عدم تمایل مردم به واکسن «کرونا» با انتشار اخبار جعلی در شبکه های اجتماعی

میترا جلیلی
خبرنگار
این روزها هند دوران سخت کرونایی را تجربه می‌کند و مرگ در خیابان‌ها و کوچه پس کوچه‌های شهرها و روستاها جولان می‌دهد. با این که هندوستان دومین سازنده بزرگ واکسن در جهان است و بسیاری تصور می‌کردند واکسیناسیون در این کشور شتابی ویژه خواهد داشت ولی حالا مشکلات زیادی، سرعت گیر واکسیناسیون گسترده شده است. جمعیت بالا، روستاهایی با راه‌های صعب العبور، شکاف دیجیتال و... هریک مانعی مهم محسوب می‌شوند ولی شاید بتوان گفت انتشار اخبار جعلی در زمینه واکسیناسیون بر بستر شبکه‌های اجتماعی بویژه واتس اپ و بی‌رغبتی به تزریق واکسن، مهم‌ترین مانع در این مسیر به شمار می‌رود و اخبار جعلی، جدال هندوستان با پاندمی کرونا را پیچیده‌تر کرده است.
شکاف دیجیتال گسترده در هند
باوجود تلاش فراوان برای توسعه تکنولوژی در هند، هنوز هم بین مناطق روستایی و شهری این کشور شکاف دیجیتال زیادی دیده می‌شود و این موضوع بر واکسیناسیون و آمار مربوط به آن هم تأثیرگذار بوده است.دسترسی کم به تلفن هوشمند در کنار کمبود سواد دیجیتال، واکسیناسیون در روستاهای هندوستان را تحت تأثیر قرار داده است.
بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط رگولاتور مخابرات این کشور در ماه فوریه، ضریب نفوذ دستگاه‌های دیجیتال بی‌سیم در مناطق روستایی 60 درصد بود، در حالی که این رقم در شهرها به 140درصد می‌رسد. اکثر مشترکان در حومه شهرها دارای تلفن‌های همراه معمولی هستند پس تلفن هوشمند ندارند و بسیاری از آنها حتی نمی‌دانند چگونه از اینترنت استفاده کنند. هند جمعیت ۱.۳۹میلیارد نفری دارد و از این میان، ۳۵.۲درصد مردم شهرنشین هستند و ۶۴.۸درصد آنها در مناطق روستایی زندگی می‌کنند. درحالی که بیشتر مردم هندوستان در مناطق روستایی سکونت دارند اما درصد بالایی از آنها به اینترنت و تلفن‌های هوشمند دسترسی ندارند به همین دلیل هم ثبت‌نام آنلاین واکسیناسیون برای آنها امکانپذیر نیست و بسیاری از آنها اصولاً چیزی دراین باره نمی‌دانند. در هند بیش از ۷۹۰میلیون کاربر تلفن هوشمند وجود دارد درحالی که تعداد کاربران تلفن هوشمند در جهان در حال عبور از مرز ۳.۸میلیارد نفر است. گفتنی است ضریب نفوذ اینترنت در هندوستان ۴۵درصد است و تعداد کاربران اینترنت در این کشور به ۶۲۴میلیون نفر رسیده که این رقم در یک سال گذشته افزایش ۴۷میلیون نفری(رشد ۸.۲درصدی) را تجربه کرده است.
ناتوانی در تشخیص پیام‌های جعلی
در هندوستان ۴۴۸میلیون نفر کاربر شبکه اجتماعی هستند که این رقم در یک سال گذشته افزایش ۲۱درصدی داشته و ۳۲.۳درصد جمعیت این کشور حداقل عضو یک شبکه اجتماعی هستند. جالب است بدانید، هند بزرگ‌ترین بازار واتس اپ است و ۳۹۰.۱میلیون کاربر دارد یعنی بخش عظیمی از کاربران هندی که در شبکه‌های اجتماعی عضویت دارند، عضو واتس اپ هستند. همین موضوع سبب شده تا منتشرکنندگان اخبار جعلی در هندوستان این پلتفرم را راهی مناسب برای انتشار اخبار غلط خود بدانند. درواقع اخبار جعلی، جدال هندوستان با پاندمی کرونا را پیچیده‌تر کرده است. داستان‌های غیرواقعی و انتشار اخبار تأیید نشده و تئوری توطئه که بر شبکه‌های اجتماعی در حال گردش است منجر به افزایش اضطراب مردم شده و به‌عنوان سد و مانعی بر سر راه پاسخگویی مناسب به بحران عمل می‌کند. همزمان با افزایش موارد ابتلا به کووید ۱۹ و مرگ ناشی از آن در هندوستان، بسیاری از مردم زودباور طعمه این اخبار جعلی می‌شوند. اخبار جعلی در هندوستان با توجه به کم بودن سواد دیجیتالی مردم، قدرت مانور بیشتری دارد و همین موضوع سیستم‌های حقیقت یاب در هندوستان را برای مقابله با انتشار اخبار جعلی آنلاین ناتوان کرده است. شاید بسیاری از مردم هندوستان از طریق گوشی خود به اینترنت ارزان قیمت دسترسی داشته باشند اما از آنجا که آموزش لازم در مورد چگونگی ارزیابی صحت ادعاهای مطرح شده در پیام‌ها را ندیده‌اند به سادگی قربانی این اخبار جعلی می‌شوند.
