نرمش سیاستمدارانه «بایدن» در برابر عربستان

زهره صفاری/ موضع دولت «جو بایدن» در قبال اتهام ولیعهد سعودی در پرونده «جمال خاشقجی» گرچه مورد انتقاد بسیاری قرار گرفت اما سرانجام نتوانست امریکا را برای تغییر سیاست در قبال خاندان سعودی متقاعد کند و«جو بایدن» و مشاورانش این تصمیم را گام به گام به جهان القا کردند.
به گزارش «سی ان بی سی»، رئیس جمهوری امریکا که یکی از وعده‌های کاندیداتوری‌اش مجازات عاملان قتل «جمال خاشقجی» ستون‌نویس واشنگتن پست و منتقد سعودی بود، پس از آنکه دولتش گزارش امنیتی این قتل را با جزئیات بیشتر فاش کرد و «بن سلمان» را با استناد به شواهد، متهم ردیف اول در این جنایت شناخت، نتوانست در موضع عمل، وعده مجازات را محقق کند. بنابراین «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه او در بیانیه ای اعلام کرد که امریکا نمی تواند روابط با عربستان را به خاطر این مجازات نادیده بگیرد. در حالی که سیل انتقادات روانه واشنگتن شده بود، یک روز بعد «بایدن» اعلام کرد که جزئیات روابط با عربستان در بیانیه روز دوشنبه اعلام خواهد شد. اما انتشار این بیانیه یک روز بعد از کاخ سفید به وزارت خارجه محول شد و در نهایت سخنگوی این وزارتخانه در برابر خبرنگاران ایستاد و اعلام کرد بیانیه دومی وجود ندارد و شرایط همانی است که «بلینکن» روز جمعه اعلام کرده است.
«ند پرایس» روز دوشنبه در حالی که از تحریم‌ها علیه اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با قتل خاشقجی خبر داد، گفت: «امریکا رفتار آتی عربستان سعودی را زیر نظر داشته و انتظار می‌‌رود ریاض نیز در بحث حقوق بشر تجدیدنظرهایی داشته باشد. ما در تلاشیم روابط امریکا و عربستان را در مسیر درست قرار دهیم.» به نوشته «رویترز»، اما اینکه در این فهرست نامی از ولیعهد سعودی نیست گروه‌های حقوق بشری را به واکنش واداشت و این سؤال را مطرح کرد که آیا «بایدن» برخلاف تعهداتش اولویت‌های سیاست خارجی را به مسائل حقوق بشری ارجح دانسته است.
پرایس افزود: «ما سعی داریم مباحث سیستماتیک در پس این جنایت را کشف کنیم. ما عربستان را برای لغو محدودیت‌ها علیه فعالان سیاسی دربند متقاعد کرده‌ایم.» این در حالی است که وزارت خارجه امریکا از بیان جزئیات اسامی 76 تحریم شده سعودی امتناع کرده است: «انتخاب‌های آتی عربستان روابط با ریاض را جهت می‌‌دهد. به همین خاطر نیز ما از اصلاح و نه قطع روابط صحبت می‌‌کنیم.»
در همین حال «ین پسکی»، سخنگوی کاخ سفید نیز در پاسخ به انتقادات اعلام کرد واشنگتن هر زمان لازم بداند «محمد بن سلمان» را تحریم خواهد کرد: «قرار دادن نام بن سلمان برای تحریم، نفوذ امریکا در ریاض را بشدت تحت تأثیر قرار می‌‌دهد.»
«فرد رایان»، کارشناس واشنگتن پست معتقد است: «بایدن برخلاف وعده‌هایش، به حاکم مستبدی که ارزش‌های استراتژیک امریکا را نیز زیر سؤال برده، مجوز اختصاصی آزادی پس از قتل داده است.» اما یک مقام ارشد امریکایی به «ان بی سی» نیوز گفت: «اصلاح روابط با عربستان سعودی از 20 ژانویه آغاز شده و همچنان ادامه دارد و وزارت خارجه قرار بود جزئیات بیشتری در این باره فاش کند و بیانیه جدیدی در کار نبود.» به باور کارشناسان کاخ سفید قصد بازنگری در روابط با عربستانی را دارد که بشدت به دولت «دونالد ترامپ» نزدیک بود؛ بازنگری که به نظر می‌‌رسد بیش از هر چیز بن سلمان را نشانه گرفته است. به طوری که «بایدن» در چند هفته اخیر با وجود جایگاه خاص ولیعهد سعودی در عربستان اعلام کرد او را به عنوان همتایش قبول نداشته و تنها با ملک سلمان گفت و گو خواهد کرد.
