هشدار تهران به آژانس

گروه سیاسی/ قابل انتظار بود که اقدام تلافی‌جویانه ایران مبنی بر کاهش نظارت های فراپادمانی، با ابراز نگرانی شرکای اروپایی این توافق روبه‌رو شود. اقدامی که مقام‌های دولت جدید امریکا را هم به تکاپو انداخته تا در نشست جدید آژانس بین‌المللی انرزی اتمی که قراراست دوشنبه هفته جاری برگزار شود، فضا را مهیای صدور بیانیه علیه ایران کنند. این در حالی است که ایران و آژانس در پی سفر اخیر «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس به تفاهم موقتی دست یافته‌اند که بر آن اساس، گرچه نظارت این سازمان بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب نظارت های فراپادمانی متوقف می‌شود اما راستی‌آزمایی آژانس برابر پیوست فنی تفاهم اخیر، ناظر بر حفظ و نگهداری اطلاعات برخی فعالیت‌ها ‏و تجهیزات نظارتی توسط ایران به مدت ٣ ماه ادامه خواهد یافت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نداشته و اطلاعات منحصراً نزد ایران باقی می‌ماند. چنانچه ظرف ۳ ماه تحریم‌ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس گذاشته، وگرنه برای همیشه پاک خواهند شد.
حالا در چنین شرایطی گرچه اروپایی‌ها از تفاهم مشترک ایران و آژانس استقبال کرده‌اند اما از روند تصمیمات جبرانی ایران نگران هستند. بی تردید ادامه وضعیت جاری که باز شدن گره آن به دست امریکا و برداشتن گامی از سوی این کشور برای رفع تحریم‌ها مربوط است، چشم‌اندازی غیرقابل پیش‌بینی را پیش روی همه کشورهای طرف برجام به تصویر می‌کشد. ایران در حال بررسی امکان برگزاری نشستی غیررسمی با حضور نماینده امریکاست و از طرفی چنانچه با اقدامی جدی علیه خود در نشست آژانس روبه‌رو شود، به اجرای تفاهم اخیر خود با این رکن نظارتی برجام هم روی خوش نشان نخواهد داد. حال آنکه «گروسی» این تفاهم را فرصتی طلایی برای دیپلماسی با ایران خوانده و هفته‌های آینده را برای حفظ برجام حیاتی توصیف کرده است.

 نگرانی اروپا از توقف نظارت های فراپادمانی
در پی اجرایی شدن تصمیم ایران برای توقف نظارت‌های فراپادمانی آژانس که ایران داوطلبانه و در چارچوب برجام پذیرفته بود، «جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای از این اقدام ابراز نگرانی کرده است. به گفته او، چنانچه این تصمیم لغو نشود، توانایی آژانس به طرز محسوسی برای راستی‌آزمایی صلح‌آمیز بودن مواد و فعالیت‌های هسته‌ای در ایران محدود می‌شود. اتحادیه اروپا علاوه بر این مدعی شده دسترسی آژانس به  برخی مراکز کلیدی هسته‌ای ایران محدود خواهد شد. با وجود این «بورل» در گفت‌وگویی با خبرنگاران تأکید کرده که اکنون فرصتی به وجود آمده که نباید آن را از دست داد. او در این باره افزوده: «من به عنوان هماهنگ‌کننده برجام اطمینان دارم که پنجره فرصت دیپلماتیک برای از سرگیری برجام وجود دارد؛ باید از این فرصت استفاده کنیم و روی راه‌حل‌هایی متمرکز شویم تا برجام را به ریل اصلی برگردانیم که تمام طرف‌ها به تعهداتشان عمل کنند.» او تأکید کرد که این فرصت را نباید از دست داد. در همین حال وزارت خارجه فرانسه هم در بیانیه‌ای از گفت‌وگوی تلفنی «ژان ایو لودریان»، وزیر امور خارجه فرانسه با مدیرکل آژانس درباره ایران خبر داد و اعلام کرد که «لودریان» در این گفت‌وگوی تلفنی از فعالیت‌های بی‌طرفانه آژانس برای اجرای مأموریت خود در راستی‌آزمایی تعهدات هسته‌ای ایران حمایت کرده است.

