بیشترین کمبود معلم در دوره ابتدایی است

هدی هاشمی  / سال تحصیلی به پایان رسید و بحران کمبود معلم در مدارس کشور دوباره دغدغه مهم این روزهای مسئولان آموزشی شده است. بر‌اساس آمار وزارت آموزش و پرورش، کمبود معلم در مدارس ایران به رقم 200 هزار نفر در سال تحصیلی 1401-1400 رسیده است. همچنین بر‌اساس گزارش سازمان برنامه و بودجه «تحلیل و بررسی وضعیت نیروی انسانی شاغل در وزارت آموزش و پرورش و پیش‌بینی مشمولین بازنشستگی تا سال 1406»، بیشترین میزان بازنشستگی معلمان در سال‌های 1400 و 1401 صورت خواهد پذیرفت و طی آن 111.545 نفر معلم از آموزش و پرورش خارج می‌شوند.علاوه بر این، آمارها می‌گوید بیشترین کمبود معلم در دوره ابتدایی است. مسئولان وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده بودند که در این مقطع ١٠٣ هزار معلم کم دارند. موضوعی که رضوانه حکیم‌زاده معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در گفت و گو با «ایران» به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «با توجه به تعداد جمعیت دانش‌آموزی و با تأکید بر اینکه بیش از ٥٠ درصد جمعیت دانش‌آموزی در دوره ابتدایی و در کلاس‌های با تراکم ٢٦ نفر هستند در این حوزه هزاران معلم کم داریم.»

  امسال دوباره موضوع کمبود معلم در مدارس مطرح شده است. شما بفرمایید در دوره ابتدایى چه تعداد کمبود معلم داریم؟
در باره کمبود معلم باید بگویم که در وزارت آموزش و پرورش دو نوع کمبود معلم داریم. ابتدا کمبود معلم ظاهری است به این معنا که آیا ما معلمی نداریم که سرکلاس بفرستیم و کلاس بدون معلم می‌ماند. موضوع دیگر این است که آیا ما نسبت به جمعیت دانش‌آموزی و جمعیتی که اضافه می‌شود به اندازه کافی و مطلوب معلم داریم یا خیر؟ درباره موضوع اول در سال گذشته و هم امسال تمام تلاش وزارتخانه این بوده که با استفاده از راهکارهایی که وجود داشته، هیچ کلاس درسی بدون معلم نماند. برای امسال هم همین تدبیر وجود دارد. یک تعداد نیروی رسمی داریم و در نظر داریم از نیروهای دیگر هم استفاده کنیم. اما با توجه به تعداد جمعیت دانش‌آموزی ما و با توجه به اینکه بیش از ٥٠ درصد جمعیت دانش‌آموزی در دوره ابتدایی و در کلاس‌های با تراکم ٢٦ نفر هستند در این حوزه کمبودهایی وجود دارد. بر‌اساس مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش ٢٦ دانش‌آموز آخرین حد تشکیل یک کلاس است بنابراین ما برای اینکه بتوانیم به تراکم مطلوب در کلاس درس برسیم نیرو کم داریم. این کمبود بیشتر کیفی است و مشکلاتی را از جهت شرایط یادگیری در کلاس درس ایجاد می‌کند. بر این اساس چند هزار نیرو کم داریم. با این همه به لحاظ کمبود ظاهری هیچ کلاسی بدون معلم نبود.

  امسال بیش از یک میلیون و پانصد هزار دانش‌آموز کلاس اولی داریم با این تعداد ممکن است در مناطق تراکم کلاس‌های درس تا ٤٠ نفر هم برسد؟
بله حتی ما در مناطقی بالای ٤٠ نفر دانش‌آموز در کلاس‌های درس داریم. امسال با توجه به برنامه‌ای که تدوین شده است تأکید کردیم حداکثر ظرفیت تشکیل کلاس درس از ٤٠ به ٣٨ تغییر پیدا کند. اما باید روی این موضوع تأکید کنم که در کنار کمبود معلم ما با کمبود فضای آموزشی هم مواجه هستیم. شما زمانی که یک کلاس با ظرفیت بالا تشکیل می‌دهید یکی از نشانه‌هایش کمبود نیرو است مسأله مهم‌تر نبود فضا برای آموزش در مدارس است. این موضوع در مناطقی که جمعیت بالای دانش‌آموزی دارند بیشتر خودش را نشان می‌دهد. بچه‌ها در این مدارس در دو شیفت درس می‌خوانند. این مدارس اغلب در حاشیه شهرها و مناطق کمتر برخوردار هستند. مهاجرت به مناطقی در سال‌های اخیر بیشتر شده است. مثل استان البرز که در سال گذشته هزار کلاس درس داشتیم که جمعیت بیشتر از ٤٠ نفر داشت. اگر می‌خواستند معلمی در مدرسه‌ای اضافه کنند به دلیل نبود فضای آموزشی امکانپذیز نبود. سیاست کلی ما این است که با یک برنامه کاهشی و پلکانی تراکم را کمتر کنیم تا بتوانیم به شرایط بهتری برسانیم.

  در کدام استان‌ها بیشترین کمبود معلم را داریم؟
در استان‌های پرجمعیت مهاجرپذیر این مشکل بیشتر است. شهرستان‌های استان تهران، البرز، خوزستان و خراسان رضوی، با توجه به تراکم جمعیت کلاس و روندهای جمعیتی و مهاجرت بیشترین مشکل را به لحاظ کمبود معلم دارند.

کمبود نیرو چه مشکلاتی را برای دانش‌آموزان در دوره ابتدایی به‌وجود می‌آورد؟
برای دانش‌آموزان یکی از عوامل مؤثر در کیفیت یادگیری تراکم کلاس درس است و یکی از شاخص‌های مطلوب در نظام آموزشی دنیا بحث نسبت دانش‌آموز به معلم در کلاس درس است. معمولاً تراکم ١٦ تا ٢٠ را به عنوان جمعیت یادگیرنده مطلوب می‌دانند. ما با این تراکم بسیار فاصله داریم زمانی که تراکم کلاس افزایش می‌یابد سهم دانش‌آموز از فرصت یادگیری کاهش پیدا می‌کند. این موضوع در دوره ابتدایی مهم است چرا که در این دوره ارزشیابی کیفی را داریم و تعامل معلم و دانش‌آموز بسیار ضروری است. زمانی که تراکم کاهش پیدا می‌کند، روی یادگیری دانش‌آموز اثر می‌گذارد و همین‌طور فشار کاری معلم کم می‌شود عموماً این تراکم در مناطق حاشیه شهر، مدارس دولتی و مناطق کم‌برخوردار وجود دارد و خانواده‌ها هم نمی‌توانند کاری برای یادگیری دانش‌آموز انجام دهند.

چه راهکاری را برای جبران کمبود معلم در دوره ابتدایی در پیش گرفته‌اید؟
راهکارها فقط برای دوره ابتدایی نیست. یکی از اقدامات خوب محاسبه نیروی انسانی مورد نیاز برای داشتن یک مدرسه مطلوب است که می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری‌ها باشد البته همین موضوع به سازمان امور اداری و استخدامی هم اعلام شده است. همچنین با توجه به ظرفیتی که وجود دارد از دانشگاه فرهنگیان و سایر دانشگاه‌ها باید کمک گرفته شود که تمام این اقدامات در دستور کار وزارتخانه است.