راز افشاگری امریکا
پس از انتشار گزارش قتل «جمال خاشقجی» توسط دولت «بایدن»، علت نگرانی‌های «بن سلمان» از شکست «دونالد ترامپ» تا حدودی بر همگان روشن شد. به نوشته «فرانس 24»، گرچه واکنش امریکا و به نوعی گذشت واشنگتن از ولیعهد سعودی هم برای بن سلمان و هم حامیان حقوق بشر شوکه کننده بود اما آنچه مسلم است اعتبار دیپلماتیک شاهزاده 35 ساله عربستان در خاورمیانه را بشدت تحت تأثیر قرار داد و تلاش‌های بن سلمان برای ترمیم این چهره تخریب شده را با کنار گذاشتن او از مذاکرات مستقیم به بن بست کشاند. این تحول دیپلماتیک برای فردی مانند بن سلمان که سعی داشت در چشم غرب رهبری با استعداد و تحول ساز نشان دهد، هزینه سنگینی داشت و به نوعی جایگاه و موقعیت او را که از سال 2015 و با بر تخت نشستن پدرش اوج گرفته بود به قعر نزول کشاند. بواقع افشاگری امریکا علیه شاهزاده جوان، حس مصونیتی را که در دوران «ترامپ» در حد اعلا حس می‌‌کرد از او گرفت و ثابت کرد عالی‌ترین مقام غیررسمی حکومت وهابی سعودی دیگر غیرقابل دسترس نیست. در حال حاضر بن سلمان شریک شرم‌آوری برای امریکا است و اگر واشنگتن بخواهد آینده او نیز جز تباهی آرزوهایش نخواهد بود.
از طرفی به باور کارشناسان «آناتولـــــــی»، دوری «بایــــــــدن» از شاهزاده جوان به دلیل باور جنجالی و غیرقابل اعتماد بودن او در دولت جدید امریکا است. نگاهی که با اقدامات اخیر بایدن در ارتباط با عربستان سعودی، از تحولات اساسی روابط دو کشور نسبت به رویکرد دولت قبلی امریکا حکایت دارد. آنچه مسلم است بازنگری روابط دو کشور تبعاتی برای سعودی‌ها خواهد داشت. چراکه قطع روابط نزدیک با واشنگتن، سعودی‌ها را از انتقادات و پیامدهای سیاست‌های اشتباهشان مصون نمی‌گذارد.
بنابراین، این کشور باید در منطقه نیز استراتژی سخت را کنار گذاشته و حتی به حمایت سیاسی از یمن روی آورد. از سوی دیگر با توجه به زیر نظر قرار گرفتن رفتارهای حقوق بشری عربستان، سیاست‌های داخلی این کشور نیز تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت و حاکمان سعودی چاره‌ای جز نرمش بیشتر در حوزه داخلی و بین‌المللی نخواهند داشت.
تبعات خطرناک یک تصمیم
«اگنس کالامارد»، گزارشگر ویژه سازمان ملل در پرونده خاشقجی با ابراز نگرانی از موضع امریکا به الجزیره گفت: «به عقیده من اینکه اعلام کنیم کسی مقصر و سزاوار مجازات است و بعد هیچ اقدامی در قبال او انجام ندهیم نه تنها مشکل ساز که حتی می‌‌تواند خطرناک باشد. بنابراین از دولت امریکا می‌‌خواهم اقدامی در قبال این افشاگری انجام دهد و بن سلمان را به خاطر کاری که انجام داده در فهرست تحریم قرار دهد.»