آزادسازی داده ها راهی برای راه اندازی کسب و کارها

محمدرضا قدوسی
مشاور کسب و کارهای نوپا
در کشورهای پیشرفته دنیا شاهد هستیم که نهادهای حاکمیتی، شرکت‌های تجاری و اقتصادی را مکلف می‌کنند تا بخشی از اطلاعات و داده‌هایی که می‌تواند تأثیر جدی در تصمیم‌گیری های تجاری و عملکرد دولت‌ها داشته باشد را در دسترس عموم قرار دهند. به این دسته از اطلاعات و دیتاها که در دسترس عموم قرار داده می‌شود داده‌های باز و عمومی گفته می‌شود.
 در کشوری مانند ژاپن نهادها و سازمان‌ها طبق قانون مکلف هستند که هر کسی به نهاد و سازمان آنها مراجعه می‌کند و هر سؤالی از یک نهاد عمومی دارد، پاسخ دهند و ظرف کمتر از یک هفته نیز باید پاسخ‌ها به فرد متقاضی به‌صورت مکتوب ارسال شود و اگر نهاد و سازمانی اطلاعات و داده‌های متناقض ارائه دهد، شخص اول آن نهاد و یا سازمان به‌صورت کیفری مجازات می‌شود و این نشان می‌دهد در این کشور چقدر شفافیت وجود دارد و عمل به قانون جدی گرفته می‌شود. این اقدام باعث می‌شود نهادها و سازمان‌های عمومی دولتی بخشی از فعالیت‌ها، اطلاعات و دیتاهای خود را در معرض عموم قرار دهند و عملاً مانع از رانت خواری و... شوند. اما آیا موضوع به‌همین جا ختم می‌شود؟ در پاسخ باید گفت خیر. خیلی از شرکت‌های خصوصی هم طبق قانون موظف هستند برخی از داده‌های خود را در اختیار سازمان‌ها و نهادهای ذیصلاح قرار دهند و آنها هم باید داده‌ها و اطلاعات را به‌صورت عمومی منتشر کنند.
البته در کشور ما هم مصوبه‌ای در دهه 80 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و آن بحث «دسترسی آزاد به اطلاعات عمومی» بود. در این راستا روزنامه رسمی که ذیل سازمان اسناد و املاک کشور است، این مصوبه را جدی گرفت و کل ثبت شرکت‌ها را به‌عنوان اطلاعات عمومی در نظر می‌گیرد و با یک کد ملی می‌توان اطلاعات عمومی افراد شاغل در شرکت‌ها را به‌دست آورد. به‌عنوان مثال فردی می‌خواهد قرارداد تجاری با شخصی انجام دهد اما آیا چنین فردی شرکت و مسئولیتی دارد یا نه بنابراین با مراجعه به این سایت می‌تواند اطلاعات عمومی فرد را به‌دست آورد و با خیال آسوده تن به امضای قرارداد تجاری بدهد.
البته بسیاری از نهادها و سازمان‌ها و حتی شرکت‌ها از اجرای این مصوبه مجلس در دسترسی آزاد به اطلاعات عمومی سر باز می‌زنند. این در حالی است که اگر تمامی نهادها، سازمان‌ها و شرکت‌ها این مصوبه را رعایت کنند و داده‌های غیرمحرمانه خود را منتشر کنند، در واقع می‌توان کسب و کارهای بسیار بزرگی را با این دسته از اطلاعات در کشور راه‌اندازی کرد. پلتفرم‌هایی که می‌توانند این داده‌ها را جمع‌آوری و اصطلاحاً یک بینش خاص را برای فرد مخاطب ایجاد کنند تا مخاطب بتواند نسبت به شخص، اشخاص و حتی برخی از معاملات آن اطلاعات پیدا کند و هر چقدر این دیتاها و اطلاعات شفاف‌تر و بیشتر باشد می‌توان تصمیم گیری‌های اقتصادی بهتری را رقم زد.
هرچقدر دسترسی به داده‌ها به‌صورت API و غیر API بیشتر باشد کسب و کارهای نوپا خیلی راحت می‌توانند بیزنس مدل‌های سودآوری را راه‌اندازی کنند و کسب و کارهای مبتنی بر داده را شکل دهند. این دسته از کسب و کارها نمونه‌های بسیار موفقی را در دنیا دارند و عملاً باعث می‌شود برای اینکه کسب و کارها بتوانند تصمیم گیری‌های منطقی و عقلانی و اقتصادی داشته باشند از آنها استفاده کنند.
هر قدر اطلاعات و داده‌های سازمانی و شرکتی و بازرگانی بیشتر در دسترس عموم قرار بگیرد با استفاده از آن می‌توان جلوی بسیاری از معضلات و مشکلاتی که ممکن است در آینده برای کسب و کاری به‌وجود آید، جلوگیری کرد.
بهترین کار این است که برای سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌هایی که مکلف هستند اطلاعات غیرمحرمانه خود را آماده کرده و آنها را به‌صورت API و رابط‌هایی در اختیار کسب و کارها قرار دهند تا کسب و کارهای مختلف بتوانند از آنها به‌عنوان ارزش افزوده استفاده کنند و ریسک تعاملات اقتصادی کسب و کارهای خود را پایین آورند.
باید گفت راه‌اندازی بانک‌های اطلاعاتی جای تقدیر و تشکر دارد و می‌تواند به کسب و کارها کمک شایانی در شکل گیری آنها کند.