبت به یکتاپرستی در می‌آید.
آئین حج بیش‌از هرچیز ناظر بر ایجاد و تقویت روحیه برادری دینی و تقویت بنیه ایمانی پیروان مکتب اسلام است، در پرتو این مشخصه آحاد مسلمانان وقوف و تربیت درستی یافته و ضمن تنظیم روابط برادری با یکدیگر به مقابله با مظاهر شرک و کفر فراخوانده می‌شوند. همچنین حج عامل نیرومندی در همبستگی و اتحاد مسلمانان است. بگونه‌ای که اهمیت اجتماعی و معنوی آن را نمی‌توان نادیده گرفت. تا آنجا که می‌توان آثار استقرار عقیده راستین به توحید، درباور مسلمانان پس از هراجتماع مسلمانان در مکه را بوضوح دید.
آئین حج که ازمبدأ وحی نشات گرفته در حقیقت خط مشی هر مسلمان را در زندگی فردی و اجتماعی مشخص می‌سازد و او را به تعامل با همنوعان خود در زندگی اجتماعی رهنمون می‌شود. اهمیت توحید درباور دیانت اسلام تا بدانجاست که در پیروان مکتب اسلام، اثرات مثبتی به‌وجود آورده و روح تازه‌ای به کالبد جامعه اسلامی دمیده و اندیشه مسلمانان را تعالی می‌بخشد. اصل توحید علاوه بر اعتقاد به یگانگی خداوند با مظاهر شرک در افتاده و از پایگاه یکتاپرستی بــــه نفـــی طاغــــوت وطاغوتیـــان می‌پردازد. بر این اساس فریضه حج قادر است تغییر وضعیتی در مسلمانان ایجاد کرده و شیوه زندگی آنان را دگرگون کند.
این دگرگونی برپایه عنایت به معنویت اسلامی بوده و می‌تواند نظام اجتماعی و نهادهای مدنی را متحول کند. برادری دینی دستورالعملی اسلامی است که ملزوماتی دارد و از جمله الزام‌های آن پایبندی به آداب برادری و قائل بودن به نسبت برادری در عمل است. این نسبت در مناسک حج با شناخت و رعایت حقوق یکدیگر در عمل عینیت می‌یابد و آثار خود را نشان می‌دهد.
همبستگی و همدلی حاصل از مناسک حج، از آن جهت که به‌هیچ یک از نهادها و سیستم‌های سیاسی وابستگی ندارد و یکسره از ایمان فردی نشأت گرفته، حلقه پیوند و قدر مشترک اجتماع مسلمانان محسوب شده و کمتر عاملی قادر است در آن تزلزل ایجاد کند. با عنایت به امتیاز چشمگیر اسلام که همانااصل توحید و یگانه پرستی است، برگزاری همه ساله آن اولاً بیانگر تأکید برهویت توحیدی فرد مسلمان بوده ودر ثانی مقوم برادری دینی است. زیرا در محیط و اجتماعی که شرک و کفر در آن ریشه دوانده و زوایای آن را فرا گرفته باشد، ظلم و ستم وفساد به حاکمیت می‌رسد و صلح وصدق و صفا وبرادری مهجور ومنکوب می‌شود. ابراهیم خلیل که با شجاعتی کم نظیر در مقابل نمرود ایستاد و ندای توحید سرداد، در واقع مصلحی بود که برای زدودن جامعه از ظلم وستم و فساد از طریق رواج توحید قیام نمود و مطابق تصویری که قرآن کریم از آن حضرت(ع) ترسیم می‌کند، حضرت ابراهیم(ع) با اصرار برتوحید به‌دنبال اصلاح امور جامعه خویش از طریق بیداری اندیشه و وجدان مخاطبانش بود و با آماده ساختن ذهن و دل مردم پیام توحید را مطرح می‌ساخت.