نمونه‌های اخبار جعلی
این روزها مردم هندوستان آماج اخبار واتس اپی جعلی درباره واکسن کرونا و اثرات جانبی آن هستند. وقتی یکی از بازیگران هندی دو روز پس از دریافت واکسن در هندوستان جان خود را از دست داد، با وجودی که پزشکان بارها اعلام کردند مرگ وی در نتیجه حمله قلبی بوده اما مخالفان واکسن کرونا، آن را گواهی بر خطرناک بودن واکسن کرونا دانستند و واتس اپ و سایر شبکه‌های اجتماعی در هندوستان پر از اخبار جعلی درباره اثرات جانبی خطرناک تزریق این واکسن شد.
بخشی دیگر از اخبار جعلی که در زمینه پاندمی کرونا و همچنین واکسیناسیون این روزها به دست مردم هند می‌رسد، دستکاری ژنتیکی توسط واکسن و تأثیر منفی آن بر باروری زنان و مردانی است که این واکسن را دریافت می‌کنند. در یک پیام واتس اپی دیگر در هند که این روزها دست به دست می‌شود، آمده است: واکسیناسیون را انجام ندهید و جان فرزندانتان را نجات دهید چراکه تزریق واکسن کرونا منجر به بروز اوتیسم و سایر اختلالات می‌شود.
یکی دیگر از فیلم‌های منتشر شده در واتس اپ، مردی را نشان می‌د
هد که می‌گوید به جای واکسن از روش درمانی من استفاده کنید که بسیار کارآمد است. تنها کافی است چند قطره آب لیمو در بینی بچکانید تا در برابر کووید ۱۹ ایمن شوید.این مرد با لباس سنتی مذهبی می‌گوید: اگر آنچه را که می‌خواهم بگویم با ایمان انجام دهید، در عرض پنج ثانیه از شر کرونا خلاص خواهید شد. این لیمو مانند یک واکسن از شما در برابر ویروس کرونا محافظت می‌کند. روش‌های درمانی عجیب مانند استفاده از ادرار گاو برای درمان کرونا و پرهیز از خوردن گوشت و تخم مرغ به‌دلیل احتمال انتشار کرونا توسط آن هم بخش دیگری از اخبار جعلی منتشر شده در واتس اپ بود. علاوه بر اطلاعات غلط درباره واکسن، تاکنون درباره منشأ بیماری و نحوه گسترش کووید ۱۹و همچنین درمان بیماری کرونا اخبار جعلی فراوانی در واتس اپ منتشر شده است. به‌عنوان مثال در آوریل سال گذشته پس از مثبت شدن آزمایش چندین نفر از اعضای یک گروه اسلامی که در یک اجتماع مذهبی در دهلی شرکت کرده بودند، خبری در واتس اپ وایرال شد که جان مسلمانان این کشور را به خطر انداخت. ادعاهای دروغین مبنی بر اینکه مسلمانان ناقل ویروس هستند، شروع به انتشار کرد و چندین فیلم جعلی نیز وایرال شد. در یکی از این فیلم‌ها ادعا شد به جوانان مسلمان خون کووید مثبت تزریق می‌شود بنابراین همه مسلمانان ناقل این ویروس هستند. در بعضی نقاط این موضوع منجر به حمله به مسلمانان بویژه کادر درمان شد.شایعات مربوط به درمان‌های کاذب، داستان‌های ترسناک درباره عوارض جانبی واکسن و... همگی باعث ناامیدی و بی‌اعتمادی به دولت شد و بحران انسانی این کشور را
تشدید کرد.
تلاش‌های واتس اپ
آمار نشان می‌دهد در هندوستان بخش عمده انتشار اخبار جعلی بر بستر واتس اپ و تلگرام انجام می‌شود و شاید بتوان گفت در این کشور بیش از هر چیز گروه‌های واتس اپ خانوادگی و فامیلی دردسرساز شده‌اند و حتی دامنه این دردسرها به خانواده‌های هندی ساکن در بریتانیا نیز کشیده شده و بسیاری از آنها نیز علاقه‌ای به تزریق واکسن نشان نمی‌دهند. در همین راستا واتس اپ شروع به برچسب‌گذاری پیام‌ها با برچسب «به طور گسترده‌ای به اشتراک گذاشته شده» می‌کند و همچنین یک نماد ذره بین را به پیام‌های ارسال شده گسترده می‌چسباند تا کاربران بتوانند روی نماد کلیک کنند و محتوای پیام را در گوگل سرچ کنند. به این ترتیب می‌توانند موضوع را راستی آزمایی کنند. واتس اپ همچنین با همکاری سازمان بهداشت جهانی برای غلبه بر اطلاعات غلط، تعهد یک میلیون دلاری به شبکه بین‌المللی بررسی واقعیت مؤسسه پوینتر (IFCN) برای جلوگیری از اطلاعات نادرست مربوط به پاندمی کرده است. تلگرام هم به‌عنوان یک عامل اصلی انتقال اطلاعات جعلی در هند ظاهر شده است. طبق نظرسنجی اخیر The Hindu Business Line، 45.7 درصد هندی‌هایی که از واتس اپ استفاده می‌کنند از تلگرام نیز استفاده می‌کنند. برخلاف گروه‌های واتس اپ که حداکثر چند 10 نفر را شامل می‌شود، گروه‌های تلگرامی معمولاً از صدها یا هزاران عضو تشکیل شده‌اند که یکدیگر را نمی‌شناسند و فقط در موضوع‌های خاصی علاقه دارند و همین موضوع می‌تواند کم کم تلگرام را در زمینه انتشار اخبار جعلی کرونایی خطرناک‌تر از واتس اپ کند.