نشست شورای حکام
با وجود همه اینها شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این هفته (دوشنبه) برای گفت‌وگو درباره افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران نشستی برگزار خواهد کرد. «میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، در توئیتی از برگزاری جلسه شورای حکام آژانس در روز دوشنبه با تمرکز بر موضوع ایران خبر داد و در توئیتی نوشت: «مسئولیت مشترک همه ۳۵ عضو آن اطمینان از این است که مباحث (حتی در صورت داغ شدن) بر تلاش‌های دیپلماتیک با هدف احیای کامل برجام تأثیر منفی نگذارد.»
پیش‌تر منابع خبری از تلاش امریکا برای جلب حمایت سایر کشورها جهت فضاسازی علیه ایران در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داده بودند. به گزارش ایسنا، رسانه امریکایی «بلومبرگ» گزارش داده دیپلمات‌های امریکا پنجشنبه گذشته سندی را توزیع کردند که در آن ملاحظات ادعایی واشنگتن درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران فهرست شده و از ایران می‌خواهد با بازرس‌های آژانس اتمی کاملاً همکاری کند.
این قطعنامه ادعایی از یافته‌های آژانس ابراز نگرانی کرده و نگرانی‌های عمیق شورای حکام درباره همکاری ایران را مورد توجه قرار می‌دهد. «بلومبرگ» مدعی شده پیگیری جدی چنین ادعاهایی از سوی امریکا در نشست شورای حکام ممکن است پیامدهای جدی مانند ارجاع مجدد پرونده برنامه هسته‌ای ایران به شورای امنیت دربر داشته باشد. براساس اطلاعات خبرنگار «ایران»، محمدجواد ظریف پیش‌تر و در پی تفاهم مشترک تهران و آژانس نسبت به عواقب چنین رویدادی یعنی ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت هشدار داده و آن را خطری برای اجرای تفاهم اخیر ایران و آژانس دانسته بود. خبرگزاری رویترز هم مدعی شده به نامه‌ای دست یافته که در آن ایران تهدید کرده در صورتی که در جلسه آتی شورای حکام موضع ضد ایرانی واشنگتن از سوی اعضا پیش برده شود، به توافق اخیر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایان می‌دهد.
سخنان اخیر «گروسی» در گفت‌وگو با «بی بی سی» هم تأییدکننده هشدار اخیر تهران است. مدیرکل آژانس با بیان اینکه توافق موقت این آژانس با ایران فرصت گرانبهایی برای دیپلماسی به منظور حفظ برجام داده است، تأکید کرده که اوضاع شکننده و حساس است و هفته‌های آتی حیاتی خواهند بود. او همچنین گفته است که تغییر در وضعیت بازرسی این آژانس از مراکز هسته‌ای، پس از کاهش همکاری ایران با آژانس، اقدامی در مسیر رو به پیشرفت نبوده اما با این توافق موقت، این اطمینان حاصل می‌شود که نقاط کوری برای بازرسان سازمان ملل وجود نخواهد داشت.

بررسی نشست غیر رسمی با حضور امریکا
وزیر خارجه ایران علاوه بر هشدار پنهان به تبعات جوسازی علیه ایران در نشست پیش روی شورای حکام آژانس، به تلاش جاری شرکای برجامی برای متوقف کردن اقدامات جبرانی ایران هم در موضعی رسمی واکنش نشان داد. محمدجواد ظریف با انتشار پیامی در توئیتر نوشت: «امریکا و تروئیکای اروپا باید به جای تلاش برای توقف اقدامات جبرانی ایران علت کاهش تعهدات را بر طرف کنند.» ظریف افزود: «امریکا اذعان کرده که بعد از اینکه برجام را ترک کرده ایران از تعهدات برجام دور شده است، در حالی که تا آن زمان ایران به محدودیت‌ها پایبند بود.» او افزود: «این رفتار امریکا؛ یعنی علت کاهش تعهدات برجامی تغییر نکرده است.»
ظریف در ادامه توئیت خود تروئیکای اروپا را مقصر دانست. زیرا به گفته او به مدت سه سال هیچ تجارتی را با ایران انجام نداد. وزیر امور خارجه کشورمان  نوشت: «امریکا و تروئیکای اروپا باید این علت را برطرف کنند، نه اینکه از ایران بخواهند اقدامات جبرانی مبتنی بر بند ۳۶ برجام را متوقف کند.»
پیش از این اروپایی‌ها از وزیر خارجه امریکا برای حضور در نشست 1+4 با ایران برای گره‌گشایی از موضوع برجام دعوت کرده بودند. دعوتی که با استقبال امریکا روبه‌رو شده اما ایران خواهان فرصتی برای بررسی این موضوع شده است. «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا در واکنش به این خواسته ایران مدعی شده که صبر کشورش در قبال پیشنهاد این کشور به ایران برای شرکت در مذاکرات ۱+۵ نامحدود نیست.
او در این رابطه افزوده: «صبر ما نامحدود نیست، اما اعتقاد داریم ، همان‌طور که موضع رئیس جمهوری در این باره روشن و صریح است. دیپلماسی مؤثرترین راه برای حصول اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح اتمی است.»
همزمان با تحولات جاری پیرامون برجام، شماری از جمهوریخواهان کنگره امریکا از دولت این کشور خواسته‌اند که از رفع تحریم‌های ضد ایرانی خودداری کند. سناتور «تام کاتن» و ۴۵ نماینده کنگره امریکا پنجشنبه گذشته با ارائه قطعنامه پیشنهادی خواهان عدم رفع تحریم‌های امریکا علیه ایران شدند. اعتراض جمهوریخواهان به رفع احتمالی تحریم‌های ایران در حالی است که مقام‌های دولت بایدن خواهان برداشتن نخستین گام از سوی ایران شده‌اند. خواسته‌ای که نه تنها تاکنون مورد پذیرش ایران قرار نگرفته که روند اقدامات جبرانی آن را هم تسریع کرده است.